Η
θρυμματισμένη μνήμη αντιστέκεται
Μισέλ Φαϊς**
Ενα
καλοκαιρινό απόγευμα του 1988 στην Κομοτηνή, με φοβερή κουφόβραση, ο πατέρας
μου (που έως τα μέσα της δεκαετίας του ’60 υπήρξε ο μοναδικός δερματολόγος της
Θράκης) κλείδωνε για τελευταία φορά τη σφυρήλατη πόρτα του ιατρείου του. Ο
βραχύσωμος Δραμινός άφηνε πίσω του όχι μόνο το δίπατο πρώην εβραιομάγαζο του
όψιμου 19ου αιώνα, που από το 1954 χρησιμοποιούσε ως ιατρείο του, αλλά κι ένα
χαοτικό αρχείο ψηλαφήσεων, διαγνώσεων, αυτοσχέδιων φαρμάκων, πυκνή και
συγκινητική αλληλογραφία με ασθενείς από τον Νέστο έως τον Έβρο, αλλά και
πλήθος από ιατρικά σημειωματάρια με εγγραφές στην ελληνική, γαλλική, ακόμη και
τουρκική (καθώς ο ψαρομάλλης Ασκεναζίμ με το που πάτησε το πόδι του στην πόλη
φρόντισε να μάθει να μιλάει και να γράφει τούρκικα).
Σπαράγματα αυτού του υλικού μνήμης σκόρπισα, με διάφορες αφορμές, άλλοτε μετωπικά κι άλλοτε πλάγια στα βιβλία μου. Κάτι όμως που δεν μοιράστηκα αφηγηματικά είναι τα πεσκέσια, τα αντίδωρα υγείας που έφερναν στη Σερρών 28 οι ιαθέντες – ενίοτε και ως συμβολικό αντιτίμο ιατρικών υπηρεσιών.
Δύο εξ αυτών τα θυμάμαι σαν χθεσινή χειραψία.
Το πρώτο ήταν ένα ζευγάρι ορεινές πέρδικες σε κλουβί, εκτυφλωτικές σαν παγώνια, που έστειλε μέσω τρίτου ένας Πομάκος φούρναρης από την Οργάνη (θεραπευμένος από ιχθύαση· το δεύτερο, ένα φεγγαρόταψο σκαλισμένο περίτεχνα που χάρισε στον «ντόκτορ» ένας ψηλός Τουρκόγυφτος γανωματής από την Καλκάντζα (θεράπευσε τον πρωτότοκό του από κνίδωση γεννητικών οργάνων).
Συχνά σκέφτομαι ότι γενέθλιος τόπος μπορεί τελικά και να είναι μια επινόηση, μια αδιανόητη επιστροφή σε μια θαλπωρή (έστω και κλονισμένη), ένα ψυχικό τρικ για να αναχαιτίσεις τη φθαρτότητα.
Οσο παλιώνω μέσα στα κείμενα και στα όνειρα σ’ αυτό το «βορειοανατολικό φως» χάνομαι. Μάλλον σ’ αυτό το διαφεύγον φως συνάντησα, μετά από χρόνια, τον γερμανομαθή, νευροσυφιλιδικό τουρκομερίτη από τη Βιζύη – επειδή εν τέλει αυτά που μας μαγνητίζουν έρχονται από πολύ μακριά: από τα σπλάχνα μας. Ο Γ. Μ. Βιζυηνός, μεταξύ άλλων, στον ανυπέρβλητο «Μοσκώβ Σελήμ» σχεδιάζει την αυτοπροσωπογραφία του παρατηρώντας έναν καταπτοημένο Τούρκο ριγμένο στον ιστορικό βρασμό του καιρού του, καθώς μόνο η «κρίσιμη λογοτεχνία έχει τη μυστική συνταγή να μεταμορφώνει την ετερότητα σε ενδοσκόπηση, τη γλώσσα σε πολιτική, την εξορία σε ρίζωμα» («Ελληνική αϋπνία», 2004).
Με δυο λόγια, η θρυμματισμένη μνήμη αντιστέκεται σε «ενιαία συμπαγή πράματα», υπερασπίζεται και νοιάζεται «πράματα» παραπεταμένα, τσουβαλιασμένα ή λησμονημένα άλλοτε από το βαθύ ελληνικό ή τουρκικό κράτος κι άλλοτε από ευκαιριακές κομματικές στρατηγικές ή χρόνιες θεωρητικές αγκυλώσεις· έτσι είναι, όμως, η θρυμματισμένη μνήμη, απρόσμενη, ρευστή, αταξινόμητη, μια ουσία που συνεχώς καταφάσκει την αντινομία της, εξ ου και τόσο συχνά ζει, μιλάει και αισθάνεται υπέρ και ταυτόχρονα κατά του εαυτού της.
** Ο κ. Μισέλ Φάις είναι πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, «Το παγκάκι του κανένα» (Πατάκης, 2014).
Σπαράγματα αυτού του υλικού μνήμης σκόρπισα, με διάφορες αφορμές, άλλοτε μετωπικά κι άλλοτε πλάγια στα βιβλία μου. Κάτι όμως που δεν μοιράστηκα αφηγηματικά είναι τα πεσκέσια, τα αντίδωρα υγείας που έφερναν στη Σερρών 28 οι ιαθέντες – ενίοτε και ως συμβολικό αντιτίμο ιατρικών υπηρεσιών.
Δύο εξ αυτών τα θυμάμαι σαν χθεσινή χειραψία.
Το πρώτο ήταν ένα ζευγάρι ορεινές πέρδικες σε κλουβί, εκτυφλωτικές σαν παγώνια, που έστειλε μέσω τρίτου ένας Πομάκος φούρναρης από την Οργάνη (θεραπευμένος από ιχθύαση· το δεύτερο, ένα φεγγαρόταψο σκαλισμένο περίτεχνα που χάρισε στον «ντόκτορ» ένας ψηλός Τουρκόγυφτος γανωματής από την Καλκάντζα (θεράπευσε τον πρωτότοκό του από κνίδωση γεννητικών οργάνων).
Συχνά σκέφτομαι ότι γενέθλιος τόπος μπορεί τελικά και να είναι μια επινόηση, μια αδιανόητη επιστροφή σε μια θαλπωρή (έστω και κλονισμένη), ένα ψυχικό τρικ για να αναχαιτίσεις τη φθαρτότητα.
Οσο παλιώνω μέσα στα κείμενα και στα όνειρα σ’ αυτό το «βορειοανατολικό φως» χάνομαι. Μάλλον σ’ αυτό το διαφεύγον φως συνάντησα, μετά από χρόνια, τον γερμανομαθή, νευροσυφιλιδικό τουρκομερίτη από τη Βιζύη – επειδή εν τέλει αυτά που μας μαγνητίζουν έρχονται από πολύ μακριά: από τα σπλάχνα μας. Ο Γ. Μ. Βιζυηνός, μεταξύ άλλων, στον ανυπέρβλητο «Μοσκώβ Σελήμ» σχεδιάζει την αυτοπροσωπογραφία του παρατηρώντας έναν καταπτοημένο Τούρκο ριγμένο στον ιστορικό βρασμό του καιρού του, καθώς μόνο η «κρίσιμη λογοτεχνία έχει τη μυστική συνταγή να μεταμορφώνει την ετερότητα σε ενδοσκόπηση, τη γλώσσα σε πολιτική, την εξορία σε ρίζωμα» («Ελληνική αϋπνία», 2004).
Με δυο λόγια, η θρυμματισμένη μνήμη αντιστέκεται σε «ενιαία συμπαγή πράματα», υπερασπίζεται και νοιάζεται «πράματα» παραπεταμένα, τσουβαλιασμένα ή λησμονημένα άλλοτε από το βαθύ ελληνικό ή τουρκικό κράτος κι άλλοτε από ευκαιριακές κομματικές στρατηγικές ή χρόνιες θεωρητικές αγκυλώσεις· έτσι είναι, όμως, η θρυμματισμένη μνήμη, απρόσμενη, ρευστή, αταξινόμητη, μια ουσία που συνεχώς καταφάσκει την αντινομία της, εξ ου και τόσο συχνά ζει, μιλάει και αισθάνεται υπέρ και ταυτόχρονα κατά του εαυτού της.
** Ο κ. Μισέλ Φάις είναι πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Τελευταίο βιβλίο του, «Το παγκάκι του κανένα» (Πατάκης, 2014).
ΠΗΓΗ: Καθημερινή
