Η βουλγαρική πολιτική απέναντι στους Πομάκους
Το να αποδειχθεί η βουλγαρικότητα των Πομάκων θεωρήθηκε σαν κεντρικό στοιχείο τόσο των εθνογραφικών ερευνών στη Βουλγαρία από το 19ο αιώνα μέχρι πρόσφατα όσο και των επίσημων κρατικών παρεμβάσεων. Ιδιαίτερα τα ονόματα των Πομάκων έγιναν για πολλές δεκαετίες το πεδίο μάχης για τη διαπραγμάτευση της πολιτικής τους υπακοής. Οι προσπάθειες αφομοίωσης των Πομάκων στο βουλγαρικό κράτος έγιναν σε διάφορα στάδια:
1.Η πρώτη επιχείρηση μετονομασίας και βαπτίσματος των Πομάκων έγινε στα χρόνια του πρώτου Βαλκανικού πολέμου, ανάμεσα στον Οκτώβριο του 1912 και τον Ιούλιο του 1913. Το Φιλελεύθερο Κόμμα του Vasil Radoslavov κέρδισε τις εκλογές του 1913 χάρη στην υπόσχεση προς τους Πομάκους ψηφοφόρους πως θα τους επιστρέψουν τα παλαιά τους ονόματα.
2.Σε μια δεύτερη παρόμοια προσπάθεια (1938-1942) το βάρος δόθηκε στην αλλαγή των ονομάτων από τουρκικά σε βουλγαρικά καθώς επίσης και στην κατάργηση του φερετζέ και του φεσιού. Η οργάνωση Rodina επεχείρησε να αποκαταστήσει τις ρίζες των Πομάκων. Ιδρυτής της οργάνωσης Rodina ήταν ο Petar Μarinov, ένας Βούλγαρος εθνογράφος μαζί με μια ομάδα Πομάκων διανουμένων στο Σμόλιαν το 1937. Η Rodina διακήρυττε πως «ήρθε ο καιρός για τους μουσουλμάνους ομόθρησκούς μας να αναγνωρίσουν τη Βουλγαρική εθνικότητά τους, να αποκοπούν από το σκοτάδι και την άγνοια, να έχουν καθαρή κατανόηση και συνείδηση ότι είμαστε Βούλγαροι στην εθνικότητα και ότι αυτό δεν εμποδίζει την εξάσκηση της Μουσουλμανικής θρησκείας».
3. Από το 1948 έγινε προσπάθεια από τις αρχές για αλλαγή των μουσουλμανικών ονομάτων με σκοπό την πλήρη ενσωμάτωση στη σοσιαλιστική κοινωνία. Κατά τα έτη 1948-51 το βουλγαρικό Υπουργείο Εσωτερικών διεξήγαγε μία επιχείρηση μετοικεσίας (izselvaneto) που αφορούσε εκτοπισμό σλαβόφωνων μωαμεθανών που ζούσαν κοντά στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας. Ολόκληρα χωριά μετακινήθηκαν αναγκαστικά προς το εσωτερικό της χώρας, κυρίως στην περιοχή μεταξύ Σλήβεν και Βελίκο Τίρνοβο, κοντά στις πόλεις Έλενα και Ζλατάριτσα. Αρχικά ο αναγκαστικός εκτοπισμός αφορούσε άτομα που είχαν δείξει ανυπακοή προς το νέο κομμουνιστικό καθεστώς αλλά επεκτάθηκε και σε άλλους μέχρι το 1951. Τελικά το φθινόπωρο του 1954 επιτράπηκε στους εκτοπισθέντες να επιστρέψουν και πάλι στα βουνά της Ροδόπης. Ο εκτοπισμός της περιόδου 1948-51 έγινε, για περίπου 30.000 άτομα, κυρίως για λόγους ασφαλείας στα πλαίσια του ψυχροπολεμικού κλίματος. Οι Πομάκοι των συνόρων συχνά διέσχιζαν τα σύνορα, γνωρίζοντας πολύ καλά την ορεινή περιοχή. Ήταν επίσης γνωστό ότι είχαν συγγενείς από την πλευρά της Ελλάδας, μιας ΝΑΤΟικής και άρα εχθρικής χώρας. Όμως φαίνεται πως υπήρχε διάχυτη η εντύπωση ότι κατά τα χρόνια του εμφύλιου πολέμου στην Ελλάδα οι Έλληνες κομμουνιστές δε βρήκαν την αναμενόμενη υποστήριξη από τους κατοίκους των βουνών.
4. Κατά τα έτη 1962-1964 στον κεντρικό όγκο της Ροδόπης στόχος της εκστρατείας αφομοίωσης ήταν να βοηθήσει τους «Βούλγαρους μουσουλμάνους» να βρουν την «αληθινή» τους ταυτότητα, να ξαναγεννηθούν. Η φράση «διαδικασία αναγέννησης» (vuzroditelen protses) απετέλεσε το σύνθημα της καμπάνιας του 1962.
5. Κατά τα έτη 1971-74 έγινε σε όλη τη Βουλγαρία προσπάθεια αλλαγής των ονομάτων αλλά και κατάργησης ισλαμικών εθίμων, όπως η περιτομή, το ραμαζάνι και το μπαϊράμι. Η αλλαγή των ονομάτων έγινε με επιλογή από μια λίστα «επίσημων» βουλγαρικών ονομάτων. Η διαδικασία της μετονομασίας γίνονταν επίσημα στην κεντρική πλατεία των χωριών. Οι Πομάκοι έπρεπε να πλησιάζουν σε ένα τραπέζι, να παραδίδουν τις παλιές τους ταυτότητες και να παραλαμβάνουν τις νέες με τα βουλγαρικά ονόματα, ευχαριστώντας δημόσια τις αρχές. Υπάρχουν αναφορές για πολλά περιστατικά αστυνομικής βίας σε χωριά όπως το Ρίμπνοβο, Παζαρτζίκ, Λάζνιτσα, Κόρνιτσα, Μπρέζνιτσα.
[Από το κείμενο του Ν.Κόκκα "Οι Πομάκοι της Βουλγαρικής Ροδόπης" στο βιβλίο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ, εκδ. Σπανίδη, 2006
http://www.spanidis.gr/catalog/advanced_search_result.php?osCsid=0c9734a453e7ef64890f9337cac5f1d8&keywords=%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%83%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF&x=52&y=6
