Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2017

Να καταργηθούν τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία και όχι να μετατραπούν σε μειονοτικά και τα νηπιαγωγεία.


Κάτω τα χέρια από τα ελληνόφωνα νηπιαγωγεία ΠΡΟΔΟΤΕΣ

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ
Του Πομάκου δημοσιογράφου 
Σεμπαϊδήν Καραχότζα
Δυστυχώς μέχρι αυτήν την ώρα δεν έχω δει την παραμικρή αντίδραση από ανθρώπους που έχουν τη νομιμοποίηση να μιλήσουν ως επίσημοι εκπρόσωποι των ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ της Θράκης για την προσπάθεια της κυβέρνησης να μετατρέψει όχι επίσημα αλλά με έναν έμμεσο τρόπο σε δίγλωσσα τα νηπιαγωγεία στα οποία φοιτούν μουσουλμανόπαιδα. Δεν ξέρω το λόγο για τον οποίον δε μιλάνε, ίσως να φοβούνται ή ίσως να πείστηκαν τόσο εύκολα πως πράγματι στις προθέσεις του αρμόδιου Υπουργείου είναι αν μπει και η πομακική ως γλώσσα υποστήριξης σε ορισμένα νηπιαγωγεία. Σε κάθε περίπτωση πάντως εγώ ως Σεμπαϊδήν μόνο την προσωπική μου άποψη μπορώ να εκφράσω μιας και δεν έχω καμία απολύτως νομιμοποίηση να μιλήσω ως εκπρόσωπος των Πομάκων της Θράκης. 
Δημοσιεύματα τα οποία αναφέρουν πως η ελληνική κυβέρνηση αναγνώρισε με τον πλέον επίσημο τρόπο την ύπαρξη πομάκικης γλώσσας μόνο ως κακόγουστο αστείο μπορώ να τα εκλάβω. Το γεγονός πως θα εφαρμοστεί πιλοτικά ένα πρόγραμμα για την υποστήριξη των μουσουλμάνων νηπίων στη μητρική τους γλώσσα ώστε να μπορούν να μάθουν καλύτερα την ελληνική δε σημαίνει πως αναγνωρίστηκε η πομακική γλώσσα. 
Καταρχήν πρέπει να δούμε στην πράξη αν όντως θα χρησιμοποιηθεί και η πομακική ως γλώσσα υποστήριξης σε νηπιαγωγεία με πομακόπουλα. Είναι κάτι που ναι μεν το υποστηρίζουν κάποια κομματικά στελέχη αλλά πρέπει να το δούμε και στην πράξη. Προσωπικά δεν το πιστεύω, αν υπήρχε και η παραμικρή πιθανότητα να συμβεί αυτό θα είχαμε ήδη τεράστιες αντιδράσεις τόσο από ανθρώπους του Τουρκικού Προξενείου της Κομοτηνής όσο και από τους μουσουλμάνους Βουλευτές της Θράκης. Προς το παρόν όμως όλοι αυτοί όντας μάλλον ικανοποιημένοι τρίβουν τα χέρια τους κι αυτό μόνο τυχαίο δεν είναι. Ξέρουν καλά πως έστω και με έναν έμμεσο τρόπο ικανοποιείται το αίτημα της Άγκυρας για δίγλωσσα νηπιαγωγεία στη Θράκη.  
Όσο για το ίδιο το πρόγραμμα και την υποτιθέμενη ανάγκη των μουσουλμάνων νηπίων να υποστηριχθούν με τη μητρική τους γλώσσα ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν πιο εύκολα την ελληνική είναι μάλλον μια πολύ καλή δικαιολογία για να μετατραπούν σε δίγλωσσα τα νηπιαγωγεία. Ο τρόπος για να μάθουν σωστά την ελληνική γλώσσα τα μουσουλμανόπαιδα της Θράκης είναι ένας και μοναδικός. Να καταργηθούν τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία και όχι να μετατραπούν σε μειονοτικά και τα νηπιαγωγεία. 
Αφού λοιπόν η κυβέρνηση ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τη σωστή μόρφωση των μουσουλμάνων της Θράκης ας φροντίσει να τους απαλλάξει από τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία. Όλα τα άλλα είναι απλώς κομματικά συμφέροντα στην πλάτη των ΠΟΜΑΚΩΝ και μάλιστα από ανθρώπους που αυτοαποκαλούνται πατριώτες. 
Πραγματικά εύχομαι να είμαι εγώ αυτός που κάνει λάθος και να πρόκειται όντως για επίσημη αναγνώριση της πομακικής γλώσσας. Ξαναλέω όμως πως κάτι τέτοιο θα προκαλούσε μεγάλες αντιδράσεις τόσο από τη μεριά του Τουρκικού Προξενείου όσο και από τη μεριά των μουσουλμάνων Βουλευτών. Για την ώρα πάντως κάθε άλλο παρά τέτοιες αντιδράσεις βλέπω να υπάρχουν κι αυτό δεν είναι τυχαίο. 
Οι ίδιες οι εξελίξεις είναι αυτές που είτε θα με βγάλουν αληθινό είτε θα με διαψεύσουν. Εύχομαι να συμβεί το δεύτερο. 

Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2017

Εμινέ Μπουρουτζή: " Άλλο η θρησκεία και άλλο η Τουρκία!"

Η Εμινέ Μπουρουτζή στην Πομάκικη βραδιά 19/4/2008

 «για τον Πομάκο είναι προνόμιο που ξέρει πολλές γλώσσες. Αν ήμασταν Τούρκοι δεν θα ξέραμε τόσες γλώσσες»
«θέλουμε να διδάσκεται στα σχολεία η μητρική μας γλώσσα»

Εμινέ Μπουρουτζή:

«Όταν ξεπερνάς το φόβο γίνεσαι ελεύθερος άνθρωπος»

Η πρόεδρος του συλλόγου Πομάκων σε μία σπάνια συνέντευξη μιλάει για τα όνειρά της και τους αγώνες της.

Η Εμινέ Μπουρουτζή από το Δημάριο Ξάνθης  είναι μία σκληρά εργαζόμενη νέα γυναίκα με τρία παιδιά που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των γυναικών και για τα γλωσσικά δικαιώματα των Πομάκων. Είναι πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης. Είναι επίσης μία καταξιωμένη τραγουδίστρια που τραγουδά με τρόπο μοναδικό τα παραδοσιακά πομάκικα τραγούδια. Έχει εμφανιστεί σε πάρα πολλές συναυλίες στην Ελλάδα (Ξάνθη, Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη, Δράμα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος) και στο εξωτερικό (Γαλλία).
Ως εκπρόσωπος των Ελλήνων Πομάκων συμμετείχε σε διεθνείς συναντήσεις στις Βρυξέλλες και τη Βαρσοβία το 2009 και το 2016 στο πλαίσιο της διεθνούς συνδιάσκεψης του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE). Στις 1-21 Μαΐου 2016 έλαβε μέρος σε μία παγκόσμια συνάντηση στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου είχε την τιμή να μιλήσει από κοντά με τον πρώην πρόεδρο των Η.Π.Α. Barack Obama.
Ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε η Εμινέ Μπουρουτζή στον εκπαιδευτικό Ν. Κόκκα, όπου μιλάει για τα τραγούδια και τα έθιμα των Πομάκων της Ξάνθης, για τη μητρική τους γλώσσα και τη ανάγκη διατήρησης της πλούσιας πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Η Εμινέ Μπουρουτζή στο συνέδριο του OSCE στη Βαρσοβία (2016)

Πώς ήταν το Δημάριο στα παιδικά σου χρόνια; Τι αναμνήσεις έχεις;
Επειδή ήμασταν τρία κορίτσια στο πατρικό μου σπίτι και ένα αγόρι και επειδή τα κορίτσια ήτανε μεγαλύτερα από τον αδερφό μου, κάθε μέρα μαζευόντουσαν τα κορίτσια από τη γειτονιά και οι ξαδέρφες μου, κάνανε νυχτέρι , mejô, πλέκανε, βελόνιαζαν καπνό, παστάλιαζαν, κόβανε κουρελούδες  για να φτιάξουνε κιλίμια. Επειδή η μαμά μου είχε διώροφο σπίτι, κάτω είχανε την αποθήκη, zamalítsa λέγεται στα πομάκικα, και είχανε αργαλειό. Εκεί φτιάχνανε με τη σειρά οι γυναίκες απ’ το χωριό για τις προίκες των κοριτσιών τους. Από το 1984 που θυμάμαι μέχρι και το 1995 που παντρεύτηκα και μετά ήταν πάρα πολύ ζωντανό το σπίτι της μάνας μου. Αυτό ήταν η poprâlka, ομαδική εργασία. Τα αγόρια δε μπαίνανε μέσα. Μόνο στην πόρτα.  Για να μπορούν ναρθούν τα αγόρια και να ξέρουν πού έχει νυχτέρι, ξεκινούσανε πρώτα το τραγούδι. Το χωριό είναι μικρό. Κι όταν ειδικά είναι βράδυ, ησυχία, όταν ξεκινούσαν τα κορίτσια να τραγουδάνε, ανοίγανε το παράθυρο και από το παράθυρο προς τα έξω τραγουδούσανε για να ακουστούν ότι υπάρχει poprâlka, mejô.

Υπάρχουν κάποια τραγούδια που τα λένε ειδικά στο mejô;
Υπάρχουνε πάρα πολλά τραγούδια. Για παράδειγμα ένα πολύ απλό που μου έχει μείνει. Εάν σε κάποια κοπέλα άρεσε ένα αγόρι, για να μπορεί να τον τσιγκλίσει και να τον πειράξει έλεγαν το τραγούδι:
Kólko mi mílo i drágo
Fatmé Sabría da zôme
[Πόσο μου αρέσει
Η Φατμέ το Σαμπρή να πάρει]
Ενώ ο Σαμπρής θέλει αυτήν. Ήτανε πρόκληση. Αν ήθελε το αγόρι να δώσει απάντηση έλεγε:

Púkni se trôsni, momínko
Ya shte da zémam Emenínka
[Ράγισε, σκάσε, κοριτσάκι
Εγώ θα πάρω τη μικρή Εμινέ]
Δηλαδή εσένα θα πάρω, δε θα πάρω τη Φατμέ. Αυτή ήταν η απάντηση, επειδή δε μιλούσαν μεταξύ τους. Και μετά μαζευόντουσαν. Ερχόντουσαν τα αγόρια δύο-δύο και μετά μαζευόντουσαν καμιά τριανταριά.


Η Εμινέ Μπουρουτζή τραγουδά πομάκικα τραγούδια ενώ ο Φεράτ Αλή Αφέντη τη συνοδεύει με τη γκάιντα
 (Άσκυρα 4 Αυγούστου 2009)

Εκεί που δουλεύανε οι γυναίκες, υπήρχαν κάποια τραγούδια που λέγανε μεταξύ τους; Πώς τραγουδάγανε;
Τραγουδάγανε δυο-δυο. Αν ήτανε τριάντα κορίτσια, ξεκινούσε η μία γωνία μέχρι που να κάνει τον κύκλο ως την άλλη. Το ίδιο τραγούδι. Το ξέρανε όλοι. Δεν υπήρχε κοπέλα που να μην ξέρει τραγούδι. Ένα παράδειγμα:
Ya da si zémam gálenono
Gálenono, slâdenono.
[Εγώ να πάρω τον αγαπημένο μου
Τον αγαπημένο μου, αυτόν που με ακολουθεί]
Και μετά συνέχιζαν άλλες δύο το τραγούδι, μέχρι που να τελειώσει. Γινότανε ένας κύκλος.

Τι άλλα τραγούδια έλεγαν στο Δημάριο;
 Όταν είναι καλοκαίρι και σπάγανε καπνό, από το ένα χωράφι στο άλλο χωράφι τραγουδάγανε τα αγόρια ή τα κορίτσια. Για παράδειγμα έλεγαν τα αγόρια:
Momínko marí húbovo
Yásnono slóntse yogrélo
[Κοριτσάκι, μαρή, όμορφο
Λαμπερός ήλιος βγήκε]
Δηλαδή ότι κάνει πολύ ζέστη και να σηκωθούμε να φύγουμε. Ενημερώνανε τα αγόρια από την απέναντι πλαγιά ότι «εμείς φεύγουμε». Κι εμάς μας είχε πει, το θυμάμαι χαρακτηριστικά, η θεία μου η συγχωρεμένη να πούμε ένα τραγούδι:
Yunáche lúdo yi mládo
Méne ye máyka uchíla
Pod Yagúsovo slóntsitse
Tébe ye máykati uchíla
Pod yoréhova sântsitsa]
[Παλικάρι τρελό και νέο,
Εμένα η μάνα μου με έχει εκπαιδεύσει
Κάτω από τον Αυγουστιάτικο ήλιο
Εσένα η μάνα σου σε έχει (κακο)μάθει
(και είσαι) κάτω απ’ τη σκιά της καρυδιάς].
Το mejô δεν ήταν μόνο νύχτα, αλλά και μέρα. Είτε για να σπάσουμε καπνό είτε για να βγάλουμε πατάτες . Αν πάνε το πρωί 4 η ώρα τα ξημερώματα για σπάσιμο καπνού στο χωράφι, το τραγούδι ξεκινούσε μόλις έβγαινε ο ήλιος, λίγο να ζεσταθούν.


Να μιλήσουμε για τα σχολικά χρόνια.
Ξεκίνησα το Δημοτικό Σχολείο το 1984. Ήταν πολύ ωραία εκείνα τα χρόνια. Ήμασταν ογδόντα παιδιά. Μετά έγιναν εξήντα, μετά έγιναν πενήντα και τώρα είναι περίπου εικοσιπέντε. Τελείωσα το Δημοτικό το 1992. Μετά κατέβηκα στην Ξάνθη.

Εκείνα τα χρόνια πώς το γιόρταζαν το μπαϊράμι στο Δημάριο;
Κατ’ αρχάς, τρεις μέρες πριν τη γιορτή κατέβαιναν από το χωριό όλοι οι γονείς με το μεγαλύτερο παιδί για να αγοράσουνε παπούτσια,  και υφάσματα. Για να είναι έτοιμοι για το μπαϊράμι φορούσαν τα καινούργια. Το πρωί σηκωνότανε ο πατέρας ή ο παππούς και πηγαίνανε στο τζαμί. Περιμέναμε μέχρι να έρθουν αυτοί από το τζαμί εμείς έπρεπε να είμαστε έτοιμοι, με τα καινούργια μας τα ρούχα. Μετά πηγαίναμε ή στις γιαγιάδες ή στις θείες, στη μεγαλύτερη αδελφή της μαμάς ή στη μεγαλύτερη αδελφή του μπαμπά. Πηγαίναμε πρώτα στους συγγενείς και μετά το απόγευμα  πηγαίναμε τα κορίτσια στο μπαϊράμ. Υπήρχε στις δύο γειτονιές lûlka (κούνια).  Τα αγόρια ετοιμαζόντουσαν ενάμιση-δύο μήνες πριν. Πηγαίνανε, φέρνανε εκείνες τις κολόνες τις μεγάλες και φτιάχνανε την κούνια. Μετά μάζευαν όλα τα παλικάρια του χωριού λεφτά για να πάρουν το σχοινί. Υπήρχανε δύο κούνιες. Τα κορίτσια από τον πάνω μαχαλά κατεβαίνανε στον κάτω μαχαλά και από τον κάτω μαχαλά στον πάνω μαχαλά. Το Κουρμπάν Μπαϊράμ ήτανε εφτά μέρες και το Σεκέρ Μπαϊράμ ήτανε πέντε μέρες. 

Στο Εντρελέζ τι γινότανε;
Την πρώτη μέρα του Εντρελέζ, 6 Μαΐου, μας ξυπνούσε η μαμά μου από τις πέντε η ώρα το πρωί. Είναι η μέρα που ξυπνάμε πολύ νωρίς, έτσι ώστε όλο το καλοκαίρι να μην είμαστε τεμπέληδες. Κάναμε τις δουλειές του σπιτιού, μαγειρεύαμε, φτιάχναμε πράγματα και μετά πηγαίναμε στο λιβάδι. Εμείς είχαμε ένα μέρος που λεγότανε Chükyé ή στο Dólne Lüvádye [πάνω λιβάδι]. Επειδή ο μπαμπάς μου ήταν τσομπάνος με αγελάδες, πηγαίναμε και τον βρίσκαμε και τρώγαμε μετά planíno [μεσημεριανό] όλοι μαζί. Μαζεύαμε λουλούδια, aglîk λέγεται ένα λουλούδι ή kúkuvichka. Φτιάχναμε μπουκέτα και τα φέρναμε σπίτι. Φτιάχνανε και κούνιες. Υπήρχαν στο χωριό δύο φορτηγάκια κλούβες. Μαζευόμασταν, μπαίναμε στις κλούβες και πηγαίναμε στις Θέρμες. Συγκεντρώνονταν εκεί απ’ όλα τα χωριά: Εχίνο, Θέρμες, Μελίβοια, Κοτύλη… Στις Θέρμες γινότανε και ένα παζάρι και μετά γνωριζόμασταν από το ένα χωριό στο άλλο και γινόμασταν poséstrimi, αδελφικές φίλες και ανταλλάσσαμε δώρα.

Οι άντρες τραγουδούσαν κι αυτοί τραγούδια;
Οι άντρες τραγουδούσαν κι αυτοί, όχι τόσο στο καφενείο αλλά περισσότερο στα χωράφια, στο νυχτέρι. Το τραγούδι που θα ξεκινούσε ο άντρας μπορούσε να το συνεχίσει γυναίκα. Ή άμα το ξεκινούσε η κοπέλα, να το συνεχίσει ο άντρας.

Όταν κατέβηκες στην Ξάνθη ήξερες λίγα ελληνικά.
Καθόλου. Όταν παντρεύτηκα και ήμουνα στην Ξάνθη συνεχίζονταν αυτό που γίνονταν στο χωριό. Η παντρεμένη πήγαινε στη γειτόνισσα που ήτανε απ’ τα χωριά που έχουν κατεβεί στην Ξάνθη ή σε κάποια γειτόνισσα που είναι τουρκογενής ή σε συγγενικά και φιλικά πρόσωπα.  Μετά αποφάσισα να γραφτώ στο Εσπερινό Γυμνάσιο. Μου άρεσε πάρα πολύ η ελληνική γλώσσα, δεν ξέρω γιατί. Έκανα δύο-τρεις φίλες χριστιανές και τους είχα πει: « Ό,τι λάθος κάνω, θέλω να με διορθώνετε». Ολοκλήρωσα και το Γυμνάσιο, τελείωσα και την πρώτη τάξη του Λυκείου και τώρα θα πάω δευτέρα.

Το πρώτο cd της Εμινέ Μπουρουτζή που κυκλοφόρησε από το ΠΑΚΕΘΡΑ το 2006.

Πώς βγήκε ο πρώτος σου δίσκος με πομάκικα τραγούδια;
 Το πρώτο cd που έβγαλα ήτανε με το ΠΑΚΕΘΡΑ το 2006. Αποφάσισα μέσα σε ένα βράδυ να βγει το cd.  Όταν ανακάλυψαν το cd ότι υπάρχει, ξεκίνησαν να με παίρνουν τηλέφωνο και να μου λένε:  «Αυτή η φωνή δεν είναι δική σου. Είναι δική μου».  Με την κόρη μου τη Κεζμπάν που είχαμε πει ένα τραγούδι, νόμιζαν ότι έχω ηχογραφήσει κάποιον από κάπου.  Χάρηκα πολύ. Αλλά υπήρχαν και αντιδράσεις. Αφού με πήραν τηλέφωνο, θυμάμαι και ονόματα. Με ρώταγαν πώς το σκέφτηκα, πού το ηχογράφησα, ποιος το ηχογράφησε. Και μετά ανακοινώθηκε στο τζαμί του Δημαρίου ότι μία από τα χωριά τα δικά μας τραγουδάει. 

Το δεύτερο cd της Εμινέ Μπουρουτζή που κυκλοφόρησε από το ΠΑΚΕΘΡΑ το 2008.

Το πρώτο cd ήτανε αυθεντικό, μόνο με φωνή. Το δεύτερο cd γίνεται  σε στούντιο της Καβάλας το 2008 με την επιμέλεια του Γιάννη Κακάρα και συνοδεία μουσικών.
Αυτό το δουλέψαμε αρκετά. Ήτανε παράξενο για μένα, γιατί τόχω δει μόνο στις τηλεοράσεις.  Ήμουνα πολύ ενθουσιασμένη και έλεγα ότι ήρθε η στιγμή να κάνω κι εγώ αυτό το πράγμα. Αλλά μ’ άρεσε όμως.  Υπήρχε ήδη μια εμπειρία. Είχα ήδη ξεκινήσει να ασχολούμαι με αυτό. Τραγούδησε και η κόρη μου η Κεζμπάν, η οποία χάρηκε πάρα πολύ.

Το τρίτο cd της Εμινέ Μπουρουτζή που κυκλοφόρησε από τον
Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης το 2011.

Τρία χρόνια μετά, το 2011, κυκλοφορεί ένα νέο cd με τίτλο «Νουριέ γιε μπόλνα λέγκναλα» με τη μουσική επιμέλεια του Βαγγέλη Δωρόπουλου και χρηματοδότηση από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».  
Κουραστήκαμε πάρα πολύ. Ξεκινήσαμε δέκα η ώρα το πρωί να κάνουμε ηχογράφηση. Οκτώ ώρες προσπαθούσαμε και δε μπορούσα να βγάλω τίποτα. Από τις έξι η ώρα το απόγευμα μέχρι τις εφτά έβγαλα όλο το cd. Πώς έγινε αυτό δε μπόρεσα να το καταλάβω. Αφού πήγαμε για φαγητό να φάμε κι έλεγα «Γιατί δε μπορώ να το κάνω;» Και πάμε στο στούντιο. Μέσα σε μία ώρα, τα έβγαλα όλα. Ο κατάλογος με συναυλίες ξεκινά από το 2007 στο ξενοδοχείο «Νατάσα» της Ξάνθης, μετά στη Διομήδεια είχε κάνει μια εκδήλωση το Μουσικό Γυμνάσιο, στην Αλεξανδρούπολη,  στην Κομοτηνή, στην Ηλιούπολη στην Αθήνα και στη Γαλλία, όταν παρουσιάστηκε το ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Κιτσικούδη Mlógo dúmish mlógo pláchesh (Πολύ μιλάς πολύ κλαις). Είχα τραγουδήσει κι εκεί. Ήτανε πάρα πολύ ωραία. Ήτανε εντυπωσιακό για μένα το πόσο πολύ λατρεύουν την παράδοση κι εμείς την έχουμε εδώ πέρα και την κλωτσάμε, όπως μπορούμε, να τη διώξουμε. Είναι πάρα πολλές οι συναυλίες: Δράμα, στην Κομοτηνή, στον Ίμερο Ροδόπης, στο Δημοτικό Αμφιθέατρο Ξάνθης, στο Βελλίδειο της Θεσσαλονίκης το 2013, στο Μέγαρο Μουσικής Κομοτηνής με την Αρετή Κετιμέ, στα ΤΕΙ Πάτρας, στην Αλεξανδρούπολη, στο Βόλο…

Στην Πομάκικη Βραδιά στις 19 Απριλίου 2008

Στις 19 Απριλίου 2008 γίνεται η πρώτη Πομάκικη Βραδιά. Ήτανε μια μεγάλη εκδήλωση που διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ν. Ξάνθης.
Και τότε ήτανε πολύ πιεστικά για μένα, γιατί με το που μάθανε ότι θα γίνει αυτή η εκδήλωση και θα τραγουδήσω εγώ, με παίρνει ένας  ξάδερφός μου τηλέφωνο και μου είπε ότι «θα χυθεί αίμα». Επειδή σέβεσαι και αγαπάς τους γονείς σου και τα παιδιά σου, λες: «Νάναι αλήθεια;» Από την άλλη, όμως, αποφάσισα και είπα: «Αν είναι να χυθεί αίμα, ας χυθεί». Και όλοι το απολαύσαμε. Περάσαμε πάρα πολύ ωραία.

Τι περιμένουμε να γίνει στο μέλλον;
Αν βρούμε χορηγούς, έχουμε σκοπό να βγάλουμε πολλά cd.  Υπάρχουν πάρα πολλά τραγούδια που δεν έχουν καταγραφεί. Θέλω το επόμενο cd  να είναι με κάποια τραγούδια που έχει καταγράψει ο κύριος Πέτρος Θεοχαρίδης. Ίσως από εκείνα τα τραγούδια να ξεχωρίσω κάποια τραγούδια για να τα πω εγώ για να τον τιμήσω δύο φορές. 

Να πούμε λίγα λόγια για τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πομάκων Ξάνθης.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πομάκων Ν. Ξάνθης ιδρύεται το 2006. Οι πρώτες εκλογές έγιναν στις 14 Σεπτεμβρίου του 2007. Από τότε ξεκινούν μία σειρά δραστηριότητες: εκδόθηκε ένας χάρτης με τα πομακοχώρια, εκδόθηκαν πομάκικα παραμύθια, ημερολόγια, cd, το βιβλίο του Πέτρου Θεοχαρίδη «Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα», συνταγές μαγειρικής από τα πομακοχώρια, φωτογραφικό λεύκωμα. Αυτές οι εκδόσεις έγιναν με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου.  Έχουνε γραφτεί πολλά μέλη. Υπάρχουν νέα παιδιά που θέλουν να γραφτούν. Προσπαθούμε να εμπλουτίσουμε το σύλλογο. Το έχω πει σε πολλές συνεντεύξεις, θα το πω άλλη μία φορά: επάνω στην περιοχή οι άντρες είναι οι άρχοντες και οι γυναίκες είναι οι καταπιεσμένες.  Κι εγώ επειδή είμαι μία από τις γυναίκες της περιοχής, ό,τι περνάει από το χέρι μου να το κάνω, θα το κάνω. Όσο μπορώ να βοηθήσω, θα βοηθήσω.  Στοχεύουμε να εκδώσουμε ένα νέο βιβλίο του Σεμπαϊδήν Καραχότζα, με μεταφράσεις ελληνικής και αγγλική ποίησης στα πομακικά.

Η Εμινέ Μπουρουτζή με το Δημήτρη Βραχιόλογλου
κατά τη διάρκεια γυρισμάτων με παραδοσιακά πομάκικα τραγούδια (9/11/2008)


Μία σημαντική δραστηριότητα του συλλόγου Πομάκων ήταν η ίδρυση Λαογραφικού Μουσείου των Πομάκων.
Συγκεντρώθηκαν παραδοσιακά αντικείμενα, φορεσιές, τερλίκια, κεντήματα, αργαλειοί, μουσικά όργανα. Δημιουργήθηκε βιβλιοθήκη. Αγοράστηκαν ραπτομηχανές, οι οποίες χρησιμοποιούνται για μαθήματα ραπτικής. Το Μουσείο φιλοξενείται στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης χάρη στην κυρία Βιργινία Τσουδερού. Ήταν ένα πρωινό που είχα πάει στο ξενοδοχείο «Ελισσώ» και μου είπε επί λέξει η κυρία Τσουδερού: «Τι θέλεις, παιδί μου;» Λέω: «χώρο για μουσείο». Μου λέει: «Αν ερχόταν άντρας  από το σύλλογο, δε θα σας έδινα χώρο. Επειδή έχω αδυναμία στις γυναίκες της περιοχής των πομακοχωρίων, όσο υπάρχει ο σύλλογος, θα υπάρχει και το κομμάτι που θα μπορείτε να φιλοξενείστε». Το μουσείο έχει μέλλον και μπορεί να εμπλουτιστεί και με νέα συλλεκτικά κομμάτια.


Η Εμινέ Μπουρουτζή (αριστερά) πλάι στον Πέτρο Θεοχαρίδη
το δάσκαλο που αφιέρωσε τη ζωή του στην καταγραφή της γλώσσας 
και του λαϊκού πολιτισμού των Πομάκων (19/2/2017)

Εκτός από τις λαογραφικές , εκδοτικές και μουσικές δράσεις υπάρχει και μία αντιπροσώπευση του συλλόγου σε διεθνή συνέδρια.
Πρώτη φορά είχαμε πάει στις Βρυξέλλες. Η Σαμπιχά Σουλεϊμάν εκπροσώπησε το σύλλογο των Ρομά και εγώ το σύλλογο Πομάκων.  Στις 29-30 Σεπτεμβρίου  2009 ο σύλλογος εκπροσώπησε τους Πομάκους της Ξάνθης στο συνέδριο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη, που έγινε στην Πολωνία. Ανάλογο συνέδριο έγινε και το 2016.  Μιλώντας στα διεθνή συνέδρια για τα γλωσσικά δικαιώματα των Πομάκων ζητάμε: 
1ον  να αφήσουν τους Πομάκους να εκφράζονται και να μην καταπιέζονται.  
2ον Να υπάρχει σωστή εκπαίδευση και να γίνουν δημόσια ελληνόφωνα σχολεία στα πομακοχώρια.  
3ον Εφόσον δεν υπάρχουν δημόσια ελληνόφωνα σχολεία, να κατεβάζουν τα παιδιά σε δημόσια ελληνόφωνα σχολεία στην πόλη. Όπως γίνεται δωρεάν  μεταφορά μαθητών με λεωφορεία για τα μειονοτικά, που είναι ιδιωτικά σχολεία, να γίνεται δωρεάν μεταφορά από το ελληνικό κράτος στα δημόσια ελληνόφωνα σχολεία. Όπως ξέρουν και κάνουν ΠΡΟΚΑΤ σε μειονοτικά σχολεία, γυμνάσια και λύκεια, να κάνουν ΠΡΟΚΑΤ και στα δημόσια ελληνόφωνα σχολεία, για να μπορούν να χωράνε τα παιδιά. Αν δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, τουλάχιστον να γίνονται επιπλέον μαθήματα. Όπως βρίσκουνε χρόνο για τα παρασχολεία, να βάλουν εκπαιδευτές να προετοιμάζουν τα παιδιά για το γυμνάσιο, για το λύκειο, για τις πανελλήνιες κλπ.

Η ελληνική Πολιτεία με τους φορείς της (το Υπουργείο Παιδείας, τις τοπικές αρχές) έχουν βοηθήσει τις προσπάθειες του συλλόγου Πομάκων;
Όχι!   Έχουμε στείλει δύο φορές επιστολή ότι θέλουμε να διδάσκεται στα σχολεία η μητρική μας γλώσσα. Μας είχανε πει ότι δε γίνεται αυτό γιατί δεν υπάρχουν γλωσσολογικές μελέτες.  Αυτό δεν ισχύει. Υπάρχουν πολλές μελέτες για τη γλώσσα μας. Το 2013 εκδόθηκε από το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου το τρίτομο έργο του Παναγιώτη Παπαδημητρίου «Λαλιές των Πομάκων της Ελληνικής Ροδόπης». Συνολικά 2.297 σελίδες!  Τα παιδιά μας μπορούν να διδαχθούν τη γλώσσα τους πολύ καλύτερα από ότι διδάσκονται τα τουρκικά.  Άκουσα που είχανε πει ότι θα περάσουνε NOVA  στα χωριά για να πιάνουνε κανάλια. Κατά την άποψή μου, θα διαθέσουν πάρα πολλά χρήματα γι αυτό. Έχουν λύσει τα προβλήματα της εκπαίδευσης για να προχωρήσουν στην παροχή τηλεοπτικών δεκτών; Θεωρώ ότι δεν τα έχουν λύσει. Κι εφόσον θέλουν τόσο πολύ να βοηθήσουν τη μειονότητα γιατί δεν περνάνε internet;  Ο νέος θα ασχοληθεί με το internet. Δε θα ασχοληθεί με τη NOVA. Για μένα αυτή είναι η ανοησία που κάνει η πολιτική: παίζει σε πλάτες απλών και αθώων ανθρώπων.  Το τι είναι ο καθένας δε με αφορά. Πριν δύο χρόνια είχαμε πάει σε ένα συνέδριο στην Κομοτηνή. Πλήρωνες 50 ευρώ για να συμμετέχεις. Έβλεπα ότι υπάρχουν εκεί πέρα τερλίκια, δήθεν τουρκικά, πλεκτά, φαγητά. Όλα αυτά ήταν πομάκικα.

Η Εμινέ Μπουρουτζή με την κόρη της Κεζμπάν, 
η οποία επίσης τραγουδά πομάκικα τραγούδια.

Τα πολιτικά κόμματα μοιάζουν να αδιαφορούν για τα γλωσσικά δικαιώματα των Πομάκων. Πώς νοιώθουν οι νέοι Πομάκοι όταν βλέπουν να εγκαταλείπεται η μητρική τους γλώσσα;
Δεν ασχολούνται. Τους ενδιαφέρει μόνο να περάσουν κάπου, να σπουδάσουν, να πάρουν ένα πτυχίο, να ενταχθούν όπου μπορούνε. Αγρότες πλέον δεν υπάρχουν. Όλοι είναι στα ναυπηγεία. Κτηνοτρόφοι δεν υπάρχουν. Παλιά φτιάχνανε ξερολιθιές (garmádi) με πέτρες. Τώρα δε φτιάχνουν. Όλα αυτά προσπαθούν να τα εξαφανίσουν. Όταν λέει ο ψευτομουφτής ότι είμαστε Πομάκοι-Τούρκοι-Μουσουλμάνοι-Έλληνες  πολίτες, τέσσερα και πέντε σε ένα δε γίνεσαι. Εγώ ξέρω από τον πατέρα μου ότι είμαστε Πομάκοι , μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και Έλληνες πολίτες. Τούρκοι δεν υπάρχουν. Γιατί αν υπήρχαν οι Τούρκοι, δεν θα τους λέγαμε τους Τσατάκηδες (τουρκογενείς) ότι είναι Τσατάκηδες. Και ούτε θα τους κατεβάζαμε πατάτες, γιατί στα παλιά τα χρόνια κάνανε ανταλλαγή. Παίρνανε καλαμπόκι, τους δίναμε πατάτες. Ξέρετε πόσες φορές θέλανε να κάνουν μικτό γάμο Τσατάκη-τουρκογενή με Πομάκο. Ούτε καν πιστεύω να υπάρχει. Με χριστιανούς και χριστιανές έχουν γίνει μικτοί γάμοι. Και δεν υπάρχει πρόβλημα. Πολλοί μπερδεύονται και πολλοί φοβούνται. Βλέπουμε μουσουλμάνους αλλά και χριστιανούς που είναι σε σημαντικές θέσεις να φοβούνται να αγγίξουν τα μειονοτικά θέματα.  Αν δεν υπήρχε ο φόβος των πολιτικών, δε θα ζοριζόμασταν εμείς όταν κάνουμε εκδηλώσεις και συναυλίες. Όταν ξεπερνάς το φόβο γίνεσαι ελεύθερος άνθρωπος. Δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα γιατί είσαι ο εαυτός σου. Γιατί η συνείδησή σου είναι καθαρή. Δεν κάνεις κάτι κακό. Μπορείς και κοιμάσαι ήσυχα. Όταν έχεις καθαρή συνείδηση και δυο ώρες να κοιμηθείς, νοιώθεις ότι κοιμήθηκες οκτάωρο. Ενώ ο άλλος που δεν έχει καθαρή τη συνείδησή του και δώδεκα ώρες να κοιμηθεί, και εικοσιτέσσερις ώρες να κοιμηθεί , κάτι τον τρώει, τον ενοχλεί.


Βλέπουμε νέα παιδιά, ευγενικά να είναι μπερδεμένα. Γιατί;
Υπάρχουν παιδιά που ήταν σε δημόσιο ελληνόφωνο σχολείο και τους φόρεσαν τη μαντίλα και το κοριτσάκι σταμάτησε να πηγαίνει στο σχολείο γιατί ντρεπόταν.  Άλλο η γλώσσα, άλλο η καταπίεση, άλλο η Τουρκία και άλλο η θρησκεία. Και για τον Πομάκο είναι προνόμιο που ξέρει πολλές γλώσσες. Αν ήμασταν Τούρκοι δεν θα ξέραμε τόσες γλώσσες.  Πρόσφατα είχα περιήγηση στα πομακοχώρια 60 άτομα Τούρκους από την Κωνσταντινούπολη. Βγήκανε τέσσερα άτομα που ήτανε Πομάκοι, που μένανε στις Σαράντα Εκκλησιές, που είχανε φύγει το 1921 οι παππούδες τους και οι γιαγιάδες τους. Χάρηκαν πολύ και θα έρθουν πάλι για τις αποκριές.  Ο Πομάκος  χάρη στη γλώσσα του μπορεί να συνεννοηθεί και να καταλάβει και τα ρωσικά και τα βουλγαρικά και τα πολωνικά και τα σερβικά, όλες τις Βαλκανικές γλώσσες.  Όπου και να ταξιδέψει ξέρει τη γλώσσα. Πρόσφατα ήμασταν στη Βαρσοβία σε ένα συνέδριο και δεν χρειαζόταν να έχω μεταφραστή ή να ρωτήσω κάποιον. Περάσαμε πάρα πολύ ωραία. Αλλά κάποιος Τούρκος από ένα σύλλογο με απείλησε, κουνώντας μου το δάχτυλο. Μιλούσε τούρκικα και μου είπε: «Εσύ είσαι η Πομάκα;» Του λέω: «Ναι». Κάτι πήγε να μου πει για τα πολιτικά. Του λέω: «Δε γνωρίζω τα πολιτικά. Αν θέλεις να σου πω ένα τραγούδι, στα πομάκικα, να στο πω. Τα τουρκικά μου είναι σπαστά» . Αφού μίλησα στο συνέδριο, βγαίνει έξω και μου λέει: «Αυτό που είπες να ξέρεις ότι κάποια στιγμή θα το πληρώσεις». Το είδε αυτή που ήταν υπεύθυνη στο συνέδριο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον κάλεσε.

Η Εμινέ Μπουρουτζή στο στούντιο κατά την ηχογράφηση του δεύτερου δίσκου της.

Υπάρχει αισιοδοξία για το μέλλον;
Εννοείται. Είμαι αισιόδοξη. Η νεολαία κάποια στιγμή θα αντιδράσει. Τώρα τα μαζεύει. Όπως όταν έχουμε σπείρει ένα χωράφι που είναι πάρα πολύ ξεκούραστο απότομα βγάζει ρίζες, έτσι είναι και η νεολαία. Κάποια στιγμή θα γίνει ένα μπαμ και θα δεις το τι θα γίνει. Είμαι πάρα πολύ αισιόδοξη.

Η Εμινέ Μπουρουτζή είναι από τις λίγες φωνές που έχουν βγει να μιλήσουν για τα δικαιώματα της γυναίκας.
Μίλησα σαν Εμινέ, σαν γυναίκα. Εφόσον με βάση το νόμο υπάρχει ισότητα των δύο φύλων, η γυναίκα έχει δικαιώματα όπως έχει και ένας άνδρας.



Πρόσφατα έγινε ένα ταξίδι στην Αμερική.
Έμεινε αξέχαστο αυτό το ταξίδι από τις 1-21 Μαΐου 2016. Περάσαμε πάρα πολύ ωραία. Πήγαμε σε πολλές κοινότητες. Τρεις κοινότητες μου έκαναν πολύ μεγάλη εντύπωση. Οι μουσουλμάνοι στην Αμερική δεν κάνουν αυτά που κάνουν εδώ. Το Κοράνι διδάσκεται σωστά, στα αγγλικά και στα αραβικά. Το δεύτερο πράγμα που μου έκανε εντύπωση: Πώς είναι δυνατόν; Οι Ινδιάνοι έχουν συλλαβική γλώσσα. Λίγες  λέξεις. Κι όμως γράφεται, μιλιέται. Έχω φέρει και βιβλίο. Κι εμείς εδώ πέρα που έχουμε έναν τόσο μεγάλο γλωσσικό πλούτο και δεν μπορούμε να τον περάσουμε στα παιδιά μας για να μην ξεχάσουνε την καταγωγή τους. Ποιοι είναι. Στην Αμερική έγινε συνάντηση πολλών γλωσσικών ομάδων. Για 19 μέρες έγιναν συναντήσεις σε διάφορα μέρη. Αναδείχθηκε η αξία που έχουν η μητρική γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και η παράδοση.

 Έγινε και μία συνάντηση με τον πρόεδρο Obama.
Μας δέχθηκε ο πρόεδρος Obama. Πήγαμε στο Λευκό Οίκο, ήπιαμε τσάι μαζί. Είναι πάρα πολύ καλός άνθρωπος. Ήταν ευγενέστατος. Ήταν μια μεγάλη τιμή. Για μένα ήταν ένα ταξίδι ζωής.  Όλες αυτές οι ασχολίες με εκπροσωπούν ως Πομάκα. Είμαι γνήσια Πομάκα. Αυτό από μόνο του έχει μία πολυπολιτισμική διάσταση.

Στο άμεσο μέλλον τι θα ήθελες περισσότερο να γίνει;

Σωστή δημόσια εκπαίδευση στα δημοτικά σχολεία στα πομακοχώρια. Το δεύτερο που θα ήθελα είναι να εκδοθεί το ηχητικό αρχείο του Πέτρου Θεοχαρίδη, ως ελάχιστος φόρος τιμής προς τον κύριο Πέτρο Θεοχαρίδη. Αυτό το αρχείο ανήκει σε μας αλλά το έχει εκείνος γιατί είχε την ευαισθησία και την αγάπη να καταγράψει τα τραγούδια μας. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πομάκων Ξάνθης τον τίμησε απονέμοντας  προς αυτόν τιμητική πλακέτα στις 19 Αυγούστου 2016. Θα ήθελα να μπορούσαμε να βρούμε χορηγούς για να κυκλοφορήσουν αυτά τα cd με τα πομάκικα τραγούδια. Θέλουμε η έκδοση να συνοδεύεται με ένα βιβλίο με τους στίχους των τραγουδιών στα ελληνικά και στα πομάκικα.  Θα ήθελα επίσης να τελειώσω το Λύκειο. Και κάποια στιγμή όλα να γίνονται χωρίς εμένα, η νεολαία να προχωράει κι εγώ να συνεχίσω να πραγματοποιήσω το όνειρό μου να γίνω δασκάλα.





Τρίτη 14 Φεβρουαρίου 2017

ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ ... ΠΟΜΑΚΙΚΗ


Το μειονοτικό Σχολείο του Δημαρίου το έτος 1982
(Φωτογραφικό αρχείο Θεόδωρου Ελευθεριάδη)

Παρουσιάζουμε παρακάτω ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο του Θεόδωρου Ελευθεριάδη 
που εργάστηκε ως δάσκαλος επί 33 χρόνια στα πομακοχώρια της Θράκης. 
Ο Θ. Ελευθεριάδης τονίζει τη σημασία της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας των Πομάκων και ζητάει να σταματήσει ο διωγμός της πομακικής γλώσσας. 
Απευθύνεται στο νέο Πομάκο και του λέει: "Ελλάδα σημαίνει φως... το φως τελικά θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως είναι κυρίως δική σου. Και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις"


ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ  ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ … ΠΟΜΑΚΙΚΗ

Του Θεόδωρου Ελευθεριάδη


Καλοκαίρι στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το δασαρχείο προσφέρει εποχική εργασία σε ανειδίκευτους εργάτες στα δάση της  Χαϊντούς. Οικογενειακή νοοτροπία και κυρίως οικονομικές δυσπραγίες δεν επιτρέπουν το «καθισιό». Η διαβίωση μοιάζει περισσότερο με στρατιωτικό κοινόβιο. Λιτή διατροφή, διαμονή σε παράγκα των 20 ατόμων και σκληρή εργασία. Εγερτήριο έξι  η ώρα, έξι και μισή αναχώρηση, επιστροφή στις τέσσερις  το απόγευμα. Σε τέτοιες συνθήκες όμως πλάθονται σχέσεις. Μου δίνεις την πίτα σου, σου δίνω το φρούτο μου. Ανταλλάσσουμε απόψεις. Διαφωνούμε. Εγώ σε βοηθάω, εσύ σαν πιο έμπειρος με διορθώνεις. Εκεί μαθαίνω  ποιος πραγματικά είσαι. Παλιότερες άκριτες και υποτιμητικές αναφορές,  που παρέπεμπαν στον αγροίκο και άξεστο ορεσίβιο, καταπίπτουν. Συντελείται μια πραγματική ενδοσκόπηση  στις σωστές πλέον βάσεις. Η μεταξύ μας  διάδραση αποκαλύπτει ένα πλήθος ιδιαιτεροτήτων και  χαρισμάτων σου: Επιδεξιότητα σε συνδυασμό με απίστευτη εργατικότητα, καρτερικότητα, εντιμότητα, βαθιά θρησκευτικότητα και φυσικά τη γλώσσα σου. Μου αρέσει  να την ακούω. Διαθέτει μουσικότητα, είναι εύηχη.  Από σένα μαθαίνω και  τις πρώτες μου λέξεις στην  Πομακική.

Λίγο αργότερα καλούμαι να διδάξω στα χωριά σου Ελληνικά. Με εντυπωσιάζει το ζωηρό, πανέξυπνο και σπινθηροβόλο βλέμμα των παιδικών σου ματιών. Ακόμα αντηχούν στα αυτιά μου οι προτροπές σου για παιχνίδι: «…Leti snâk! Yéla re Kýrie da igróme hárpa sas snâga! Yéla da súrneme…!»(«…Ρίχνει χιόνι! Έλα ρε Κύριε να παίξουμε χιονοπόλεμο! Έλα να κάνουμε τσουλήθρα!...»).  Στην εκπαιδευτική διαδικασία  της τάξης δε μαθαίνεις μόνο εσύ αλλά και ο ίδιος  στοιχεία του πολιτισμού σου, των ηθών και εθίμων σου και βέβαια της γλώσσας σου. «...Εν αρχή ήν ο λόγος… πάντα δι’ αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν…» μας πληροφορούν οι Γραφές. Θαυμάζουμε κάποιον εξαίρετο χειριστή της γλώσσας. Είναι ρήτορας λέμε. Πόσο μάλλον όταν τυχαίνει να είναι δίγλωσσος ή και πολύγλωσσος. Η αξία του έλλογου λόγου, ασχέτως προέλευσης, έχει τεράστια σημασία στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Αμέτρητες επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν  τη θετική συμβολή της γλωσσικής καλλιέργειας  στην πνευματική ανάπτυξη  και μάλιστα σε μια αμφίδρομη σχέση. Δηλαδή όταν καλλιεργούμε τη γλώσσα βοηθάμε στο να ανέβει το νοητικό πηλίκο  μας. Με απλά ελληνικά την εξυπνάδα σου την οφείλεις στη διγλωσσία, στην τριγλωσσία, στην πολυγλωσσία σου!

Από τις πρώτες μου διαπιστώσεις είναι η συγγένεια της γλώσσας σου, εκτός  με τα  Νοτιοσλαβικά / Βουλγαρικά και τα Τουρκικά,  με τα Αρχαία και Νέα Ελληνικά, τα Λατινικά, τα Γερμανικά και τα  Αγγλικά! Όλες αυτές – εκτός των  Τουρκικών-αποτελούν παρακλάδια  της μεγάλης Ινδοευρωπαϊκής οικογένειας. Λόγω Κορανίου βρίσκουμε και πολλά Αραβικά στοιχεία. Ακόμα λιγότερες από τα Περσικά, τα Βλάχικα και τα Αρβανίτικα.  Το συμπέρασμα που προκύπτει έχει εξαιρετική σημασία. Όποιος μιλάει τη γλώσσα σου μπορεί πολύ εύκολα να μάθει Βουλγάρικα και άλλες σλαβικές γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης, φυσικά Αρχαία και Νέα  Ελληνικά και Τουρκικά και με μικρή  προσπάθεια Γερμανικά και Αγγλικά! Λόγω Λατινικών και άλλων πρωτοϊνδοευρωπαϊκών ριζών μπορεί να έχεις  πρόσβαση και στις Λατινογενείς γλώσσες: Ιταλικά, Ισπανικά, Γαλλικά και  Πορτογαλικά! Δηλαδή πρόσβαση σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες! Να μην ξεχνάμε και τους παλιότερους,  που μάθαιναν την Αραβική γραφή, σε ότι αφορά την εκμάθηση της  Αραβικής. Ο ισχυρισμός πολλών, ότι η γλώσσα σου είναι  ένα συνονθύλευμα (=ανακάτωμα, μπέρδεμα) άλλων γλωσσών, αποτελεί το συγκριτικό σου πλεονέκτημα! Είναι το πολυεργαλείο σου! Είναι η δύναμη της εξωστρέφειας και της προσαρμογής  σου σε κάθε λογής συνθήκη! Μ’ αυτό επιβίωσες χρόνια και χρόνια! Υιοθέτησες και πάντρεψες αρμονικά γλωσσικά στοιχεία από αρχαίες θρακικές φυλές, τους Αρχαίους  Έλληνες και Ρωμαίους, Αρμενοσύριους, Φράγκους , Βενετσιάνους,  Γότθους, Κουμάνους, Πετσενέγκους, Σαρακατσάνους, Βλάχους και Σλάβους κατά τη Βυζαντινή περίοδο, Άραβες και Οθωμανούς αργότερα. Όλοι άφησαν το ιστορικό τους γλωσσικό αποτύπωμα. Είναι η κορώνα στα στολίδια και πλουμίδια του πολιτισμού σου! Ενδεικτικά σου αναφέρω κάποιες:

·         Λέξεις από τα Βουλγαρικά: atvárem-отварям, , bórzho-бЬрзо, chélo-чело, debél-дебел, fchéra-вчера,  glavá -глава, hîtar-хитьр, idom-идвам, let-лед, maclina-маслина, met-мед, nebâ-небе, nus-нос, ógan-огьн, pómnem-помня, rástem-раста, rîba-риба, sélo-село, tóran-трьн, tsist-чист, vécher-вечер, yáhom-яхам, zdraf-здрав, znáem-зная
·         Λέξεις από  τα Τουρκικά: akshám, bahchá, chekmák, duvár, filján, furún, gümûsh, habér, madém, nemás, parî, sakát, samár, taván, tazé, tenefûs, Urúmin, yasák, yavásh, zarár, zarzavát, zümbûl
·         Λέξεις, κυρίως  θρησκευτικές, από τα  Αραβικά: alás marladïk (=αντίο), Alláh kabúlesïm (=ευχαριστώ), Alléyhis Selâm (=μεγάλη η Χάρη Του), inshállah (=Θεού θέλοντος), máshala (=χαϊμαλί, φυλαχτό), máshallah (=μη βασκαθείς), medresâ (=Ιεροσπουδαστήριο), mérhaba (=καλημέρα), selâm (=χαιρετισμός)

·         Λέξεις νεοελληνικές: arésava mi-μου αρέσει, argisavom-αργώ, basil-βασιλικός, bizam- βυζαίνω, disága -δισάκι,  drüman-δρόμος, ftásavom-φθάνω, harisavom-χαρίζω, hárta-χάρτης, kalám- καλάμι, kalésvam-καλώ, kendisavom-κεντώ, kerdisavom-κερδίζω, maglá-ομίχλη, mástor-μάστορας<μαγίστωρ, panayir-πανηγύρι, pétalπέταλο, piyem-πίνω, prikyó-προίκα, sfirem-σφυρίζω, sinar-σύνορο, sirá-σειρά, tantéla-δαντέλα, temél-θεμέλιο, yéftin-φτηνός, zaftásavom-προφταίνω, zivgarósvamευγαρώνω

·         Λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση: aforisvam<αφορίζω, argalö<αργαλειός, diláve<λαβίδα(δύο λαβές)              engistra<άγκιστρο, hromel <χειρόμυλος, lizhom<λείχω (=γλείφω), martirisvam<μαρτυρώ, muhá<μύγα, mushká <μυς, ποντικός, pépel<παιπάλη (= σκόνη), próyima<πρόγευμα, πρωινό, prüstyá<πυροστιά, ushá<ους (= αυτί), vâter <αιθέρας, αέρας, zhaná<γυνή
·         Λέξεις με λατινική προέλευση: brat <frater(=αδερφός), den <dies (=ημέρα), dépa < depositum (=ντεπόζιτο), dlög <longus (=μακρύς), grob <gravis (=μνήμα), káde <cadus (=κάδος), kóte <catus (=γάτα), próva <proba (=δοκιμή, άσκηση), fúrkavespa (=σφήκα)
·         Λέξεις με γαλλική προέλευση: kupóntürén<train

·         Λέξεις παραπλήσιες με τα Αγγλικά: adrés-address (=διεύθυνση), brat-brather (=αδερφός), cherésha-cherry (=κεράσι), denday (=ημέρα), doshterâ-daughter (=θυγατέρα), fórma-form (=φόρμα), kapetánin-captain (=καπετάνιος), kóte-cat (=γάτα), lózham-lie (=ψεύδομαι), móski-masculine (αρσενικός, αγόρι), númmera-number (=αριθμός), nof-new (=νέος), nus-nose (=μύτη), sestrá-sister (=αδερφή), sïn-son (=γιος), sirá-series (=σειρά), várno-veritous (αληθινό), vólek-wolf (=λύκος), vólno-wool (=μαλλί), yeranó-crane (=γερανός)
·         Λέξεις παραπλήσιες με τα Γερμανικά: bälan-bleichen (=λευκαίνω), brat-Bruder (=αδερφός), buk-Buche (=οξιά), cherésha-Kirsche (=κεράσι), doshterä-Tochter (=θυγατέρα), fmishom-mischen (=ανακατεύω), fsädom-säen (=σπέρνω),grob-Grab (=μνήμα,τάφος), hasetávom-hassen  (=μισώ, φθονώ), kamin-Kamin (=καμίνι, φουγάρο), mánta-Mantel (=πανωφόρι, παλτό), Mándel-mindalo (=αμύγδαλο, nebä-Nebel (=νέφος), nof-neu (=νέος), nus-Nase (=μύτη), sédom-sitzen (=κάθομαι), séstra-Schwester (=αδερφή), sin-Sohn, (=γιος), slab-schlapp (=αδύναμος, νωθρός), sórbom-absorbieren (=ρουφώ), svine-Schwein,  (=γουρούνι), tóran-Dorn (=αγκάθι),  várno-wahr (=αληθινό), vólek-Wolf (=λύκος), vólya-Wolle (=μαλλί)
·         Από τα Αρβανίτικα:  púshka-pushke (=όπλο), napártka-neperte (=οχιά)
·          Από τα Βλάχικα:  shukála-shukaló (=πλάστης), vir-vir (=υδροφόρος ορίζοντας, γκιόλα ποταμού)
Τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν είναι πολλά. Και αν ψάξεις και ο ίδιος ακόμα πιο βαθιά στο «σεντούκι» θα βρεις ακόμα περισσότερα. Σε κάθε περίπτωση, αποδεικνύουν τις ιστορικές επιρροές των προγόνων σου  με λαούς που πέρασαν από την ευρύτερη περιοχή της  οροσειράς της Ροδόπης και τις γλώσσες τους. Απόλυτα «καθαρές» γλώσσες δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο. Οι ομοιότητες δεν περιορίζονται μόνο στις λέξεις. Εκτείνονται και πολύ πιο πέρα σε καταλήξεις, κλίσεις ονομάτων και ρημάτων, στο σχηματισμό των παθητικών ρημάτων με τη χρήση του αυτοπαθούς so (krivem so/sich verstecken= κρύβομαι  για τους Γερμανούς), στη σύνταξη των προτάσεων κλπ.  Ο πολιτισμικός σου πλούτος, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο σε λέξεις. Περιέχει και  πολύχρωμες στολές, περίτεχνα υφαντά, κεντήματα και πλεκτά, αρχιτεκτονική σπιτιών και γεφυριών, συνταγές μαγειρικής, ήθη, έθιμα και  παραδόσεις, θρύλους και  παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια (π.χ. την  κοινή παραλλαγή του Γεφυριού της Άρτας στους λαούς της Βαλκανικής) και φυσικά κάποια στοιχεία του τρεχούμενου λόγου, που καθρεφτίζουν τη συλλογική σου μνήμη. Είναι οι  παροιμίες και οι  ιδιωματισμοί, που συνοψίζουν τις αξίες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της φυλής σου. Στους παρακάτω ιδιωματισμούς θα παρατηρήσεις πως η συγγένεια στην ευρύτερη ινδοευρωπαϊκή οικογένεια δεν είναι μόνο γλωσσική, αλλά και βαθύτερα πολιτισμική. Είναι η κοινή ευρωπαϊκή μας κληρονομιά την οποία λίγο πολύ μοιραζόμαστε:

ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΙ/ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
ΠΟΜΑΚΙΚΑ
 Sas annó kitko lâto ne dahóde.(= Με ένα λουλούδι δεν έρχεται το καλοκαίρι.)
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
 Ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη.
ΑΓΓΛΙΚΑ
One swallow makes not a summer. (=Ένα χελιδόνι δε φέρνει το καλοκαίρι.)
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
Eine Swalbe macht noch keinen Sommer. (=Ένα χελιδόνι δε φέρνει το καλοκαίρι.)                     
ΙΤΑΛΙΚΑ
 Una rondine non fa primavera. (= Ένα χελιδόνι δε φέρνει την άνοιξη.)
ΠΟΜΑΚΙΚΑ
Kadéna vidish káda ima I ógne. (= Αν βλέπεις καπνό εκεί υπάρχει και φωτιά.)
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.
ΑΓΓΛΙΚΑ
There is no smoke without fire. (=Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά.)
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
Wο Rauch ist da ist auch Feuer. (=Όπου είναι καπνός εκεί είναι και φωτιά.)
ΙΤΑΛΙΚΑ
Non c'e fumo senza arrosto. (=Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά.)
Όσοι με τον ένα ή άλλο τρόπο βρισκόμαστε κοντά σου στους εκπαιδευτικούς, εργασιακούς ή άλλους  δημόσιους χώρους, διαπιστώνουμε, χρόνο με το χρόνο, να μειώνονται οι νεαροί ομιλητές-συνεχιστές της μητρικής σου γλώσσας. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Κάποιοι οφείλονται και στην πολιτεία. Σκοπός μου δεν είναι να αποδώσω ευθύνες σε διατάγματα, πρωτόκολλα και συνθήκες που συνήψε η πολιτεία με όρους της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Αυτά θα τα κρίνει η ιστορία. Ούτε μ’ ενδιαφέρει το πώς αλλιώς  αυτοπροσδιορίζεσαι. Αν δηλ. σε αγγίζει το θέμα.   Βέβαια, το σίγουρο είναι ότι είσαι Έλληνας και Ευρωπαίος Συμπολίτης μου. Η πολιτεία μάς χορήγησε κοινή Ελληνική Ιθαγένεια. Με κοινά Δικαιώματα, Υποχρεώσεις, Προνόμια και κοινές  Ελευθερίες. Κατ’ ουσία κοινή είναι και η μοίρα μας… Σημερινό μου μέλημα είναι να σε πείσω πως ακόμα είσαι ικανός και ελεύθερος να σώσεις το «πολιτισμικό σου σεντούκι».  Άλλωστε σε βλέπω σαν το τελευταίο και σημαντικότερο  «οχυρό» για τη διαφύλαξή του…  Μην το αφήνεις άλλο να αραχνιάζει. Είμαι σίγουρος, πως κατά βάθος νιώθεις και συ το πρόβλημα. Θα ήθελες πολλά πράγματα να αλλάξουν, όμως ο φιλήσυχος χαρακτήρας σου από τη μια και το ασφυκτικό στρίμωγμα μεταξύ δύο κυρίαρχων γλωσσών (Ελληνικά, Τουρκικά) από την άλλη,  δε σ’ αφήνει. «Τουρκικά και  Ελληνικά μας φτάνουν. Άλλωστε δεν έχει γραφή, είναι προφορική και μαζώματα από δω και από κει…» το συνηθισμένο σου επιχείρημα. Μοιάζει σαν να έχεις ρίξει «λευκή πετσέτα»… Δεν αντιλαμβάνεσαι πως αυτή η τακτική σου δίνει τροφή σ’ αυτούς  που ελπίζουν στην εξαφάνισή του… Εκμεταλλεύονται  οι σφετεριστές την αθωότητά σου και κάνουν πραγματικό «πλιάτσικο» στον πλούτο σου…  Είναι αυτοί που δεν αντέχουν στο διαφορετικό. Οι οπαδοί των ομογενοποιημένων κοινωνιών…
Από τη δεκαετία ακόμα του ’60, κάποιοι φωτισμένοι δάσκαλοι με το ερευνητικό τους έργο κατέγραψαν μεγάλο μέρος  της γλώσσας και του πολιτισμού σου. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι  το αρχείο του Πέτρου Θεοχαρίδη, για το οποίο άλλωστε βραβεύτηκε από την πολιτεία. Ο Π. Θεοχαρίδης ήταν και ο προπομπός για να ασχοληθούν, επιτέλους, μ’ αυτό το ζήτημα και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι… Έτσι τέλη της δεκαετίας του ’90 καταγράφεται το πρώτο λεξικό. Ακολουθούν  και άλλες καταγραφές λεξικών και βιβλίων από τους  Σεμπαϊντήν Καραχότζα και  Νικόλαο Κόκκα. Λίγο αργότερα, αρχές  της δεκαετίας του 2000, δημιουργούνται  τμήματα διδασκαλίας  της Πομακικής  Γλώσσας, την οποία διδάσκονται  κυρίως εκπαιδευτικοί της ορεινής  ζώνης. Υιοθετείται  τότε το λατινικό αλφάβητο και αποδίδεται  η προφορά των λέξεων με εξαιρετική ακρίβεια. Η γλώσσα σου από ξεπεσμένη και κουρελιασμένη  ζητιάνα ορθώνεται και πάλι σε χρυσοστόλιστη αρχοντοπούλα… Ακολουθεί  η σύσταση των πρώτων  Πολιτιστικών Συλλόγων… Είναι  η εποχή που αρχίζουν δειλά-δειλά να εκδηλώνονται οι πρώτες διεκδικήσεις.  Αν δε γίνονταν αυτές οι ενέργειες, σε λίγα χρόνια  θα έμπαιναν τα Πομάκικα στη λίστα των εξαφανισμένων γλωσσών της Ευρώπης… Κάτι τέτοιο θα ήταν μεγάλη ντροπή για την πολιτισμένη Ελλάδα, την πολιτισμένη Ευρώπη…  Έγινε, λοιπόν, μια πρώτη καταγραφή που σήμαινε αυτόματα την αρχή για τη διάσωσή της. Τα παιδιά σου και τα εγγόνια σου, είμαι σίγουρος, στο μέλλον θα αξιολογήσουν θετικά και θα δικαιώσουν όσους  ανέλαβαν το τιτάνιο έργο της καταγραφής και διάσωσης  υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Είναι οι αληθινοί σου ευεργέτες, αν και κάποιοι κατάφεραν να σε μπερδέψουν, πως τάχατες είναι οι εχθροί σου…
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, λόγω της σκληρής οικονομικής ύφεσης  που αντιμετωπίζουμε, το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα ατονεί. Ευτυχώς όμως μένει η μαγιά και οι μεμονωμένες προσπάθειες  5-6  «ηρώων» που συνεχίζουν, δυστυχώς  δίχως την απαιτούμενη  στήριξη…  Η Ευρωπαϊκή Ένωση, συναισθανόμενη τον κίνδυνο εξαφάνισης ορισμένων  Μειονοτικών Γλωσσών στην Ήπειρό μας, προβαίνει σε μια σειρά από ενέργειες και ψηφίσματα. Το Σεπτέμβρη του 2013 εγκρίνεται  στο Ευρωκοινοβούλιο ένα ιδιαίτερα σημαντικό ψήφισμα για «τις Ευρωπαϊκές Γλώσσες  που απειλούνται με εξαφάνιση και τη γλωσσική πολυμορφία στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Σ’ αυτό, πολύ συνοπτικά, τονίζονται  τα παρακάτω:
·         Αποτελεί  παραβίαση των θεμελιωδών αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η προσπάθεια καθιέρωσης αποκλειστικότητας υπέρ μιας γλώσσας.
·         Όλες οι γλώσσες της Ευρώπης είναι ισάξιες και εξίσου πολύτιμες.
·         Κάθε γλώσσα απηχεί μια ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική γνώση και αποτελεί μέρος του πλούτου και της πολυμορφίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
·         Ο σεβασμός της γλωσσικής πολυμορφίας συμβάλλει θετικά στην κοινωνική συνοχή. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε όσες γλώσσες απειλούνται με εξαφάνιση, να εφαρμοστούν κατάλληλα μέτρα πολιτικής και να υιοθετηθούν προσεγγίσεις κατά της αφομοίωσης. Τα κράτη μέλη να αναπτύξουν εκπαιδευτικές πολιτικές και διδακτικό υλικό για το σκοπό αυτό.
·         Η διδασκαλία στη μητρική γλώσσα κάθε ανθρώπου είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος μάθησης. Το παιδί αποκτά μια φυσική ικανότητα για τη μεταγενέστερη εκμάθηση περισσότερων γλωσσών.
·          Προτρέπει την αναζήτηση χρήσιμων ιστοσελίδων για την ενημέρωση σε νέα προγράμματα για την περίοδο 2014-2020
Όλο το ψήφισμα μπορεί κάποιος να το βρει στην παρακάτω ιστοσελίδα:


Όπως  καταλαβαίνεις, πολλά θα  μπορούσαν  ακόμα να γίνουν για τη διάσωση του θησαυροφυλακίου σου. Το ότι ασχολούνται τόσοι πολλοί μαζί του αποδεικνύει την ποσότητα και ποιότητά του… Προς το παρόν το ρολόι μετράει αντίστροφα σ’ ότι αφορά τουλάχιστον τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας σου. Γιατί, μετά την καταγραφή της σε λεξικά και κείμενα, πρόσβαση σ’ αυτήν απέκτησαν και πολλοί άλλοι, κυρίως εκπαιδευτικοί. Για να μη χαθούν λοιπόν και οι τελευταίοι φυσικοί ομιλητές προτείνω τα ακόλουθα:
·         Να σταματήσει ο άτυπος διωγμός της πομάκικης γλώσσσας, που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στους δημόσιους  οργανισμούς. Αν οι ομιλούντες μαζί σου γνωρίζουν τη γλώσσα σου, μ’ αυτήν να επικοινωνούν μαζί σου, σ’ όποιο χώρο κι αν βρίσκεσαι. Το ίδιο πρέπει να συμβαίνει, βέβαια, και με οποιαδήποτε άλλη γλώσσα. Εννοείται πως για λόγους ευγένειας επιλέγουμε γλώσσα που να μας καταλαβαίνουν και οι υπόλοιποι στο ακροατήριο… Δυστυχώς, η παρωχημένη αυτή εθνικιστική και ρατσιστική τακτική που σου επιβάλανε, οδήγησε ήδη στην εξαφάνιση της γλώσσας σου σε Ροδόπη και Έβρο…
·         Η πολιτεία πρέπει να κάνει το χρέος της και να βρει λύσεις. Να σου δείξει δρόμους και τρόπους, να σε διευκολύνει. Όμως, αν εσύ δε διεκδικήσεις τα αυτονόητα με γνώμονα τη λογική, την καρδιά και τη συνείδησή σου, αργά ή γρήγορα η περιουσία σου θα οδηγηθεί, με μαθηματική ακρίβεια, στο χρονοντούλαπο της λήθης. Το ξέρω πως είσαι φιλήσυχος και δεν μπορείς τις φασαρίες. Όμως έτσι δε λύνονται τα προβλήματα. Απλά γίνεσαι το πειθήνιο όργανο σ’ αυτούς που σε καταδικάζουν τόσα χρόνια στη μιζέρια και την αμορφωσιά… 
·         Στα δημόσια σχολεία, εκεί που υπάρχει ικανός αριθμός μουσουλμανοπαίδων και το επιθυμούν οι γονείς τους, να την εντάξουν στο πρόγραμμα τους, στα πρότυπα των Τμημάτων Μητρικής Γλώσσας της Γερμανίας (4 έως 6 ώρες εβδομαδιαίως). Στα Μειονοτικά της ορεινής ζώνης να ενταχθεί και εκεί, παράλληλα με την Ελληνική και την Τουρκική και πάντα εφόσον υπάρχει επιθυμία, με λιγότερες ώρες. Τι χαρά θα έδινε στα παιδιά να ακούσουν ένα παραμύθι ή ένα τραγούδι στη γλώσσα τους! Γι’ αυτούς που σφοδρά θα εναντιώνονταν σε μια τέτοια ύψιστης σημασίας εκπαιδευτική ενέργεια ένα τους λέω: Πομάκοι  στην Κωνσταντινούπολη έδωσαν ήδη από το 2011  στη δημοσιότητα Δελτίο Τύπου, όπου ζητάνε να μην χαθεί η πομακική κουλτούρα και γλώσσα… Ζητάνε μάλιστα από το Τουρκικό κράτος να θεσμοθετήσει επισήμως μαθήματα ή φροντιστήρια στην Πομακική γλώσσα… Καλούνε όλους τους Πομάκους να συμπαραταχθούν στον αγώνα, ώστε να μπορούν ελεύθερα να διακηρύσσουν την καταγωγή τους…
·         Να λειτουργήσουν και πάλι τα τμήματα Πομακικής Γλώσσας για κάθε ενδιαφερόμενο. Για τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να διδάξουν στα Μειονοτικά Σχολεία, να αποτελεί κριτήριο πρόσληψής τους η γνώση μιας τουλάχιστον εκ των Τουρκικών-Πομακικών.
·         Το διαδίκτυο βρίθει από στοιχεία της λαογραφίας, της παράδοσης, των ηθών και εθίμων, κειμένων, λεξικών, τραγουδιών,  ποιημάτων κλπ. στη μητρική σου γλώσσα. Αναζήτησέ τα και μελέτησέ τα.
·         Να συσταθεί Σύλλογος Φίλων Πομάκων της Θράκης, του οποίου σκοπός θα είναι να υποστηρίζει και να συνεπικουρεί τις δράσεις των ήδη υπαρχόντων Συλλόγων σε Ξάνθη και πανελλαδικά.

Εν κατακλείδι, η γλώσσα σου καθρεφτίζει την υπερτρισχιλιετή ιστορική πορεία σου στην περιοχή. 

Μ’ αυτήν εξέφρασες και εκφράζεις κάθε σου συναίσθημα, πόνο, καημό, ελπίδα και πόθο. Άκουσες τα πρώτα νανουρίσματα, τραγούδια και παραμύθια από τους παππούδες σου. Είναι το θησαυροφυλάκιό σου. 

Πολλά κοινά στοιχεία έχει με πλήθος άλλες γλώσσες, ινδοευρωπαϊκές και μη. Είναι το πολιτισμικό σου πλεονέκτημα και  η δύναμή σου. 

Δυσμενείς ιστορικές συγκυρίες στα Βαλκάνια σε συνδυασμό με προβληματικές πολιτικές εντός και εκτός συνόρων οδήγησαν τη γλώσσα σου σε επικίνδυνη συρρίκνωση. 

Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν σοβαρές προσπάθειες για την καταγραφή και διάσωσή της και εγκρίθηκαν από το ευρωκοινοβούλιο πολύ σημαντικά ψηφίσματα για την προστασία των απειλούμενων προς εξαφάνιση γλωσσών της Ευρώπης. 

Είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν τόσο από την πολιτεία όσο και από σένα τον ίδιο τα ενδεδειγμένα μέτρα, ώστε η σημερινή αρνητική κατάσταση να αντιστραφεί. Ζούμε σε εποχές όπου κυριαρχούν οι μετακινήσεις πληθυσμών, η ανοχή στο διαφορετικό, η πολυχρωμία, η σύνθεση των απόψεων, η πολυπολιτισμικότητα. Μια τέτοια περιοχή είναι και η δική μας. 

Ο κοινός μας αγώνας να επιβιώσουμε δεν περιορίζεται μόνο στο καθημερινό μας ψωμί. Κυρίαρχη θέση στη ζωή μας πρέπει να έχει η παιδεία. Να μορφωθούμε δηλαδή πολύπλευρα. Επιστημονικά, ανθρωπιστικά, στις νέες τεχνολογίες, στις ξένες γλώσσες. 

Στείροι εθνικισμοί, προκαταλήψεις, ρατσισμός και ξενοφοβία απορρίπτονται πλέον από τις πλειοψηφίες των κοινωνιών. Η δύναμή μας προέρχεται, κυρίως, από τη μετοχή μας σε μια ελεύθερη και δημοκρατική παιδεία, χωρίς διακρίσεις για κάθε Έλληνα πολίτη. 

Αγώνας για την αξιοπρέπειά μας. Αν δε συμβαίνει αυτό, δίνουμε το δικαίωμα στους κάθε λογής πάτρωνες να παρεμβαίνουν στη ζωή μας, να μας χειραγωγούν και να μας ποδηγετούν…  

Όλοι μας είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε τις επιλογές μας. Άλλες μπορεί να έχουν βραχυπρόθεσμο κι άλλες μακροπρόθεσμο όφελος ή ζημία. Χρόνο με τα χρόνο διαπιστώνω όλο και περισσότερο να κατατάσσεις την παιδεία στις πρώτες σου επιλογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για το μέλλον μας. 

Ως Έλληνας Συμπολίτης σου, χρόνια ειλικρινής φίλος και συνταξιδιώτης στο κοινό πολυπολιτισμικό καράβι της Θράκης, νιώθω με το μικρό μου πόνημα να βάζω ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προόδου σου για ένα καλύτερο μέλλον με περισσότερη μόρφωση και αυτογνωσία.  

Ζούμε στην Ελλάδα. Ελλάδα σημαίνει φως. Δεν επιτρέπεται στη χώρα του φωτός ακόμα να αμφιβάλλεις για το θησαυροφυλάκιό σου. Φύσει αισιόδοξος πιστεύω πως τελικά το φως θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως, είναι κυρίως δική σου και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις…


                     

Δημάριο Ν. Ξάνθης, από την Εθνική Γιορτή της 25ης Μαρτίου  το 1983
Φωτογραφικό αρχείο Θεόδωρου Ελευθεριάδη

* Ο Ελευθεριάδης Θεόδωρος, συνταξιούχος εκπ/κός σήμερα, υπηρέτησε ως δάσκαλος από το 1982 έως και το 2015 σε Δημόσια και Μειονοτικά σχολεία και στους τρεις νομούς της Θράκης. Το 1987 αποσπάστηκε στη Γερμανία, όπου για μια πενταετία δίδαξε σε τμήματα Μητρικής Γλώσσας.