Πέμπτη 18 Απριλίου 2013

Πέτρος Θεοχαρίδης - Ο δάσκαλος των Πομάκων


ΠΕΤΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ

Ο πρωτοπόρος δάσκαλος των Πομάκων

Συνέντευξη στο Νικόλαο Θ. Κόκκα

Συναντήσαμε τον Πέτρο Θεοχαρίδη στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη. Μας μίλησε για το συγγραφικό του έργο και τη ζωή στα πομακοχώρια πριν από πενήντα χρόνια. Στη συνέντευξή του, ο ακούραστος δάσκαλος ξετυλίγει την ιστορία των Ελλήνων Πομάκων κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Το έργο του Πέτρου Θεοχαρίδη αποτελεί σταθμό  στην καταγραφή της πολιτιστικής κληρονομιάς των Πομάκων.  Όλο και περισσότεροι Πομάκοι συνειδητοποιούν το πόσα πολλά οφείλουν στον άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάδειξη της πομακικής γλώσσας, ιστορίας και παράδοσης. Η Θράκη τού οφείλει πολλά. Η λαογραφία τού οφείλει πολλά. Και πιο πολλά του οφείλουν οι επερχόμενες γενιές ερευνητών που θα αντλήσουν από το πολυσχιδές έργο του για να εντρυφήσουν βαθύτερα στη μελέτη της πολιτιστικής ταυτότητας των σλαβόφωνων μουσουλμάνων της Θράκης.

Ο Πέτρος Θεοχαρίδης γεννήθηκε στο χωριό Άθυρα Γιαννιτσών το 1934. Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης τα έτη 1958-1960. Δίδαξε  στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου από το Σεπτέμβριο του 1964 έως το καλοκαίρι του 1971.  Έχει συγγράψει τα ακόλουθα βιβλία:Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης (1995), Πομακο-Ελληνικό Λεξικό (1996), Ελληνο-Πομακικό λεξικό (1996), Γραμματική της Πομακικής Γλώσσας (1996), Οι Πομάκοι ως μέρος του μειονοτικού προβλήματος της Θράκης (1999), Άθυρα και Αθυριώτες. Δράματα και θάματα στον 20ο αιώνα (2002), Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα του 1965. Εντυπώσεις από εκδρομή σπουδαστών του Μουσουλμανικού Ιεροσπουδαστηρίου Εχίνου Ξάνθης (2011).  Για το έργο του τιμήθηκε με το Βραβείο της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ  στις 31 Δεκεμβρίου 1996. Μέρος του αρχειακού του υλικού έχει δημοσιεύσει στο προσωπικό του ιστολόγιο «ΠΕΡΙ ΠΟΜΑΚΩΝ» (peripomakon.blogspot.com).


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Πώς ήταν η Θράκη το 1964;
Δυο λόγια μόνο, πρώτα για την Ξάνθη. Η Ξάνθη ήταν πολύ μικρή, τα σπίτια παλιάς εποχής, συνήθως. Λίγα σπίτια υπήρχαν καινούρια. Δεν υπήρχαν πολυκατοικίες. Οι δρόμοι ήταν στενοί, δεν ήταν όλοι ασφαλτοστρωμένοι. Οι άνθρωποι κυκλοφορούσαν στην πλατεία. Τα πλατάνια, το ρολόι…  Από την υπηρεσία μου έχω πολλά να διηγηθώ. Πρωτοδιορίστηκα στο Σπανότοπο, 500 μέτρα από το Σούνιο. Στο σχολείο ήταν δάσκαλος (χότζας) ένας Πομάκος, ο οποίος καταγόταν από τις Θέρμες. Αυτός μού έδωσε και τις πρώτες πληροφορίες για το τι είναι μουσουλμάνοι, τι είναι Πομάκοι, πού βρίσκονται οι Πομάκοι κ.λπ. Ο Πομάκος δάσκαλος  στο σπίτι του μιλούσε πομακικά. Όταν συναντιόταν με κάποιον Πομάκο εκεί στο Σπανότοπο μιλούσαν πομακικά. Ο ίδιος ο χότζας στα παιδιά μιλούσε τουρκικά. Στο σπίτι της γυναίκας του (γιατί ήταν σώγαμπρος) μιλούσε τούρκικα. Πώς τα είχε μάθει τα τούρκικα δεν το ξέρω. Ξέρω, όμως, ότι ήταν πολύ καλός - καλή του η ώρα – πολύ ευγενικός και καλοπροαίρετος και απαντούσε στα ατέλειωτα ερωτήματά μου.


Ο ΕΧΙΝΟΣ ΤΟ 1964

Το Σεπτέμβριο του 1964 βρίσκεστε στον Εχίνο.
Βρίσκομαι στον Εχίνο και μάλιστα παντρεμένος. Με το φορτηγό φορτωμένο την προίκα μου, όση κι αν ήταν φτωχική, ανηφορίσαμε προς τον Εχίνο. Δεν τον ήξερα, αλλά δε φανταζόμουνα πόσο όμορφο μέρος είναι η ορεινή περιοχή της Ξάνθης. Προχωρούσαμε, έβλεπα κάποιους ανθρώπους. Μάλιστα κάποιοι έμεναν και «προσοχή» καθώς έβλεπαν να περνάει το λεωφορείο. Στέκονταν στην άκρη του δρόμου και κοίταζαν. Κουνούσαν μαντίλια, χαιρετούσαν. Καθώς ανηφόριζε το μικρό λεωφορείο οι στροφές ήταν ατέλειωτες. Τα χωριά μού έκαναν εντύπωση πώς ήταν φωλιασμένα στις πλαγιές, στις κορυφές των λόφων, πώς χάνονταν μέσα στις χαράδρες. Αλλά το πιο χαρακτηριστικό ήταν ότι κάθε χωριό είχε ένα μιναρέ, που σημάδευε σαν«πύραυλος» προς τον ουρανό.  Πάνω από το μιναρέ φώναζε ο μουεζίνης και καλούσε τους πιστούς σε προσευχή. Στον Εχίνο μείναμε σε ένα τριώροφο σπίτι. Εκεί βρίσκονταν άλλοι δύο συνάδελφοι. Το κάτω μέρος ήταν κατοικία του γαϊδάρου.


Πώς λειτουργούσε το Ιεροσπουδαστήριο του Εχίνου τότε;
Το κτίριο με το όνομα Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου (Μεντρεσές) ήταν δίπλα από το σπίτι όπου έμενα. Ήταν τριώροφο κι αυτό. Το κάτω μέρος είχε αίθουσες και μαγειρείο – αίθουσα σίτισης. Φοιτούσαν εκεί για πέντε χρόνια αρκετοί μαθητές (περίπου 150) που προέρχονταν από πολλά χωριά του νομού Ξάνθης. Είχαν δωμάτια, είχαν συσσίτιο, όλα κρατικά. Ο σεβαστός καθ’ όλα διευθυντής, ο Χαφούζ Μεμέτ Ιχτιάρ, ήταν ευγενικότατος και τακτικός στη δουλειά του. Ποτέ δε μιλήσαμε δυσάρεστα ο ένας στον άλλο. Και με τους υπόλοιπους πέντε χοτζάδες περνούσαμε πολύ καλά. Από τους πέντε ο ένας μόνο, ο Αγγά Μεχμέτ, ήταν υποστηρικτής της τουρκικής προπαγάνδας. Φαινόταν ότι προσπαθούσε να πείσει τους μαθητές ότι οι Πομάκοι ανήκουν στην Τουρκία. Οι μαθητές ήταν πολύ τακτικοί. Δε δημιουργούσαν προβλήματα. Δάσκαλοι ήμασταν δύο, ο Τάκης Φωτέλης κι εγώ. Οι μαθητές μας ήταν επιμελείς και πρόθυμοι να βοηθήσουν εμάς και τις οικογένειές μας.




Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΜΠΑΡΑΣ

Εκείνα τα χρόνια υπήρχαν και οι μπάρες. Τι εξυπηρετούσαν και πώς λειτουργούσαν;
Μία μπάρα υπήρχε στη Γλαύκη και μία στο 8ο χιλιόμετρο. Υπήρχε ένα φυλάκιο όπου έμεναν κάποιοι στρατιώτες που φύλαγαν τη μπάρα. Όταν περνούσε κάποιο αυτοκίνητο ή κάποιος άνθρωπος με το γαϊδούρι του, το μουλάρι του ή με τα πόδια έπρεπε να δείξει μια κάρτα. Κι εμείς οι δάσκαλοι παίρναμε την κάρτα αυτή για να μπορούμε να ανεβοκατεβαίνουμε όποια ώρα θέλαμε. Για κανέναν δεν υπήρχε εμπόδιο στο να ανεβοκατεβαίνει. Αλλά έπρεπε να γίνεται κάποιος έλεγχος, μήπως και από τη Βουλγαρία περνούσε κάποιος που δεν έπρεπε. Οι ίδιοι οι Πομάκοι δεν είχαν καμιά δυσκολία να ανεβοκατεβαίνουν. Αυτό που λέγεται και κατηγορείται η Ελλάδα ολόκληρη για τη μπάρα «που έκανε γκέτο την περιοχή των Πομάκων» για μένα είναι μεγάλο λάθος. Ποτέ δεν άκουσα να νοιώθουν άσχημα οι Πομάκοι. Δεν υπήρχε πρόβλημα για να νοιώσουν άσχημα.



ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ

Πώς αρχίσατε να μελετάτε τη γλώσσα και τις παραδόσεις των Πομάκων;
Η επιθυμία να γνωρίσω τους Πομάκους ξεκίνησε από το Σπανότοπο. Ο Πομάκος δάσκαλος απαντούσε στις ερωτήσεις μου κι έτσι σιγά-σιγά άρχισα να καταλαβαίνω λίγα πράγματα. Από της στιγμή που πήγα στον Εχίνο το Σεπτέμβριο του 1964 άκουγα τα παιδιά που μιλούσαν πομακικά. Άκουγα τους κατοίκους είτε στο καφενείο είτε στο δρόμο μεταξύ τους μιλούσαν πομακικά. Για όλα ήθελα να μάθω. Ήθελα να γνωρίσω τους ανθρώπους αυτούς, γιατί σε σχολείο μουσουλμανικό, πομακικό υπηρετούσα. Ένοιωθα την ανάγκη, την υποχρέωση να μάθω, για να μπορώ να είμαι καλός στο έργο μου. Κι αυτό ξεκίνησε από την πρώτη στιγμή. Το σπίτι μου είχε γίνει σαν ένα εντευκτήριο για τους μαθητές μου. Την πρώτη φορά που τους κάλεσα, λέω:
«Άκουσα κάτι, σαν τραγούδι μου φάνηκε. Κάπως έτσι: Τίντιρι, τίντιρι μπάμπο. Τι είναι αυτό;»
«Α, είναι ένα τραγούδι» Και ένα παιδί μού το τραγούδησε.
«Α, λέω, να το γράψω. Μου άρεσε. Τίντιρι, μπάμπο, τίντιρι, ίμας μόμα κάματνα».
Από κει και πέρα άρχισα να μαζεύω. Αλλά η επιθυμία μου ήταν να τα μάθω όλα, αν ήταν δυνατό. Να γνωρίσω την ιστορία τους, τη θρησκεία τους, τα λαογραφικά τους στοιχεία, τα πάντα. Ήθελα αυτά που σημειώνω να τα προσφέρω και στους άλλους που έρχονταν και υπηρετούσαν στα πομακικά χωριά. Γιατί όλοι πηγαίναμε με κλειστά τα μάτια. Δεν ξέραμε τίποτε.

Στα βιβλία σας υπάρχουν πολύ σπάνιες φωτογραφίες. Πόσο εύκολο ήταν να φωτογραφήσει κανείς εκείνη την εποχή;
Είχα την καλή τύχη να βρίσκομαι στον Εχίνο, στο κέντρο της πομακικής περιοχής και δεύτερον να υπηρετώ στο Μουσουλμανικό Ιεροσπουδαστήριο Εχίνου όπου οι μαθητές μου ήταν από 13 ετών και πάνω. Έτυχε να έχουμε και 30 ετών και 35. Δεν είχα κανένα πρόβλημα στη φωτογράφηση. Και μάλιστα όταν συνέβαινε κάποιο γεγονός (γάμος, θρησκευτική γιορτή σε σχολείο, σε χωριό όπου μπορούσα να βρω κάποιο ενδιαφέρον- π.χ. το Εντρελές, το Κουρμπάνι) με ειδοποιούσαν οι μαθητές μου.

Στις καταγραφές σας έχετε καταγράψει και πλούσιο προφορικό υλικό.
Όταν προχώρησα στην εργασία μου αρκετά, τη δακτυλογράφησα κι άφησα κενό σε κάθε σελίδα για φωτογραφία. Όταν θεώρησα περίπου ολοκληρωμένη την εργασία μου, θεώρησα σκόπιμο να στείλω αυτό το πρώτο μέρος στην Ακαδημία Αθηνών το 1968. Πολύ γρήγορα πήρα μια απάντηση επαινετική. Επειδή μάλιστα έγραφα στην επιστολή μου ότι για να ηχογραφήσω τραγούδια χρειαζόμουνα ηλεκτρόφωνο, η Ακαδημία μού έστειλε μαζί με τον πρώτο έπαινο και τρία χιλιάρικα μέσω Νομαρχίας για να αγοράσω ηλεκτρόφωνο. Οι ηχογραφήσεις έγιναν στο σπίτι μου στον Εχίνο. Κάποια, όμως, τραγούδια δεν τραγουδήθηκαν από σπουδαστές μου αλλά από γονείς των μαθητών. Τα τραγούδια τα είχα μαζέψει σε έγγραφη μορφή. Αλλά οι ηχογραφήσεις έγιναν σε ταινίες από το 1968 μέχρι το 1971.

Με αφετηρία τον Εχίνο κάνατε καταγραφικές εξορμήσεις σε πολλά άλλα πομακοχώρια.
Την Παρασκευή δεν είχαμε σχολείο, γιατί ήταν η μουσουλμανική αργία. Την Κυριακή είχαμε σχολείο. Είχα κάποιες ελεύθερες ώρες. Η συγκοινωνία του λεωφορείου έφτανε μέχρι τα Μελίβοια. Όλα τα άλλα χωριά ήταν σε απόσταση. Πήγαινα λοιπόν με τα πόδια. Στον Εχίνο ήταν γιατρός τότε ο Γιάννης Αγκόρτζας ο οποίος, όταν τον καλούσαν να εξετάσει, μού έλεγε: «Πέτρο, μπορείς;» «Μπορώ». Πήγαινα και φωτογράφιζα.  Στο χωριό Καλότυχο, στα σύνορα, πήγα με αυτοκίνητο, με τον ταχυδρόμο, μέχρι τις Θέρμες. Μείναμε βράδυ στις Θέρμες (είχε ένα ξενοδοχείο εκεί) και πρωί-πρωί την άλλη μέρα πήραμε το δρόμο για Μέδουσα, Κοτάνη, Τσαλαπετεινό, Καλότυχο και επιστροφή την ίδια μέρα. Πρέπει να έκανα δεκατέσσερις ώρες περπάτημα. Σήμερα το Καλότυχο έχει αδειάσει τελείως. Τότε ήταν μεγάλο χωριό.


Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ

Τι πιστεύετε για την καταγωγή των Πομάκων;
Οι Πομάκοι πιο μπροστά ήταν χριστιανοί. Όταν ήρθαν και εγκαταστάθηκαν οριστικά από το 1344 επί Ανδρονίκου αυτοκράτορα του Βυζαντίου οι Βούλγαροι, ήρθαν σε επικοινωνία με τους κατοίκους, τους Ροδοπαίους, τους ανθρώπους που ζούσαν στη Ροδόπη. Από αυτές τις πληροφορίες έβγαλα και εγώ το συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι αυτοί που ζούσαν πιο μπροστά ήταν οι Θρακιώτες. Η ονομασία Πομάκοι υπήρχε πολύ πριν ελευθερωθεί η Θράκη. Από τους Βούλγαρους εκσλαβίστηκε η γλώσσα των Ροδοπαίων. Μετά ήρθαν οι μουσουλμάνοι. Προσπάθησαν να εξισλαμίσουν αυτούς τους ανθρώπους και το κατάφεραν σε πολλές περιοχές. Όταν κάποιοι γίνονταν μουσουλμάνοι αποκτούσαν μεγάλα προνόμια. Αυτοί έδειχναν στους άλλους ως μπέηδες, ως πλούσιοι. Περνούσαν καλά, δεν είχαν φορολογίες, είχαν πλεονεκτήματα. Σιγά-σιγά και οι Πομάκοι έγιναν μουσουλμάνοι για να έχουν αυτά τα αγαθά.

Μιλήστε μας για κάποιες σημαντικές πτυχές από την ιστορία των Πομάκων κατά τον 20ο αιώνα.
Ο Κεμάλ Ατατούρκ, όταν επικράτησε στην Τουρκία, εφάρμοσε την πολιτική του εξευρωπαϊσμού. Αυτό το πράγμα τους μουσουλμάνους τους δυσαρέστησε. Μάλιστα ο Κεμάλ Ατατούρκ απαγόρευε τα φέσια, τους φερετζέδες, γενικά την ενδυμασία των μουσουλμάνων.  Ακόμα και στη γλώσσα της Τουρκίας έβαλε ευρωπαϊκά στοιχεία, μετέτρεψε την αραβική γραφή σε λατινική κλπ. Οι μουσουλμάνοι αυτό δεν το δέχθηκαν. Εδώ στην Ελλάδα, χάρη στην ελευθερία που προσφέρει η πατρίδα μας, οι μουσουλμάνοι ζούσαν όπως ήθελαν, πιστοί στις μουσουλμανικές παραδόσεις τους. Όσοι από τους μουσουλμάνους της Τουρκίας δε δέχθηκαν αυτές τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ έφυγαν από την Τουρκία και πολλοί από αυτούς ήρθαν στη Θράκη. Αυτό δεν έγινε αποδεκτό από την πλευρά της Τουρκίας.  Συνεχώς ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση να τους απελάσει. Η ελληνική κυβέρνηση το 1931 τους απέλασε. Όμως οι Πομάκοι παρέμειναν.  Οι χοτζάδες του Ιεροσπουδαστηρίου ήταν από αυτούς που φορούσαν σαρίκι, δηλαδή ανήκαν στους παλαιο-μουσουλμάνους.


ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ

Το πρώτο σας βιβλίο λέγεται «Πομάκοι, οι μουσουλμάνοι της Ροδόπης». Πώς εκδόθηκε αυτό το βιβλίο;
Το βιβλίο αυτό πέρασε από πολλά χέρια. Πολλοί ήθελαν να τυπωθεί αλλά δίσταζαν, για κάποιο λόγο. Το βιβλίο εκδίδεται τελικά το 1995, 24 χρόνια μετά. Ο Γιώργος Παύλος, ο καθηγητής στο Πολυτεχνείο της Ξάνθης, είχε δημιουργήσει ένα σχολείο για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Μαθητές στο σχολείο αυτό έγιναν και μαθητές μου από το Ιεροσπουδαστήριο. Αυτοί είπαν στον κύριο Παύλο: «Αφού το ΠΑΚΕΘΡΑ κάνει και εκδόσεις, γιατί δεν εκδίδετε και το βιβλίο του δάσκαλού μας;»

Το συγγραφικό σας έργο συνεχίστηκε με τα δύο Λεξικά (ελληνο-πομακικό, πομακο-ελληνικό) και τη Γραμματική της πομακικής.
Και τα τρία τα ανέλαβε το ίδιο τυπογραφείο. Τα έξοδα καλύφθηκαν από τον Πρόδρομο Εμφιετζόγλου. Το 1995, δυο μήνες μετά την κυκλοφορία του πρώτου βιβλίου, με κάλεσε ο κύριος Εμφιετζόγλου να με γνωρίσει. Μετά από δυο μήνες απευθύνθηκα σε αυτόν για να χρηματοδοτήσει την εκτύπωση και για το υπόλοιπο μέρος της εργασίας μου. Ήρθα σε επικοινωνία με αρκετούς από τους σπουδαστές μου, από τους οποίους τρεις δέχθηκαν ναρθούν να με βοηθήσουν στη Θεσσαλονίκη. Ήταν ο Αϊντίν Μουμίν και ο Καπζά Μουζαφέρ και μία κυρία από ένα πομακικό χωριό. Τους έδινα ελληνικές λέξεις και τις μετέφραζαν. Αρχίσαμε αρχές Μαρτίου του 1995 και τελειώσαμε το Μάρτιο του 1996. Η δουλειά δεν είχε ώρες. Από το πρωί έως το βράδυ. Ατέλειωτες ώρες εργασίας. Στις 10 Μαΐου 1996 έγινε παρουσίαση των τριών βιβλίων στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» στην πλατεία Συντάγματος. Μίλησαν ο Παναγιώτης Σγουρίδης, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Γιάννης Μαρίνος, η Βιργινία Τσουδερού, ο Πρόδρομος Εμφιετζόγλου, ο Αϊντίν, ο Μουζαφέρ κι εγώ. Ο Μουζαφέρ είχε την έμπνευση να κάνει μια παράκληση: «Σας παρακαλώ μη λησμονήσετε τους Πομάκους». Στις 31 Δεκεμβρίου 1996 ακολούθησε η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών.


Όλα αυτά τα χρόνια, ως συγγραφέας, έχετε ως σημείο αναφοράς τα πομακοχώρια. Πώς νοιώθετε κάθε φορά που επισκέπτεστε την Ξάνθη ξανά;
Την Ξάνθη τη βλέπω με πολύ χαρά και με μεγάλη συγκίνηση για διάφορους λόγους. Πρώτα-πρώτα ξεκίνησα τη διδασκαλική μου σταδιοδρομία στο νομό Ξάνθης. Πήγα στον Εχίνο παντρεμένος. Εκεί γνώρισα πολύ καλούς ανθρώπους. Δε γνώρισα κακούς ανθρώπους, ίσως γιατί οι παρέες μου, οι συζητήσεις μου δεν επέτρεπαν να μάθω πράγματα που δεν θα τα χρειαζόμουν. Πάντως άκουγα καλά λόγια και για το βιβλίο που έγραφα και για τη δουλειά μου στο Ιεροσπουδαστήριο και για τη συμπεριφορά μου, την οικογένειά μου. Στον Εχίνο είχαμε επαφές με μερικές οικογένειες. Στο Κουρμπάν Μπαϊράμ μάς έφερναν κρέας, γλυκά στο Σεκέρ Μπαϊράμ. Όταν συναντιόνταν στο δρόμο η γυναίκα μου με άλλες γυναίκες, τη χαιρετούσαν. Οι γυναίκες δεν ήξεραν πολλά ελληνικά. Τώρα, βέβαια, αλλάξανε τα πράγματα.

Ποια είναι η αίσθηση που έχετε όταν σκέφτεστε τους Πομάκους σήμερα; Από το 1964 έχουν περάσει σχεδόν πενήντα χρόνια.
Χαίρομαι που τους βλέπω αλλά με στεναχωρεί το πόσο μεγάλη είναι η αλλαγή σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Να σας πω μερικά περιστατικά. Όταν έτρεχα από χωριό σε χωριό για να συγκεντρώσω υλικό, με έβλεπαν οι χοτζάδες του Ιεροσπουδαστηρίου, αλλά δεν είχα κανένα πρόβλημα. Αυτή η δουλειά για να γίνει ήθελε και χρόνο πολύ και υπομονή και επιμονή.  Μόνο όταν προχώρησα αρκετά, ο Αγγά Μεχμέτ, ο γιος του μουφτή, μού είπε κάτι που με στενοχώρησε: «Εμείς δε θέλουμε ούτε το όνομα Πομάκοι να λέμε, εσύ γράφεις βιβλίο για τους Πομάκους».
Ανάμεσα στις οικογένειες που γνωρίσαμε, μια οικογένεια μάς έγινε πολύ αγαπητή. Μας παρακάλεσε ο γιος τους να τους επισκεφθούμε και στο σπίτι. Είχε έρθει ο πατέρας των παιδιών και στον Εχίνο. Μας εξασφάλιζαν και μουλάρια, για να μην κουραστούμε περπατώντας. Θα πηγαίναμε με το αυτοκίνητο, από εκεί και πέρα θα μας πήγαιναν με μουλάρια. Πήγαμε, μάς φιλοξένησαν υπέροχα. Φάγαμε, κοιμηθήκαμε εκεί και την άλλη μέρα, με το καλύτερο κατευόδιο, χωρίσαμε φίλοι. Και το είπαμε και το ξαναείπαμε: «Θα είμαστε για πάντα φίλοι». Τι συνέβη, όμως, όταν μετά από αρκετά χρόνια, μετά το 1995, όταν βγήκε το βιβλίο, πήγα να μοιράσω βιβλία στα χωριά. Πήγα και στο χωριό αυτού του Πομάκου, ο οποίος μας είχε φιλοξενήσει. Πλησίασα το διώροφο σπίτι που βρίσκονταν σε ύψωμα. Φώναξα το όνομά του και δεν άκουγα τίποτε. Υπέθεσα ότι λείπουν και γύρισα την πλάτη να φύγω. Εκείνη τη στιγμή άκουσα:
«Πέτρο!»
Γυρίζω και βλέπω το φίλο μου αυτόν να μου λέει:
«Πέτρο, λυπάμαι πολύ, αλλά άλλαξαν πολύ τα πράγματα. Συγχώρεσέ με»
Και έπιασε τα μάτια του και έφυγε μέσα. 
Τι είχε συμβεί; Η τρομοκρατία ήταν πολύ φονική, θα έλεγα, προς όλους. Να μη μιλάμε για γκέτο πριν, επειδή υπήρχε η μπάρα, αλλά να μιλάμε για καταπίεση και τρομοκρατία της τουρκικής προπαγάνδας.



ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Πώς ήταν τα δίγλωσσα μειονοτικά σχολεία εκείνη την εποχή (1964-1971);
Η Συνθήκη της Λωζάνης και η Σύμβαση για την ανταλλαγή των Πληθυσμών προέβλεπε κάποια πράγματα. Έμεναν οι μουσουλμάνοι στη Δυτική Θράκη και έμεναν οι χριστιανοί στην Κωνσταντινούπολη, στην Ίμβρο και στην Τένεδο. Όμως, το 1951 υπογράφηκε, με απαίτηση τότε των Τούρκων, το πρώτο Μορφωτικό Πρωτόκολλο, με το οποίο δεχόταν η ελληνική κυβέρνηση να διδάσκονται την τουρκική γλώσσα ως μητρική γλώσσα και οι Πομάκοι στα πομακικά σχολεία. Έτσι δημιουργήθηκε ένα κακό προηγούμενο. Το 1954 ψηφίστηκε ο νόμος 3065, ο οποίος κατοχύρωνε ό,τι καλύτερο μπορούσε να έχει η Τουρκία στη Θράκη, δηλαδή όλοι οι μουσουλμάνοι να αποτελούν μια, και μάλιστα τουρκική, μειονότητα.  Αλλά και το Πρωτόκολλο του 1968 επιβεβαίωνε το Πρωτόκολλο του 1951 και το νόμο του 1954. Τότε ο Φεσσόπουλος διέταζε να κατεβούν οι πινακίδες που έγραφαν «Μουσουλμανικό Σχολείο» και να αναρτηθούν πινακίδες που να έγραφαν «Τουρκικό Σχολείο». Δηλαδή παραδώσαμε οι Έλληνες τους Πομάκους στο λύκο για να φυλάει τα πρόβατα. Οι Τούρκοι από τότε απόκτησαν το δικαίωμα να έχουν την τουρκική γλώσσα στα σχολεία. Λυπάμαι πάρα πολύ για αυτούς τους ανθρώπους: να είναι μέσα σε ένα ελεύθερο κράτος τρομοκρατημένοι από ένα άλλο κράτος, το οποίο θα έπρεπε να τους σέβεται.

Η μειονοτική εκπαίδευση προκαλεί κάποια μαθησιακά προβλήματα στους μαθητές;
Βεβαίως! Μικρά παιδιά, έξι χρονών, από πρώτη Δημοτικού να μαθαίνουν ελληνικά, να μαθαίνουν τουρκικά έξω από τη γλώσσα τους… Η διδασκαλία στην τουρκική γλώσσα δεν έπρεπε να είχε αρχίσει καθόλου. Έπρεπε, όπως προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάνης και η Σύμβαση για την ανταλλαγή, οι τρεις ομάδες (Πομάκοι, Τούρκοι, Τσιγγάνοι) να διδάσκονται στα δικά τους σχολεία τη δικιά τους γλώσσα και τη γλώσσα του κράτους.

Πόσο σημαντική είναι η μητρική γλώσσα για την ψυχική και πνευματική ανάπτυξη ενός παιδιού;
Όταν από ένα παιδί αφαιρείς τη γλώσσα που μιλάει στο σπίτι του, τη γλώσσα που μιλάει ο παππούς, η γιαγιά, ο πατέρας, η μητέρα, οι φίλοι και το υποχρεώνεις να μη μιλάει τη γλώσσα αυτή, νομίζω ότι παίρνεις την ψυχή του. Κι αυτό είναι εγκληματικό.  Το ενθαρρυντικό είναι ότι οι Πομάκοι κατάλαβαν ότι πρέπει να σώσουν τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό τους, την ιστορία τους, τον εαυτό τους. Η πομακική γλώσσα μπορεί θαυμάσια και να γράφεται. ΟΙ Πομάκοι δεν πρέπει να κάνουν πίσω. Τώρα πρέπει να δραστηριοποιηθούν, να δουλέψουν όσο μπορούν περισσότερο. Και συγχαρητήρια σε όλους αυτούς που τόλμησαν, που σήκωσαν το δίκιο τους ψηλά. 

* Πρώτη δημοσίευση: Εφημερίδα «Αγώνας» Ξάνθης 18 Απριλίου 2013




Τρίτη 16 Απριλίου 2013

Νομάρχες που είπαν την αλήθεια για τους Πομάκους

Τότε που οι νομάρχες μιλούσαν τη γλώσσα της αλήθειας:  

Παναγιώτης Φωτέας
 (Νομάρχης Ροδόπης 1974-1981)

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω μια ιστορικής σημασίας συνέντευξη ενός ανθρώπου που υπηρέτησε τη Θράκη αλλά και τη λογοτεχνία. Πρόκειται για τον Παναγιώτη Φωτέα, το φωτισμένο νομάρχη που με ευσυνειδησία διοίκησε το νομό Ροδόπης επί οκτώ έτη(1974-1981). Ως νομάρχης Ροδόπης άφησε σημαντικό θεσμικό και πολιτιστικό έργο, έργο που ακόμα θυμούνται με θαυμασμό και ευγνωμοσύνη οι κάτοικοι της Κομοτηνής. Στη συνέντευξή του με θέμα τους Πομάκους ο Παναγιώτης Φωτέας, ως άριστος χειριστής του ελληνικού λόγου, καταθέτει συγκλονιστικές μαρτυρίες για το ιστορικό παρελθόν της Θράκης και αρχαιολογικά στοιχεία που καταδεικνύουν τις βυζαντινές ρίζες των Πομάκων.
      Ας πούμε, όμως δυο λόγια γι αυτή τη χαρισματική προσωπικότητα. Ο Παναγιώτης Φωτέας (1939-1998) γεννήθηκε στην Καρδαμύλη της μεσσηνιακής Μάνης. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, πολιτικές επιστήμες και δίκαιο στο Παρίσι. Διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου. Το 1974 διορίστηκε νομάρχης Ροδόπης, θέση στην οποία παρέμεινε επί επτάμιση χρόνια. Διετέλεσε γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών και Μελετών (1984-1985), γενικός γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού (1989-1992), βουλευτής (1992). Το 1994 εξελέγη πρώτος αιρετός νομάρχης Μεσσηνίας ως επικεφαλής της παράταξης «Λαϊκή Ένωση για τη Μεσσηνία». Πέθανε το 1998, σε ηλικία 59 χρόνων.
       Η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο «Ο Γκωλισμός και η 5η Γαλλική Δημοκρατία» (1974). Στο συγγραφικό του έργο συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα βιβλία: «Η ελληνική απελπισία» (1980), «Τα μηνιαία», (1978), «Άρθρα μάχης (πολιτικά άρθρα)» (1983), «Στα ίχνη της ελευθερίας», (1985), «Μορφές Ελλήνων. Δοκίμια για προσωπικότητες του νέου ελληνισμού», (1991), «Ο λόγος και ο χρόνος» (1990), «Το πλήθος και το πρόσωπο» (1992), «Οι εκτροπές της κουλτούρας» (1996), «Τα παντοτινά ταξίδια» (1997), «Η πόλις και ο άνθρωπος» (2001),  «Η μυστική βοή» (1991), «Οι ραβδοσκόποι» (1993), «Σαν τα παιδιά» (1995), «Απλές φωνές» (1999), «Θέματα πολιτισμού και τοπικής αυτοδιοίκησης» (1992). Ο Παναγιώτης Φωτέας έχει συγγράψει δύο εργασίες σχετικά με τους Πομάκους: «Οι Πομάκοι και το Βυζάντιο»,  Κομοτηνή, εκδ. Μορφωτικός Όμιλος Κομοτηνής, 1977 και «Οι Πομάκοι της Δυτικής Θράκης»,  Κομοτηνή, 1978. 
      Παρακάτω παρουσιάζουμε μία σε πολλούς άγνωστη συνέντευξη του Παναγιώτη Φωτέα προς το δημοσιογράφο και ερευνητή της μουσικής μας κληρονομιάς Γιώργη Μελίκη. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Μακεδονία» στις 7 Ιουνίου 1981 και αναφέρεται  στα ζητήματα της καταγωγής και της ταυτότητας των Πομάκων της Θράκης.

Σχετικά με το θέμα της εθνολογικής καταβολής των Πομάκων. Τι υποστηρίζει, κύριε Φωτέα, η ελληνική πλευρά στο θέμα αυτό;
Η ελληνική πλευρά είχε πάντοτε την εντιμότητα να μην υποστηρίζει τυφλά και προπαγανδιστικά μιαν ελληνικότητα τραβηγμένη και στηριζόμενη σε επιχειρήματα ευκαιρίας και σκοπιμότητας. Υποστηρίζει μόνο ότι δεν πρόκειται ούτε για Βουλγάρους, ούτε για Τούρκους. Από μέρους όμως των Βουλγάρων και των Τούρκων έγινε μεγάλη προσπάθεια εθνικού προσεταιρισμού των Πομάκων. Η τουρκική πίεση πάνω στους πομακικούς πληθυσμούς είναι και σήμερα εντονότατη.

Από θρησκευτική άποψη, τι είναι οι Πομάκοι;
Είναι σίγουρο ότι είναι χριστιανοί εξισλαμισθέντες. Θα μπορούσε να γίνει μια μακρά ανακοίνωση στην παλαιοχριστιανικότητα των Πομάκων στηριζόμενη στα κατάλοιπα βυζαντινών εθίμων όπως το σταύρωμα του ψωμιού. Μετά την πτώση του Βυζαντίου, οι Πομάκοι πέρασαν σε στάδιο φυλετικής κατάπτωσης, επειδή ήταν μισητοί και στους Βουλγάρους και στους Τούρκους. Οι δεύτεροι τους πίεζαν να αρνηθούν τον χριστιανισμό και να εξισλαμισθούν. Μετέφεραν γι αυτό το λόγο από τη Μικρά Ασία στην ορεινή περιοχή τους λεγόμενους Γιουρούκους που πέρασαν τα ισχνά πομάκικα νοικοκυριά από καθολική αρπαγή. Όταν λοιπόν βρέθηκαν σ’ αυτή τη δύσκολη θέση, αναγκάσθηκαν να εξισλαμισθούν. Η απόφαση πάρθηκε σε συγκέντρωση των φυλάρχων τους, που μαζί με τους παπάδες τους πήγαν στη Φιλιππούπολη. Εκεί δήλωσαν πίστη στον μουσουλμανισμό, στα 1656, επί μητροπολίτη Γαβριήλ, άβουλου και συρόμενου από τα γεγονότα ανθρώπου, μολονότι στο βάθος πιστού και αγνού. Τότε κατεδαφίστηκαν 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια, όπως γράφει ο Γιέρεκ. Ο προσηλυτιστικός οδοστρωτήρας των Οσμανιδών συνέτριψε τους Πομάκους, αφού και άνθρωποι όπως ο Μεχμέτ Κιπρουλού, που ήταν χριστιανός, τούρκεψε. Πρέπει, όμως, πολλά χρόνια να πέρασαν ανάμεσα σε εμφανή μουσουλμανισμό και κρυφό χριστιανισμό, όπως μαρτυρούν τοπωνύμια, κατάλοιπα εθίμων και λατρείες κοινές. Όταν πάντως τα σύνορα του βυζαντινού κράτους, με την είσοδο των Βουλγάρων στο Βαλκανικό χώρο, μετατέθηκαν στον Αίμο και τη Ροδόπη, οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν τους Πομάκους σαν είδος ακρίτες της Ευρώπης. Σύμφωνα με το σύστημα της υπεράσπισης του πατρικού εδάφους και της προγονικής εστίας, οι Βυζαντινοί έκαναν γενναίες παραχωρήσεις και σε γη και σε υλικά αγαθά, ώστε με τη δική τους περιουσία σαν κίνητρο να φυλάγουν αποτελεσματικά και τα σύνορα του κράτους. Με την σημερινή ορολογία ήταν πολιτοφύλακες, συνεργάτες των τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων στην υπεράσπιση των στενών, στις «κλεισούρες». Με το σύστημα της φωτιάς που άναβαν επάλληλα από κορφή σε κορφή, όπως οι αρχαίες φρυκτωρίες, ειδοποιούσαν τις τακτικές δυνάμεις να τρέξουν σε βοήθεια, κάλυπταν, με άλλα λόγια, άριστα τον συνδυασμό λαϊκής άμυνας και έγκαιρης πληροφόρησης, που τόσο σοφά είχε αναπτύξει το ολόπλευρα πολεμούμενο βυζαντινό κράτος. Γοργοπόδαροι και ευπροσάρμοστοι, όπως και σήμερα είναι οι Πομάκοι, αποτελούσαν ιδεώδεις κλεφτοπολεμιστές, πανταχού παρόντες και πανταχού απόντες.

Ποια εθνικοπολιτική διάσταση παίρνει το θέμα των Πομάκων στις μέρες μας;
Δυστυχώς στους σύγχρονους καιρούς δεν αντλήσαμε διδάγματα από την ιστορική αυτή εμπειρία. Η σημερινή εθνικοπολιτική διάσταση του θέματος μάς πείθει ότι αν, έστω και χωρίς να χρειάζεται σαν αντιπαράθεση σε βόρεια απειλή, είχε αναπτυχθεί ένα σύστημα συσπειρωτικής ζωής των Πομάκων που την κατηύθυνε το ελληνικό κράτος, η σημερινή υποδόρια τουρκική πολιτική και πίεση πάνω στους πολιτικά αθώους και γι αυτούς ευμετάβολους πληθυσμούς δεν θα ήταν τόσο επικίνδυνη. Οι Βυζαντινοί έπαιρναν προστατευτικά μέτρα για τους Πομάκους, βοηθούσαν την οργάνωση των πομακικών χωριών μέσα σε χαράδρες και μακριά από κλεισούρες και δρόμους δημόσιους ή στρατιωτικούς. Σε περιόδους πολεμικές έστελναν τα Πομακόπαιδα να προφυλαχτούν σε μοναστήρια κοντά σε φωτισμένους καλόγερους. Τέτοια μοναστήρια αποτελούσαν σειρά ολόκληρη από εκκλησίες και συγκροτήματα στις βουνοκορφές. Ήταν μια τέλεια οργάνωση.

Έχετε συγκεκριμένα παραδείγματα από τις αυθεντικές σας καταγραφές κ. Φωτέα;
Η σύνδεση των Πομακοπαίδων με τα μοναστήρια και η επιδέξια πρακτική άσκηση στη δύσκολη ζωή, στα ιερά γράμματα και στα όπλα, παρασκεύαζε μιαν αβίαστη διαδοχή αμυντόρων. Τέτοια συγκροτήματα μοναστηριών υπήρχαν στα βόρεια της Ξάνθης και της Κομοτηνής. Πάνω από την Ξάνθη υπάρχει το όρος Παπίκιο. Η ονομασία του είναι χαρακτηριστική. Είναι το βουνό με τους πολλούς παπάδες. Οι Τούρκοι, άλλωστε, το ονόμασαν Δεσπότ-νταγ, δηλαδή το βουνό του δεσπότη.  Η όλη περιοχή είναι γεμάτη από βυζαντινά ερείπια και παραχωμένα νεκροταφεία. Από μαρτυρίες κρατικών δασκάλων και από επισκέψεις προσωπικές με τους αρχαιολόγους της εφορίας Κομοτηνής, μπορώ να βεβαιώσω για την ύπαρξη χριστιανικού νεκροταφείου στην Μελίταινα, πομακικό χωριό πάνω από τον Ίασμο, όπου ο δάσκαλος κ. Ρίζος βρήκε ένα δακτυλίδι και νόμισμα βυζαντινό που παρέδωσε στο μουσείο της Κομοτηνής. Στο ίδιο χωριό και κοντά στο σημερινό νεκροταφείο, μέσα σε μνήμα, βρέθηκε πρόχους βυζαντινής περιόδου.  Βυζαντινά μνημεία επισημάνθηκαν στο χωριό Κρυστάλλη, όπου πρόχειρη έρευνα αποκάλυψε δύο βυζαντινές λυχνίες και ένα βραχιόλι, που παραδόθηκαν στο Μουσείο Κομοτηνής. Δείγματα νεκροταφείου επισημάνθηκαν και στα νότια του ίδιου χωριού, στην Πόα, καθώς και  στην Εσοχή, που αναμφίβολα θα περιέχουν βυζαντινά αντικείμενα, αλλά η περιοχή δεν έχει καθόλου ερευνηθεί.  Στην Κερασιά ο επιθεωρητής δημοτικής εκπαιδεύσεως Ι.Τσακίρης μού μαρτυρεί τι του προσπόρισε η οικειότητά του με τον χότζα του χωριού. Κάποτε, του είπε, υπήρχαν στην περιοχή βυζαντινές εικόνες. Ο επιθεωρητής τον παρακάλεσε να ψάξουν μήπως βρουν καμιά. Αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν υπάρχουν. Έπειτα, όμως, από επιμονή και έρευνα βρήκαν σε σχήμα εικόνας διάφορες παλαιότατες δρύινες σανίδες. Ήταν διαμορφωμένες έτσι από την εποχή της χριστιανικής περιόδου προκειμένου να ζωγραφιστούν; Ήταν σβησμένες εικόνες; Ας σημειωθεί ότι οι Πομάκοι είναι πολύ επιφυλακτικοί στην ανιστόρηση των θρησκευτικών τους μεταλλαγών. Μοιάζουν σαν να τους διακρίνει μια φυλετική αμηχανία, συνεπεία του παλιού χριστιανισμού τους και του σημερινού απόλυτου μουσουλμανισμού. Είναι η «απώθηση» και ο φανατισμός της αποστασίας που τους κάνει να αντιδρούν εξ ενστίκτου σε παρόμοιες ερωτήσεις. Το νομίζουν σαν μια παρέμβαση στη θρησκευτική τους συνείδηση ή απλοϊκότερα σα μια προσπάθεια να τους ξανακάμουν χριστιανούς. Η γνωστή προπαγάνδα έχει φυσικά κάθε λόγο να τους δημιουργεί φόβους βίαιου εξισλαμισμού τους για τους μειονοτικούς πληθυσμούς της Θράκης και ειδικά της Ροδόπης, που είναι ο πολυπληθέστερος. Φυσικά και τους Πομάκους, που είναι οι περισσότεροι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι, η καλυμμένη πολιτική της Τουρκίας δεν είναι πολιτική état laїque  (κράτους λαϊκιστικού).  Αν στην κεμαλική Τουρκία ο μουσουλμανισμός δεν αποτελεί αναγκαίο τύπο σε καμιά πτυχή της ατομικής και συλλογικής ζωής (γάμος-βάπτιση, δοξολόγηση εθνικών εορτών),  στη Θράκη η συσπειρωτική της προσπάθεια την ωθεί να απευθύνεται σε όλους με την έννοια ότι θρησκευόμενοι, παλαιομουσουλμάνοι, Πομάκοι και μη, έχουν την κοινή τους κοιτίδα που δεν τους ξεχωρίζει  και τους υποστηρίζει όλους εξίσου «αν διώκονται». Είναι λοιπόν πολύ λεπτό και οι λόγοι καθώς και οι έρευνες πρέπει να έχουν την ευαισθησία της εθναποστολής. 

Θα πρέπει να υπάρχουν και τοπωνύμια χαρακτηριστικά των Πομάκων με ελληνικά ονόματα λόγω της σχέσης αυτής.
Τα τοπωνύμια αποτελούν μιαν άλλη απόδειξη της συνάφειας Πομάκων και Βυζαντίου. Σε λίγη απόσταση από την Οργάνη βρίσκεται το χωριό που λέγεται σήμερα Κάρδαμος, από το τουρκικό Γκερδεμέ.  Η παράδοση διατηρεί ότι στην περιοχή, στα βυζαντινά χρόνια, κλεισουράρχης και οικιστής ήταν ο Κιορ-Δήμος (Δήμος ο μονόφθαλμος, θα λέγαμε, που έχει χάσει το μάτι σε μάχη). Όταν δόθηκαν ελληνικά ονόματα στα τοπωνύμια, σύμφωνα με μια γραμμή που επικράτησε γενικά και χωρίς έρευνα του λόγου της παλιάς ονομασίας, το χωριό πήρε το όνομα Κάρδαμος σαν ηχητικά πλησιέστερη λέξη προς το Γκερδεμέ. Το μεγάλο πάλι πομακοχώρι της Ροδόπης, ο Κέχρος λεγόταν παλιά Με(α)ρικόζ. Σύμφωνα με τις τοπικές έρευνες, η λέξη είναι τουρκική και δόθηκε σίγουρα, μετά τον εξισλαμισμό της περιοχής. Είναι σύνθετη από το Μαρί και Κοζ δηλ. καρυδιά της Μαρίας. Η παράδοση διατηρεί την ύπαρξη μοναστηριακού συγκροτήματος καθώς και μια «ιερή» καρυδιά, κοντά στο νερό (αγίασμα) της Παναγίας που, ας σημειωθεί, και σήμερα οι Πομάκοι τιμούν σαν μητέρα του «προφήτη «Ιησού». Η ονομασία Μοναστήρι που φέρνει σήμερα ένας άλλος πομακικός συνοικισμός είναι παλαιότατη και το χωριό είναι κτισμένο πάνω σε λόφο από παλιά γεμάτο ερείπια μοναστηριού. Όταν η Δυτική Θράκη έγινε βουλγαρική, για λόγους προπαγανδιστικούς το Μοναστήρι ανακαινίστηκε και οι καλόγεροί του έφυγαν με την προέλαση του Πάγκαλου, το 1926. Οι Πομάκοι, σαν ακρίτες, πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες στους βυζαντινούς, ειδικά στους αγώνες τους κατά των Βουλγάρων. Οι φθορές που είχε υποστεί στους αιμοπότες αυτούς πολέμους, ανάγκασαν το βυζαντινό κράτος στην περίοδο των Πωγωνάτου και Τσιμισκή να μεταφέρει τους παυλικιανούς ακρίτες στη Ροδόπη για ενίσχυση των ευρωπαϊκών συνόρων. Ο Λέων ο Ε’ που κατετρόπωσε τους Βούλγαρους στη Μεσημβρία, ακόμα και σήμερα αναφέρεται από τους Πομάκους σαν το δικό τους λιοντάρι». Σαν θρύλος μένει στην απλοϊκή τους ιστορική μνήμη ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος. Χαρακτηριστικό είναι πάλι το επεισόδιο με τον Βούλγαρο Μομτσίλωφ, μισθοφόρο του Κατακουζηνού που αποστάτησε και που πολέμησαν και νίκησαν οι Πομάκοι κοντά στο σημερινό χωριό Κέχρο. Στο μέρος που θάφτηκαν οι Πομάκοι νεκροί αυτού του αγώνα βρίσκεται σήμερα το χωριό Νικητές (Ουτς –Γαζιλέρ δηλαδή Τρεις Νικητές). 

 Ο Παναγιώτης Φωτέας με το μητροπολίτη Δαμασκηνό
τον Απρίλιο του 1975

Κλείνοντας αυτό το σύντομο αφιέρωμα στο Παναγιώτη Φωτέα θα πρέπει να πούμε ότι ο συγκεκριμένος Νομάρχης Ροδόπης αποτελούσε μία από τις σπάνιες περιπτώσεις πνευματικού ανθρώπου που καλείται να χειριστεί τα ευαίσθητα θέματα και τα χειρίστηκε με το δέοντα σεβασμό. Ο Πλάτων είχε γράψει πως μόνο τότε θα ευτυχήσουν οι λαοί όταν οι φιλόσοφοι βασιλεύσουν ή όταν οι άρχοντες φιλοσοφήσουν:

«Ἐὰν μή ἢ οἱ φιλόσοφοι βασιλεύωσιν ἐν ταῖς πόλεσιν ἢ οἱ βασιλεῖς φιλοσοφήσωσι γνησίως τε καὶ ἱκανῶς, καὶ τοῦτο εἰς ταὐτὸν συμπέσῃ, δύναμίς τε πολιτικὴ καὶ φιλοσοφία, οὐκ ἔστι κακῶν παῦλα...»

(Ἄν οἱ φιλόσοφοι δὲν γίνουν βασιλεῖς στὶς πόλεις, ἢ δε φιλοσοφήσουν οἱ βασιλεῖς γνήσια κι’ὅσο χρειάζεται, σὲ τρόπο ποὺ νὰ συμπέση στὸ ἴδιο πρόσωπο καὶ δύναμη καὶ φιλοσοφία, εἶναι ἀδύνατο  νὰ σταματήση τὸ κακὸ…)

(Πλάτωνος Πολιτεία 473d)

Η ευρυμάθεια, η φιλαλήθεια και η πολιτική σκέψη του Παναγιώτη Φωτέα θα πρέπει να αποτελέσει πρότυπο και για τις σημερινές γενιές πολιτικών, νομαρχών, δημάρχων και βουλευτών, οι οποίοι δυστυχώς συχνά βάζουν τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες πάνω από το συμφέρον αυτού του τόπου. Το παράδειγμα της προσωπικότητας του Παναγιώτη Φωτέα ας φωτίζει το νου και των σημερινών μας ηγετών.

Νικόλαος Θ.Κόκκας

Πρώτη δημοσίευση: Αντιφωνητής 16 Απριλίου 2013

Κυριακή 7 Απριλίου 2013

Τι ευτυχία να είσαι Πομάκος !


Επιγραφή πάνω σε βρύση στα πομακοχώρια της Ξάνθης:

NE MUTLU POMAK DIYENE
Πόσο ευτυχισμένος είναι αυτός που λέει: Είμαι Πομάκος"


Φωτογραφίες: 
Ν.Θ.Κόκκας - Απρίλιος 2013

Τετάρτη 3 Απριλίου 2013

Ψήφισμα για τη Θράκη και τους Πομάκους



Συνέδριο στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης
«Εθνική Αγωνία και Συναγερμός για τη Θράκη μας»

Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Διοργάνωση:
ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ



Ένα επίκαιρο συνέδριο με θέμα «Εθνική Αγωνία και Συναγερμός για τη Θράκη μας» πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 30 Μαρτίου 2013, στις 17:00 στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο, παρουσία εκπροσώπων των πολιτειακών αρχών και μαζικών φορέων του βορειοελλαδικού χώρου.


Η εκδήλωση ξεκίνησε με τη χορωδία της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης και τον χαιρετισμό από τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ.κ. Άνθιμο.
Περισσότεροι από 2.200 ακροατές κατέκλισαν τις συνεδριακές αίθουσες όπου με ιδιαίτερη προσήλωση  για σχεδόν έξι ώρες παρακολούθησαν τις εξαιρετικά εμπεριστατωμένες εισηγήσεις και το οπτικό υλικό που προβλήθηκε ενώ η εκδήλωση διανθίστηκε με θρακιώτικα και πομάκικα τραγούδια καθώς και με θρακιώτικους χορούς.
Την εκδήλωση διοργάνωσε η Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης με ομιλητές, τον Διεθνολόγο και πρόεδρο της Θρακικής Εστίας, Βενιαμίν Καρακωστάνογλου, την δασκάλα Χαρά Νικοπούλου, τον Δρ. Νεκτάριο Δαπέργολα, τον πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Πομάκων Ιμάμ Αχμέτ, τον Δρ. Θεοφάνη Μαλκίδη και τον στρατηγό Φραγκούλη Φράγκο.

Την εκδήλωση στήριξαν, η  "Ενωμένη Ρωμηοσύνη">, το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, η Ομάδα 21 Μακεδονίας – Θράκης, η Ομοσπονδία Προσφυγικών Συλλόγων Ελλάδας, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης», η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Ανατολικής Ρωμυλίας, ο Όμιλος Φίλων Αγίου Όρους , ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος «Παρακαταθήκη» , το Πνευματικό Κέντρο << Η Κιβωτός της Δόμνας Βιζβίζη>>, ο Σύλλογος Πολυτέκνων Ν. Θεσσαλονίκης  << οι Άγιοι Πάντες>>, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ειδικών Δυνάμεων.



           Τα κύρια συμπεράσματα του συνεδρίου συνοψίζονται ως εξής:
1.      Η συμβίωση χριστιανών και μουσουλμάνων στη Θράκη κινδυνεύει μόνο από την υπονόμευση και την παρεμβολή της Τουρκίας που προσπαθεί να εκτουρκίσει το σύνολο της μειονότητας.
2.      Στον τομέα της μειονοτικής εκπαίδευσης θα πρέπει να προωθηθεί η πομακική και η γλώσσα των Ρομά στις δύο αυτές ομάδες και να πάψει να τους διδάσκεται υποχρεωτικά η τουρκική. Γενικότερα να προωθηθεί η ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής με τη δημιουργία δημόσιων σχολείων στα πομακοχώρια.
3.      Να εκπονηθεί άμεσα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό πρόγραμμα για τη Θράκη και να δοθούν κίνητρα για πολυτεκνία και για την παραμονή εκεί του χριστιανικού πληθυσμού, αλλά και για την επανεγγραφή στους παλαιούς τους δήμους όσων θρακιωτών μεταδημότευσαν .
4.      Η συζητούμενη Ειδική Οικονομική Ζώνη περικλείει σοβαρούς κινδύνους και δεν πρέπει να εφαρμοστεί στη Θράκη.
5.      Να διατηρηθεί, και παρά την οικονομική κρίση, ισχυρή ελληνική στρατιωτική αποτρεπτική  ικανότητα στη Θράκη και στο Αιγαίο.
6.      Ζητείται επιτέλους η δραστική αύξηση του ενδιαφέροντος και της προτεραιότητας της ελληνικής πολιτείας για την κατάσταση στη Θράκη.

           Οι Έλληνες Θρακιώτες με την υποστήριξη όλου του ελληνισμού αναλαμβάνουν αγώνα για όλα τα παραπάνω και απευθύνουν αυστηρή προειδοποίηση προς την Τουρκία: ΄΄επιθυμούμε καλή γειτονία με τον τουρκικό λαό, σεβόμαστε τις θρησκευτικές, εθνοτικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των κατοίκων της Θράκης μας, αλλά διατρανώνουμε την αδιαπραγμάτευτη ελληνικότητα της πανάρχαιας αυτής ελληνικής περιοχής ΄΄.



Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=4iWa-rbLLLk


Χαρά Νικοπούλου: Μειονοτική εκπαίδευση, προβλήματα και προτάσεις


Χαρά Νικοπούλου: 
"Μειονοτική εκπαίδευση, προβλήματα και προτάσεις"



Δείτε το βίντεο της ομιλίας:




Συνέδριο 
στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο 
Θεσσαλονίκης

«Εθνική Αγωνία και Συναγερμός για τη Θράκη μας»

Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Διοργάνωση:
ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ


Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=z-HqfCjz_G8


Στρατηγός Φράγκος Φραγκούλης: Γεωπολιτική - γεωστρατηγική ανάλυση Ελλάδος καί Τουρκίας



ΦΡΑΓΚΟΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ
"Γεωπολιτική - γεωστρατηγική ανάλυση Ελλάδος καί Τουρκίας"

Δείτε το βίντεο της ομιλίας:

Μια εξαιρετική ομιλία του στρατηγού και τ. ΥΕΘΑ Φραγκούλη Φράγκου, όπου ο πρώην Α/ΓΕΣ δίνει απαντήσεις σε μια σειρά ζητημάτων:

- Το15ο αιώνα εξισλαμίσθηκαν βίαια οι Πομάκοι που ήταν Ελληνες και η ιστορία τους είναι τόσο βαθιά ώστε είχαν πολεμήσει στο πλευρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου
- την ενέργεια του Ε.Σ. να τοποθετήσει αναμεταδότες στη Θράκη και την είσοδο τελικά των τουρκικών καναλιών μέσα από τις τηλεοπτικές σειρές
- στηλιτεύει το θαυμαστή του Κεμάλ Ατατούρκ Γιάννη Μπουτάρη και την επιθυμία του να τοποθετήσει άγαλμα στη Θεσσαλονίκη
- τη Ziraat Bankasi που αγοράζει την ελληνική γη στη Θράκη
- το διωγμό των χριστιανών στη Συρία και τη Μέση Ανατολή
- απαντά στις απειλές πολέμου του Νταβούτογλου και τα όσα είπε για διχοτόμηση
- αποκαλύπτει την πραγματική ταυτότητα του Ταγίπ Ερντογάν και την προέλευσή τους από τους γενίτσαρους






Συνέδριο στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης
«Εθνική Αγωνία και Συναγερμός για τη Θράκη μας»

Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Διοργάνωση:
ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ




ΠΗΓΗ: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ZUm1RNhR-GE

Ο ρόλος και οι δραστηριότητες του τουρκικού προξενείου



ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΔΑΠΕΡΓΟΛΑΣ
"Ο ρόλος και οι δραστηριότητες του τουρκικού προξενείου"


ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ



Συνέδριο στο Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης
«Εθνική Αγωνία και Συναγερμός για τη Θράκη μας»

Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Διοργάνωση:
ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ