Πέμπτη 19 Απριλίου 2012

Οι Πομάκοι στη Θράκη μαγειρεύουν: Παρένικα σας πατέτο (μαμαλίγκα με πατάτα)



Παραδοσιακή πομάκικη συνταγή μαγειρικής
Από το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" Ξάνθη 2011

Υλικά:
  • 2 κιλά πατάτες,
  • 1 1/2 λίτρο νερό,
  • 1/2 κιλού αλεύρι καλαμποκίσιο,
  • 200 γραμμάρια βούτυρο,
  • 200 γραμμάρια μυζήθρα,
  • αλάτι.


Εκτέλεση: 
  • Τρίβουμε τις πατάτες στο ρεντέ.
  • Βάζουμε το νερό στη φωτιά και ρίχνουμε το αλάτι και λίγο-λίγο το αλεύρι, ώστε να γίνει κατσαμάκι.
  • Βάζουμε την τριμμένη πατάτα σε ταψί και από πάνω ρίχνουμε το κατσαμάκι. 
  • Το ψήνουμε στο φούρνο.
  • Έπειτα καίμε το βούτυρο και περιχύνουμε με αυτό το πάρενικ.
  • Από πάνω ρίχνουμε τη μυζήθρα τριμμένη. 
  • Μπορούμε να το σερβίρουμε με γιαούρτι.



<<<    ... ... ... ... ... ... ...    >>>


Το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" εκδόθηκε στην Ξάνθη το 2011 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης.

Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα γραφεία του συλλόγου στην Ξάνθη
οδός Καραολή 93 -ΤΚ 67100 -Τηλέφωνο:25410-70448

Γιαούρτι με αυγά και καϊμάκι - (αγκούρτσε σας γιαϊτσά ι σας κατσαμάκα) -Αυθεντική πομάκικη συνταγή




Παραδοσιακή πομάκικη συνταγή μαγειρικής
Από το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" Ξάνθη 2011

Υλικά: 
  • 6 αυγά,
  • 1 κιλό γιαούρτι,
  • 1 λίτρο νερό
  • 1/2 κιλού αλεύρι καλαμποκίσιο
  • βούτυρο
  • αλάτι


Εκτέλεση: 
  • Καίμε το βούτυρο και ρίχνουμε τα αυγά να ψηθούν ανακατεύοντάς τα.
  • Τα ρίχνουμε στο γιαούρτι.
  • Σε μια κατσαρόλα ρίχνουμε νερό και αλάτι.
  • Μόλις βράσει το νερό ρίχνουμε λίγο-λίγο το αλεύρι, ανακατεύοντας με μια ξύλινη κουτάλα.
  • Όταν σφίξει ο χυλός, τον κατεβάζουμε από τη φωτιά και τον σερβίρουμε δίπλα στο γιαούρτι.




Το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" εκδόθηκε στην Ξάνθη το 2011 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης.

Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα γραφεία του συλλόγου στην Ξάνθη
οδός Καραολή 93 -ΤΚ 67100 -Τηλέφωνο:25410-70448

Πίτα με συκώτι από την Κοτύλη (κλίνα σας τσέρνα ντρέμπα)


Παραδοσιακή πομάκικη συνταγή μαγειρικής
Από το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" Ξάνθη 2011


Υλικά: 
2 φύλλα, 
250 γραμμάρια ρύζι, 
1 συκώτι, αλάτι


Εκτέλεση: 
Βράζουμε το συκώτι και το ψιλοκόβουμε.
Προσθέτουμε στην κατσαρόλα και το ρύζι και αφήνουμε να βράσει όλο μαζί, προσθέτοντας το αλάτι. 
Στρώνουμε το ένα φύλλο στο ταψί και αδειάζουμε τη γέμιση. 
Καλύπτουμε με το δεύτερο φύλλο και ψήνουμε.



Το βιβλίο της Π.Γ.Κελτσίδου "Πομάκικη Κουζίνα" εκδόθηκε στην Ξάνθη το 2011 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης.


Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα γραφεία του συλλόγου στην Ξάνθη
οδός Καραολή 93 -ΤΚ 67100 -Τηλέφωνο:25410-70448

Τετάρτη 18 Απριλίου 2012

Αιμοδοσία από μαθητές του Γενικού Λυκείου Γλαύκης

Ενημερωτικό Δελτίο για τις δράσεις του ΓΕΛ Γλαύκης

Το παρακάτω κείμενο είναι δημοσιευμένο στο σχολικό περιοδικό του Λυκείου Γλαύκης  "Μάτια της Γλαύκης".

Πηγή: εφημερίδα Αγώνας 7 Απριλίου 2012

Νέα έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ξάνθης: Πομάκικη Κουζίνα


Από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν.Ξάνθης κυκλοφόρησε το βιβλίο της Π. Γ. Κελτσίδου με τίτλο:"Πομάκικη Κουζίνα".


Πρόκειται για μία μοναδική συλλογή παραδοσιακών συνταγών μαγειρικής από τα πομακοχώρια της Ξάνθης.


Η εξαιρετική ερευνήτρια και συγγραφέας κ. Π.Γ.Κελτσίδου εδώ και πολλά χρόνια μελετά συστηματικά και καταγράφει τον παραδοσιακό πολιτισμό των Πομάκων της Θράκης, τα έθιμά τους, τη γλώσσα τους, την ενδυμασία τους και την καθημερινή τους ζωή. Στο νέο της βιβλίο η συγγραφέας και εκπαιδευτικός  παρουσιάζει το προϊόν της επιτόπιας έρευνας που διεξήγαγε στο χωριό Κοτύλη της ορεινής Ξάνθης. 


Το βιβλίο, το οποίο εμπλουτίζεται με σπάνιο φωτογραφικό υλικό, χωρίζεται στις ακόλουθες κατηγορίες:

  • Τα ψωμιά
  • Οι πίτες
  • Οι σούπες
  • Τα γαλακτοκομικά
  • Λαχανικά-Κρεατικά-Φρούτα-Καλαμπόκι



Αξίζουν συγχαρητήρια στην κ. Π.Γ.Κελτσίδου για το σημαντικό αυτό έργο της.


Το βιβλίο "Πομάκικη Κουζίνα"μπορείτε να το προμηθευτείτε από τον 


Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης 


στη διεύθυνση:


Καραολή 93
ΤΚ 67100 -Ξάνθη


Τηλέφωνο: 25410-70448



ΠΟΜΑΚΟΙ: Πιο Έλληνες από κάποιους κατ' όνομα "Έλληνες" - Βίντεο ντοκουμέντο




Ένα συγκλονιστικό βίντεο στο οποίο αποδεικνύεται ότι Έλληνας είναι όποιος θέλει να είναι Έλληνας, ανεξάρτητα θρησκείας, αρκεί μέσα στην καρδιά του να "κτυπάει" η Ελλάδα, φέρνει σήμερα στην δημοσιότητα το defencenet.gr.  

Πρόκειται για το βίντεο από την παρέλαση της 25ης Μαρτίου στο ακριτικό χωριό Σμίνθη το οποίο κατοικείται από Έλληνες Πομάκους, μουσουλμάνους στο θρήσκευμα . Στο βίντεο αυτό οι μουσουλμάνοι Πομάκοι μαθητές του Γενικού Λυκείου Γλαύκης, δεν μουτζώνουν τους "επισήμους", ούτε στολές, ούτε σύμβολα και γι αυτό ίσως δεν έγιναν και πρώτο θέμα στα κανάλια. Δήλωσαν απλά και βροντερά "ΕΛΛΗΝΕΣ". 

Όπως δεν φώναξε κανένα άλλο σχολείο, δημοτικό, γυμνάσιο ή λύκειο σε όλη την επικράτεια. Και με στρατιωτικό βήμα, παρακαλώ...

Και απέδειξαν ότι οι πράκτορες του Προξενείου και οι «πρόθυμοι χρήσιμοι» της τουρκικής εθνικιστικής νεοοθωμανικής πολιτικής δεν τους φοβίζουν, αφού τα παιδιά αυτά όχι μόνο παρέλασαν αλλά φώναζαν δυνατά και με υπερηφάνεια… "ΕΛΛΑΣ - ΕΛΛΑΣ".

Γιατί δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα στα χωριά των Πομάκων,  μία πραγματικότητα εκφοβισμού,  «σπιούνων» και «καλοθελητών συνεργατών» της τουρκικής πολιτικής την οποία ούτε η επίσημη ελληνική κυβέρνηση, ούτε κάποια από τις πολυδιαφημιζόμενες ΜΚΟ υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει ασχοληθεί μαζί της.

Βλέπετε οι 60.000 Πομάκοι της Θράκης δεν υπερασπίζονται ως Έλληνες πολίτες όπως όλοι μας (αν και αυτό ακόμα, είναι πλέον άκρως συζητήσιμο...) από το ελληνικό κράτος.
Κατά ένα τρόπο ανεξήγητο η ελληνική Πολιτεία, ειδικά από το 2009 και μετά, δείχνει να τους έχει αφήσει έρμαιο στα χέρια της τρομοκρατίας του προξενείου και του εκφοβισμού, αφού όσο και αν ακούγεται παράξενο οι συντελεστές της παρέλασης της 25ης Μαρτίου φοβόντουσαν τις αντιδράσεις των «συνεργατών» του προξενείου μέχρι και την τελευταία στιγμή
Και τελικά εν μέρει οι συντελεστές της παρέλασης είχαν δίκιο για αυτό που φοβόντουσαν διότι μπορεί οι γονείς των παιδιών που παρέλασαν να εξέφρασαν την χαρά τους και την περηφάνια για τα παιδιά τους, οι υποστηρικτές όμως συγκεκριμένου κόμματος του αριστερού χώρου που έχει δείξει την συμπάθεια του για την πολιτική που εφαρμόζει η Άγκυρα στην Θράκη διαμαρτυρήθηκε για την παρέλαση των νεαρών Πομάκων ! 

Δυστυχώς οι ψευτοπροοδευτικοι παράγοντες της περιοχής αγνόησαν το γεγονός ότι  οι μαθητές εκούσια αποφάσισαν να δείξουν ότι πέρα από τις μούντζες και τις βρισιές υπάρχει και άλλος τρόπος να δείξουν ότι είναι παρόντες, φωνάζοντας συνεχώς τη λέξη της πατρίδας τους.

Αυτή η κίνηση των μαθητών ήταν προς γνώση και συμμόρφωση κάποιων που αγανακτούν επειδή δεν αναγνωρίστηκε η ''τουρκική'' μειονότητα Ξάνθης.

Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι κατά την διάρκεια του ανταρτοπολέμου 1946-1949, παρά το γεγονός ότι οι περιοχές τους προέρχονταν από πολύχρονη βουλγαρική κατοχή από το φασιστικό καθεστώς της Βουλγαρίας, και εν συνεχεία κατακλύσθηκαν από κομιτατζήδες της κομμουνιστικής (πλέον, μετά το 1944) Βουλγαρίας, τάχθηκαν και πολέμησαν όλοι, χωρίς εξαίρεση στο πλευρό του Ελληνικού Στρατού και της Ελληνική Χωροφυλακής για να παραμείνει η Θράκη στον εθνικό κορμό και να μην ενωθεί με την κομμουνιστική Βουλγαρίας.
Και επειδή όπως λέγεται μία εικόνα είναι χίλιες λέξεις ακολουθεί το ολιγόλεπτο βίντεο με τους Έλληνες Πομάκους μαθητές που δηλώνουν υπερήφανοι για αυτό που είναι .






Δευτέρα 2 Απριλίου 2012

Νέο cd με πομάκικα τραγούδια από το Σύλλογο Πομάκων Ξάνθης



Ο τίτλος του νέου δίσκου είναι «Νουριέ ιε μπόλνα λέγκναλα- Τραγούδια από τα Πομακοχώρια της Ελληνικής Ροδόπης».


Πρόκειται για το τρίτο προσωπικό δίσκο της κορυφαίας Πομάκας τραγουδίστριας Εμινέ Μπουρουτζή από το Δημάριο Ξάνθης. Η παραγωγή του cd πραγματοποιήθηκε με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Την επιμέλεια της έκδοσης έχει ο αξιόλογος παραδοσιακός μουσικός και δάσκαλος Βαγγέλης Δωρόπουλος.




Στο δίσκο περιλαμβάνονται τα ακόλουθα παραδοσιακά πομάκικα τραγούδια:


1. Τουφεκιά αντήχησε (Πούσκαι πούκνα)


2. Πάρε με πάρε με μικρή μου κοπέλα (Ζέμι με ζέμι μάλκο μομίνκο)


3. Τρία αδέρφια χτίζανε γεφύρι (Τριμίνα μπράτιε γκράντα γκραντάχα)


4. Από τότε που ξἀπλωσε η Νουριέ (ΝΟυριέ ιοτ κακ ια λέγκναλα)


5. Η κουκουβάγια λαλεί (Κουκοβίτσκανα κουκόβα)


6. Ξανθά μαλλιά έχω (Ρούσα κόσα ίμαμ)


7. Ιμινίνκα αγαπημένη (Ιμινίνκα λιουμπελίνκα)


8. Ξεκίνησε η κοπέλα για νερό (Τόρναλα μόμκα να βόντα)


9. Λουλούδι έχω στο μπαξέ μου (Κίτκο ίμαμ φαφ μπαχτσιόνα)


10. Η φλογέρα σφυρίζει Σφίρκα σφίρι)


Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης

Μιχαήλ Καραολή 93

Ξάνθη 6700



Παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία

Άρθρο του Ιμάμ Αχμέτ

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Ζαγάλισα"
Φύλλο 59, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2012

Τουρκική Γλώσσα και οι γηγενείς Μουσουλμάνοι της Θράκης

Dr. Ιωάννης Αγκόρτζας

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "ΑΓΩΝΑΣ" Ξάνθης 23/2/2012


Με αφορμή τα όσα, κατά καιρούς, γράφονται  στον τοπικό τύπο της Θράκης, σχετικά με την τουρκική γλώσσα, και ιδιαίτερα το πρόσφατο άρθρο, σε τοπική εφημερίδα, του συμπολίτη μας Κου Τελεβάντου, με θέμα "Τουρκικές λέξεις στην καθημερινή χρήση της γλώσσας μας",  θα ήθελα, για την ιστορία και για όσους ενδιαφέρονται για αυτήν, να εκφράσω τις απόψεις μου επί του συγκεκριμένου θέματος.
 Θα στηριχθώ κυρίως, σε όσα διδαχθήκαμε στο Γυμνάσιο της δεκαετίας του 1950 από δασκάλους μας πρόσφυγες της σχολής του Γένους (Χάλκης), όπως οι αείμνηστοι Μ.Σαράφογλου και Γαβρ.Κούρκουλας (διευθυντές Σχολείων Ξάνθης), Xρυσ.Τσίτερ (καθηγητής Γυμνασίου Ξάνθης και μετέπειτα Μητροπολίτης Βιέννης) κ.α., τότε που ήταν πρωτεύοντα μαθήματα τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά και τα νέα-ελληνικά. Τότε που στα σπίτια μας μιλούσαμε όλοι με τους πρόσφυγες παππούδες μας από την Μ. Ασία μόνο Τουρκικά.
 Σήμερα που η Τουρκική γλώσσα γίνεται της "μόδας" (κάτι σαν ….. τα Γαλλικά προπολεμικά), προσπαθούν οι "ιθύνοντες" ντόπιοι και ξένοι να πείσουν, χωρίς καμία αντίσταση, τους γηγενείς μουσουλμάνους της Θράκης, Πομάκους, Τσιτάκια, Κυρτσαλίδες και Ρόμ, ότι η μητρική τους γλώσσα είναι η Τουρκική. Δεδομένου ότι οι Τουρκογενείς έφυγαν όλοι με την ανταλλαγή πληθυσμών, πλην κάποιων μεικτών γάμων, οι Πομάκοι ποτέ δεν μιλούσαν Τουρκικά ούτε και τα Τσιτάκια (όπως αναφέρει τούρκο-ελληνικό λεξικό: Τσιτάκια αποκαλούνται οι γηγενείς κάτοικοι του Αίμου "ως κακώς ομιλούντων την Τουρκική"). Οι Κυρτσαλίδες, κατάγονται από τα ψηλά βουνά του Κύρτσαλη (γηγενείς Θρακιώτες) και οι Ρομ ήρθαν στη Θράκη επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, για αυτό και αποκαλούνται Ρομ (εμείς Ρωμιοί και αυτοί Ρομ). Μιλούν μέχρι σήμερα τη δική τους γλώσσα.
  Όπως είναι γνωστό, η πρώτη γραπτή γλώσσα στην Ευρώπη είναι η Ελληνική. Δεύτερη είναι η Λατινική, η οποία είναι εμπλουτισμένη με πάρα πολλές ελληνικές λέξεις. Η γραπτή Σλαβική γλώσσα δημιουργείται αργότερα από τους δύο Θεσσαλονικείς ιεραποστόλους της Ορθοδοξίας, Κύριλλο (827-863) και τον αδερφό του Μεθόδιο, οι οποίοι επινόησαν το Κυριλικό αλφάβητο, εμπλουτισμένο και αυτό με πάρα πολλές Ελληνικές και Λατινικές λέξεις. Έτσι, πράγματι, η Νεοελληνική γλώσσα έχει λέξεις από όλους τους κατά καιρούς κατακτητές που πέρασαν. Είναι όμως, συνήθως, αλλοιωμένες λέξεις, αρχαιοελληνικές ή του ελληνικού μεσαίωνα, τις οποίες δανείστηκαν οι ξένοι από εμάς, όπως θα δούμε παρακάτω, και που επέστρεψαν σαν αντιδάνειο στην καθημερινή μας γλώσσα. Οι σημερινοί Έλληνες για την ίδια έννοια χρησιμοποιούν παράλληλα με την ελληνική, τουλάχιστον τρεις ξένες λέξεις. Π.χ για την καλύπτρα της κεφαλής, χρησιμοποιούνται οι λέξεις: μαντήλα (λατινικά mantile) ή τουρπάνι (αραβό-περσοτουρκική) ή τσεμπέρι1 (σλαβική). Για τον πέλεκη, χρησιμοποιούνται παράλληλα και οι λέξεις: μπαλτάς (τούρκικη) ή τσεκούρι1 (σλάβικη) κ.ο.κ. Αποτέλεσμα, οι λέξεις να γίνονται "η ψυχή του πολιτισμού και της ιστορίας μας".
 Όμως, ποια είναι η σημερινή Τουρκική γλώσσα; Ξεκίνησε από ένα φτωχό, προφορικό, μογγολικό γλωσσικό ιδίωμα, όταν οι Σελτσούκοι Τούρκοι ήρθαν στη Μ. Ασία. Εκεί εμπλουτίστηκε με αρκετές πέρσο-αραβικές λέξεις. Όταν οι Σελτσούκοι έγιναν δύναμη, η ανάγκη του γραπτού λόγου και οι πολλές αραβικές λέξεις, τους ώθησαν να χρησιμοποιήσουν το αραβικό αλφάβητο για την γραφή τους. Όταν, το γλωσσικό αυτό ιδίωμα, εμπλουτίστηκε με πάρα πολλές ελληνικές λέξεις και οι λόγιοι στις αυλές των σουλτάνων (γραμματικοί, μεταφραστές και αναγνώστες), αλλά και των μπέϊδων και πασάδων, ήταν Έλληνες, δημιουργήθηκε η γραπτή νέο-τουρκική γλώσσα (με ελληνικά στοιχεία), για τις ανάγκες των Ελλήνων χριστιανών και της διατήρησης της ελληνικής γλώσσας. Αργότερα, εκδόθηκαν τα πρώτα τούρκο-ελληνικά λεξικά (Καθηγητού Ι. Χλωρού, της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, 1876, με συμμετοχή του μητροπολήτου Ξάνθης Ιωαεκείμ) με ελληνική γραφή και προφορά Οθωμανική. Στη συνέχεια, βασιζόμενα στα προηγούμενα, εμφανίστηκαν τα πρώτα τουρκό-ελληνικά λεξικά με λατινική και ελληνική γραφή. Γύρω στο 1930 ο δημιουργός του νεό-τουρκικού κράτους, ο γνωστός Κεμάλ, εγκατέλειψε τη Σουλτανική παλαιοτουρκική (Οθωμανική) αραβική γραφή και καθιέρωσε τη λατινική (1928) για να διαφέρει από την ελληνική και όπως αναφέρει η ιστορικός Αμαλία Βαν Χεντ, να "αποκόψει τη χώρα του από το Οθωμανικό παρελθόν". Το γεγονός ότι το πρώτο διεθνές Νόμπελ λογοτεχνίας, στην Τουρκική γλώσσα, απονεμήθηκε στον γνωστό γηγενή Κωσταντινουπολίτη, Ορχάν Παμούκ, μόλις το 2006, για το έργο του "Istanbul" (δηλ. εις την πόλη),  επιβεβαιώνει ότι η Τουρκική γλώσσα είναι μία νέα γλώσσα. Έτσι, αυτό το τελευταίο "γλωσσικό χαρμάνι" έχει πάρα πολλές αλλοιωμένες αρχαιοελληνικές, κυρίως, λέξεις, καθώς και του ελληνικού μεσαίωνα, όπως τις ακούγαμε από τους τουρκόφωνους παππούδες μας και τις χρησιμοποιούμε μέχρι και σήμερα, ως γλωσσικό αντιδάνειο. Δηλαδή, ελληνική λέξη που εισήχθη σαν δάνειο στην τουρκική γλώσσα και αφού προσαρμόστηκε φωνολογικά και μορφολογικά στο σύστημά της, επέστρεψε αλλοιωμένη στη γλώσσα από την οποία ξεκίνησε.
  Παραδείγματα τέτοιων λέξεων, του αρθογράφου:
 -καλέμι (γραφίδα): τουρκική λέξη που προέρχεται από την ελληνική λέξη  κάλαμος.
 -Μαράζι (φθίση): αντιδάνειο από το ελληνικό ρήμα μαραζώνω, φθείρω.
 -Τζ(σ)ο(μ)πάνης (ποιμένας, βοσκός): προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις ζώο (τα ζώα, τα αιγοπρόβατα) και παν (ο προστάτης θεός των ποιμένων).
  Το ίδιο παρατηρείται και με τη Βουλγαρική γλώσσα, η οποία όμως διαφέρει από τις άλλες Σλαβικές και θεωρείται από πολλούς ως ένα Σλάβο-Θράκο-Μακεδονικό γλωσσικό ιδίωμα. Όπως είναι γνωστό, πολλές Βουλγαρικές λέξεις, έχουν κορμό αρχαιοελληνικό (Θρακικό-Μακεδονικό) και κατάληξη Σλαβική. Π.χ. η λέξη ΠOMAΓΑM (βοηθώ, συμπαραστέκομαι, αλλά και ποιμένω), η οποία προκύπτει από την εξής συνένωση: Πόμα (συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη: Ποιμήν, βλέπε λεξικό Μπαμπινιώτη), Αγω (οδηγώ) και Αμ (σλαβική κατάληξη). Η λέξη αυτή απέχει ετυμολογικά και ιστορικά από τη λέξη πομαγκάτς= βοηθός. Από αυτή, υποστηρίζεται, τόσο από τους Βούλγαρους όσο και από τους Τούρκους, ότι προήλθε η λέξη Πομάκος, παραβλέποντας την Ελληνική της ρίζα. Σημειωτέο είναι επίσης, ότι και η Βουλγάρικη λέξη, nomeiiiynk, που αποδίδει την έννοια του τσιφλικά (γαιοκτήμονα, τσέλιγκα ή κεχαγιά), έχει ως ρίζα το Πομ.
 Η λέξη πομάγκαμ αφορά τη βοήθεια με την στοργική της έννοια, δηλαδή, την παροχή στήριξης (βοήθειας, προστασίας ή συνεργασίας) προς παιδιά, ζώα και αδύναμους. Όχι, όπως αποδίδεται από Βούλγαρους και Οθωμανούς, δηλαδή με την έννοια του υποτελή, του βοηθού και του ατόμου που εξαναγκάζεται να τελέσει εντολές Οθωμανών τιτλούχων και αξιωματικών (π.χ διάφορα πολεμικά γεγονότα, 1880-1890, στα οποία θεωρήθηκε ότι πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι Πομάκοι). Οι Πομάκοι ποτέ δεν ήταν βοηθοί των Οθωμανών μπέϊδων στα τσιφλίκια τους, σε αντίθεση με τα Τσιτάκια (στον κάμπο). Γνωστή η ρύση των μπέϊδων προς τα Τσιτάκια: "Ισλέ Γιουβάν Τσιφλίκ Σενίν…", που θα πει "δούλευε Γιάννη, δικό σου είναι το τσιφλίκι…". Οι Πομάκοι ήταν πάντα ελεύθεροι και ανεξάρτητοι πράγμα που επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι Οθωμανοί τους αποκαλούσαν "Αχ(γ)ριάνες". Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε, επίσης, στο πρώτο Τούρκο-Ελληνικό λεξικό, για να αποδώσει την έννοια του ανεξάρτητου και φιλελεύθερου (φράση από το λεξικό: ahrar, ahrane= φιλελεύθερος, ανεξάρτητος).
 Εξάλλου, η με αρχαιοελληνική ρίζα, Βουλγαρική λέξη ΠΟΜΑΓΑΜ, χρησιμοποιείται τόσο σε Λατινόφωνες (Ιταλία) όσο και σε Σλαβόφωνες (Πολωνία) χώρες. Δεν αποδίδει την "άψυχη" έννοια του "βοηθώ κάποιον στη δουλεία του", σαν εργάτης ή δουλοπάροικος κ.α., αλλά την "τρυφερή" έννοια του Ποιμένω. Δηλαδή, προσδιορίζει τη βοήθεια προς μικρά παιδία, αιγοπρόβατα-ζώα και τα αδύναμα εν γένει όντα. Έτσι, καταλήγουμε στον ίδιο παρονομαστή, ότι δηλαδή,  Πομάκος είναι "ο καλός Ποιμένας του Θεού". Γεγονός που οδηγεί στη γνωστή ρύση ποιητή, ότι "η αλήθεια για ακόμη μια φορά, Ελληνίζει".
 Συνοψίζοντας, η 'μαγική' λέξη, 'ορόσημο' για την Ελλάδα, τζ(σ)ο(μ)πάνης, χρησιμοποιήθηκε κατά τον ελληνικό μεσαίωνα, κυρίως, από τους Ηπειρώτες, ορεινούς κτηνοτρόφους αιγοπροβάτων. Η λέξη Ζουπάνος (δηλ. Τζ(σ)ο(μ)πάνος) μας παραπέμπει στη λέξη Ποιμνάς (αντίστοιχα στα πεδινά: Καπνάς), στη συνώνυμη δηλαδή λέξη του Τσέλιγκα (του Κεχαγιά). Αναφέρεται  σε εκείνους που είχαν πολλά αιγοπρόβατα, μεγάλη οικονομική, λαϊκή και ηγετική δύναμη μεταξύ των συμπατριωτών τους και είναι παραεφθαρμένη λέξη του ζωπάνος2 ή ζουπάνος (zupan:σλαβικά) σε τζομπάνος ή τζομπάνης ή τσο(μ)πάνης. Παρεμφερή επώνυμα σε χωριά στην Ήπειρο: Ζάπας, Ζαμπάρας, Ζάρρας, Ζούμπουρας, Ζουπάνος, Ζαπάρτας κ.λ.π. Επίσης, πολλά χωρία της ορεινής Βορείου Ελλάδας, έφεραν και φέρουν παρόμοια τοπωνύμια. Από τους γνωστούς ποιμένες της Δωδώνης, τους αποκαλούμενους Σελλούς ή Χελλούς, λέγεται ότι πήραν το όνομα τους οι πρώτοι Έλληνες. Σήμερα ακόμη οι Κινέζοι μας αποκαλούν Σελλούς και την Ελλάδα Σελλάς.
 Όλοι όσοι είχαν επιρροή στο λαό, ως αρχηγοί, λέγονταν και λέγονται ακόμη και σήμερα, στα Βαλκάνια, Ζουπάνοι (δηλ. Τζ(σ)ο(μ)πάνοι). Ευλογημένο το επάγγελμα του Τζοπάνου από τα χρόνια του Ομήρου, ο οποίος εξυμνεί στα έπη του τα γαλακτοκομικά προϊόντα των Ροδοπαίων ποιμένων, "…..Γάλα γλυκό και άφθονο, πυκνό και νόστιμο…". Ο Ρωμαίος Τίτων, αποκαλούσε τιμητικά τον Αβδηρίτη Δημόκριτο, για την υπερβολική του σοφία, ως "Ποιμένα των μύθων"3. Τσομπάνκιοϊ (δηλ. ποιμενοχώρια)4 αποκαλούσαν οι Οθωμανοί τα τελευταία χρόνια της Οθωμανοκρατίας (στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα) τα σημερινά πομακοχώρια, στα οποία κατοικούσαν οι Ποιμνάκοι-Πομάκοι.

"…Είχαν γεμίσει τα βουνά φουστανελάδες…", γράφει για εκείνη τη χρονική περίοδο, ιστορικός από τη Σταυρούπολη (Ξάνθης), ποιμνάδες και ποιμνάκους (ποιμνάκος5= ο έφηβος, παραδοσιακός, ορεινός, ποιμένας αιγοπροβάτων που προμηθεύονταν κάθε άνοιξη τα τσελιγγάτα). Από εδώ προκύπτει και η λέξη "Πομάκος". Η μεσαιωνική λέξη Ποιμενάκος, μετατράπηκε στην ορεινή διάλεκτο σε Ποιμνάκος και κατέληξε με το πέρασμα των χρόνων στη λέξη Πομάκος. Συνεπώς, οι Πομάκοι είναι μία σύνθεση λαών και χρόνων (Κ. Παλαμάς). Δηλαδή, ορεσίβιες φυλές ποιμένων αιγοπροβάτων, κυρίως από Ήπειρο, Μακεδονία και Θράκη, μεταναστών (φυγάδων6 και άλλων), οι οποίες μέσα στο πέρασμα των χρόνων κατέληξαν στα βουνά της Ροδόπης και αναμίχθηκαν με τις ντόπιες φυλές (Αγριάνες, Οδρύσες κ.α.), σε μια δυνατή 'Όσμωση'7. Αξιοσημείωτο είναι, το γεγονός ότι, τα επώνυμα των περισσότερων Πομάκων8, δεν άλλαξαν με το πέρασμα των διαφόρων κατακτητών. Διατηρούν, ετυμολογικά, την ίδια ρίζα με πολλά των Ηπειρωτών. Το ίδιο παρατηρείται και με αρκετά τοπωνύμια9, καθώς τα ορεινά χωριά της Ροδόπης, φέρουν ονόματα, παρόμοια με αυτά χωριών της Ηπείρου. Το προφορικό, γλωσσικό τους ιδίωμα, είναι αντίστοιχα, ένα κράμα Σλαβο-φανές, αλλά όχι Σλαβό-φωνο.

Καταλήγοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι το γλωσσικό αυτό χαρμάνι, είναι απόρροια και της πολύ-φυλετικής πληθυσμιακής σύνθεσης της σημερινής Τουρκίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η πρόσφατη δημόσια ομιλία του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος δήλωσε ότι αναγνωρίζει όλες τις εθνότητες που κατοικούν στη σημερινή Τουρκία (Τούρκοι, Κούρδοι, Λαζοί, Κιρκάσιοι, Πομάκοι, Γεωργιανοί κ.α.). Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Αμερικάνου  ανθρωπολόγου Σπένσερ Γουέλς, "Τα γονίδια των Σελτζούκων κατακτητών της Βυζαντινής Μ. Ασίας, τους οποίους οι σημερινοί Τούρκοι θεωρούν προγόνους τους, συναντώνται σχετικά σπάνια στη σημερινή Τουρκία, και πως ο τουρκικός πληθυσμός έχει διατηρήσει τα γονίδια των προγενεστέρων Βυζαντινών λαών".
 Δρ. Ιωάννης Αγκόρτζας
Ξάνθη, 03 Φεβρουαρίου 2012 

1.Βλέπε ελληνικό ορθογραφικό λεξικό του Γ. Ζυκίδη (1898). Υπάρχουν μόνο τρεις λέξεις που αρχίζουν με 'τσ-' και αυτές από παραεφθορά αρχαιοελληνικών λέξεων. Αυτές είναι τσάκωνια: τζάκωνια, τσήπουρον: σήπουρον και τσηρώτο: κηρώτον.
 2.Βλέπε βιβλίο 'Συμβολαι εις την Ιστοριαν της Μοσχοπόλεως' του Μητροπολίτη Ξάνθης Ιωακείμ Μαρτινιανού.
 Βλέπε όμιλο αγροτικών τζιπ-μηχανημάτων 'ΑGRI-PAN', 'HYDRO-PAN' κ.α.
 3."Δημόκριτον τέ περίφρονα ποιμένα μύθων"
 4.Ποίμνη, Μάνδρα, Προβατοχώρι (Κουγιουνκιοϊ), Κατσικοχώρι (Κέτσελι), Κατσικόρεμα (Κετσίκ-Ντερέ) κ.α.
 5.Ο αρχι-ποιμένας έλεγε στον τσέλιγκα-κεχαγιά, όταν πήγαιναν στα παζάρια την άνοιξη για μίσθωση νέων-εφήβων ποιμένων, τη γνωστή ρύση: "…..φέρμι καλά ποιμνάκια(πομάκια), μη μ' φέρεις γυφτάκια και ψουφήσουν τα λάγια πρόβαταμ". Λάγια ήταν τα πολύτιμα, μαύρα πρόβατα, που όταν έβλεπαν γύφτο, τσομπάνο, 'ψοφούσαν'.
 6.Γνωστή μέχρι σήμερα, σε όλα τα πομακοχώρια (με μικρές παραλλαγές από χωριό σε χωριό), η ρύση για τους φυγάδες: 'Μπέγκαλο Μάϊκα νε πλάκαλα' (δηλ. του φυγά η μάνα δεν κλαίει). Η ρύση αυτή, είναι γνωστή και στα ορεινά χωριά της Ηπείρου, της Μακεδονίας αλλά και της Δράμας (π.χ. στο χωρίο Βόλακας, οι κάτοικοι του οποίου θεωρούνται Χριστιανοί-Πομάκοι, αφού έχουν τον ίδιο τρόπο ζωής, τα ίδια ήθη-έθιμα και μιλούν την ίδια γλώσσα).
 7."… και ήταν πέρα κάπου σε μια γη, σε πηγή λαών και χρόνων, και ήτανε στη Θράκη…. κι ηύρα στα Θρακιώτικα βουνά, κι ηύρα στις κορυφές της Ηπείρου, κι έθρεψα την πείνα μου τη λάμια, κι ηύρα σαν πρωτάτη ένα λαό…". (Απόσπασμα από το Δωδεκάλογο του γύφτου, Κ. Παλαμά)
 8.Παραδείγματα επωνύμων:
 Μπαϊρακτάρ-Μπαϊρακτάρης, Μπουραζάν-Μπουραζάνης, Παληκάρ-Παληκάρης, Μπατζάκ-Μπάτζιος, Τσιλιγγήρ-Τσιλιγγίρης, Τσαρικτσής-Τσαρούχας, Καλπάκ-Καλπάκη(α)ς, Καρατζά- Καρατζάς, Κοπέλ- Κοπέλης Καλεντζή-Καλεντζής, Σουλ-Σουλιώτης, Σούλκος-Σουλάκος, Γκενς-Γκένος, Χατζηγκενέ-Χατζηγκένος, Τσ(ζ)ουκάλ-Τσ(ζ)ουκαλά(η)ς κ.α.
 Σε ορεινά χωριά της Ηπείρου, της Μακεδονίας αλλά και της Θράκης, πολλά επώνυμα έχουν ως ρίζα τη λέξη Πομάκ. Π.χ. Πομάκης-Πομακίδης-Πομάκογλου κ.α. (βλέπε τηλεφωνικούς καταλόγους)
 9.Παραδείγματα τοπωνυμίων:
 Σιρόκο-Συρράκο, Κοτύλη, Φίλια-Φιλιατά, Εχίνος-Εχίνιοι τόποι, Ωραίον (Γεσόρεν)- Εις Όρεν, Δημάριο-Δημαριό, Μελίβοια, Γιαννοχώρι, Ποταμοχώρι κ.α.  

Διόνυσος και οι Ροδοπαίοι Πομάκοι ….. "Γκροσδίλιδες"

Απόσπασμα από άρθρο του Ιωάννη Αγκόρτζα με τίτλο: 
Oρφικά Μυστήρια - Θρακικές Λαογραφικές Εορτές
Διόνυσος και οι Ροδοπαίοι Πομάκοι ….. "Γκροσδίλιδες"


...  Κατά τη διάρκεια των τελετών Ορφισμού (γνωστές και ως Ορφικά μυστήρια), οι μύστες ερευνούσαν μέσα από τις θεατρικές και αλληγορικές τους παραστάσεις, το: "ποιοί είμαστε, από πού ερχόμαστε και που πάμε…". Εικάζεται ότι ο Διόνυσος ανακάλυψε το κρασί όταν δοκίμασε το γλυκό καρπό της αμπέλου (αυτοφυές φυτό στα βουνά της Ροδόπης), όπως και του ρόδου του τριαντάφυλλου (Πομάκικα: trandafel ή gioul = Γκιούλ). Από το τελευταίο, λέγεται ότι πήρε το όνομά της η οροσειρά της Ροδόπης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα πρώτα επαγγέλματα των αρχαίων Ροδοπαίων ήταν του κυνηγού (Πομάκικα: avci), του ποιμένα (Πομάκικα: oftzar) και του αμπελουργού (Πομάκικα: grosdil).
Μέχρι σήμερα, κυρίως οι γυναίκες, αλλά και οι άνδρες, στη Θράκη, φέρουν το όνομα: Τριανταφυλλιά (Πομάκικα: Γκιουλσούμ) ή Τριαντάφυλλος (Πομάκικα:  Γκιούλ), ρίζα του οποίου είναι το Ελληνικό “Γιούλι”.
Πολλοί Ροδοπαίοι, χριστιανοί  και μουσουλμάνοι Πομάκοι, φέρουν μέχρι σήμερα το επώνυμο , "Ροδόπουλος" και αντίστοιχα "Ροδοπλού", ως δηλωτικό της καταγωγής τους. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι  Βούλγαροι (συνήθως εκβουλγαρισθέντες γηγενείς Θρακιώτες), για τους οποίους αισθάνομαι δέος και βαθύ σεβασμό, αγωνίζονται με πείσμα να αποδείξουν, ότι οι σημερινοί Βούλγαροι είναι συνεχιστές του Ορφέα, του Διονύσου και της Θρακικής παράδοσης.
Αρκετοί σημερινοί Πομάκοι, φέρουν το επώνυμο "Γκροσδίλ", δηλαδή, "Σταφυλάς". Είναι οι τελευταίοι ντόπιοι, επαγγελματίες αμπελουργοί της περιοχής, οι οποίοι, σύμφωνα με τις αφηγήσεις των γεροντότερων, καλλιεργούσαν την άμπελο και ασκούσαν την οινοποιεία στα Πομάκικα βουνά της Ροδόπης.
Το επάγγελμα του οινοποιού ήταν και είναι ακόμα και σήμερα, πολύ διαδεδομένο στην περιοχή αυτή από τους μη μουσουλμάνους κατοίκους, αλλά και τους χριστιανούς - πομάκους (πχ του Βόλακα της Δράμας και της σημερινής Βουλγαρίας), εξαιτίας του γεγονότος ότι στους μουσουλμάνους απαγορεύεται  η οινοποσία.
Τεκμήρια της δραστηριότητας αυτής, στην περιοχή της Ροδόπης, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και σήμερα, αποτελούν τα πέτρινα αρχαία ευρήματα από πατητήρια  και αποστακτήρα σταφυλιών, τόσο στην κεντρική Ροδόπη όσο και στην περιοχή Κύρτζαλι, γνωστό από την αρχαιότητα ως Περπερικόν (ή Υπερπεράκιο), αρχαία Ελληνική πόλη σκαλισμένη σε βράχο (σπάνιο λίθινο μνημείο). Πολλές περιοχές της Ορεινής Πομακικής Ξάνθης, κυρίως μεταξύ Εχίνου και Μελιβοίων, φέρουν μέχρι και σήμερα το όνομα “Λόζενο”, το οποίο σημαίνει αμπελώνας. 
 Στις περιοχές αυτές, οι αρχαίοι Θράκες παράλληλα με την παραδοσιακή ποιμενική απασχόληση τους, ασκούσαν και τη δραστηριότητα της αμπελουργίας και της οινοποιείας, την οποία συνεχίζουν να ασκούν μέχρι σήμερα οι χριστιανοί Ροδοπαίοι και παραροδοπαίοι κάτοικοι, μιας και η άμπελος είναι ευλογημένη από τη Χριστιανική εκκλησία "Κύριε, Κύριε, ευλόγησον την άμπελον ταύτην…". Η “αμπελόεσσα γη” όπως την αποκαλούσε ο Όμηρος, φράση με προϊστορία χιλιάδων ετών, αποδίδει  μέχρι και σήμερα, επιτυχώς, την εικόνα για τη φύση στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Η εκκλησία αναφέρει "εγώ είμι η άμπελος η αληθινή, και ο πατήρ μου ο γεωργός έστι", αποδίδοντας μεταφορικά μέσα από το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, τη 'σύνδεση' με το θεό.
Όσο προχωρούσε ο εκμουσουλμανισμός στην περιοχή και λόγω απαγόρευσης της οινοποσίας από τη μουσουλμανική θρησκεία2, τόσο λιγόστευαν οι αμπελοκαλλιεργητές μεταξύ των Ροδοπαίων Πομάκων. Οι τελευταίοι καλλιεργητές ήταν οι "Γκροσδίλιδες" (σταφυλάδες) από το Δημάριο  Ξάνθης και διατήρησαν τη δραστηριότητά τους αυτή ως τα τελευταία μετα-πολεμικά χρόνια. Από εκεί και έπειτα οι “μερακλίδες” πομάκοι κάνουν το ποτό τους από αγριόφρουτα του βουνού (άγρια αχλάδια, μήλα, κράνα, σταφύλια κ.λ.π. ) σε ειδικά διασκευασμένα βαρέλια, το γνωστό σε όλους μας μέχρι και σήμερα, "Ράγκιουλ". Κάποιοι μάλιστα καταφεύγουν ακόμα και σήμερα  στο γιατρό τους και παίρνουν τη “συμβουλή” και την έγκρισή του, να πίνουν καθημερινά μεσημέρι και βράδυ πριν το φαγητό ένα ποτηράκι από το γνωστό γλυκόπιοτο Σαμιώτικο κρασί, τη μαυροδάφνη, ως φάρμακο για την αντιμετώπιση της… “ανορεξίας” και της γενικής “καταβολής”.

 Φωτογραφία από φιάλη Ερυθρού
Ξηρού Οίνου, Πομακικής περιοχής
της σημερινής Βουλγαρίας

Η  εικόνα απεικονίζει Πομάκους… Γκροσδίλιδες της σημερινής Βουλγαρικής Ροδόπης με τις χαρακτηριστικές τους φορεσιές και τα πατροπαράδοτα τσαρούχια τους, όπως τους γνωρίσαμε, κυρίως, τη δεκαετία του 50, όταν πουλούσαν με γαϊδουράκια, παράλληλα με τα ξύλα, και τα κεχλιμπαρένια “παμίτια” τους. Οι Γκροσδίληδες γιορτάζουν το τέλος της οινοποίησης της σταφυλοσοδιάς τους, χορεύοντας το γνωστό Θρακιώτικο αντικριστό.

  Ιωάννης Αγκόρτζας