Το μειονοτικό Σχολείο του Δημαρίου το έτος 1982
(Φωτογραφικό αρχείο Θεόδωρου Ελευθεριάδη)
Παρουσιάζουμε παρακάτω ένα
ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο του Θεόδωρου Ελευθεριάδη
που εργάστηκε ως δάσκαλος επί 33 χρόνια στα πομακοχώρια της Θράκης.
Ο Θ. Ελευθεριάδης τονίζει τη σημασία της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας των Πομάκων και ζητάει να σταματήσει ο διωγμός της πομακικής γλώσσας.
Απευθύνεται στο νέο Πομάκο και του λέει: "Ελλάδα σημαίνει φως... το φως τελικά θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως είναι κυρίως δική σου. Και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις"
που εργάστηκε ως δάσκαλος επί 33 χρόνια στα πομακοχώρια της Θράκης.
Ο Θ. Ελευθεριάδης τονίζει τη σημασία της διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας των Πομάκων και ζητάει να σταματήσει ο διωγμός της πομακικής γλώσσας.
Απευθύνεται στο νέο Πομάκο και του λέει: "Ελλάδα σημαίνει φως... το φως τελικά θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως είναι κυρίως δική σου. Και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις"
ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ … ΠΟΜΑΚΙΚΗ
Του Θεόδωρου Ελευθεριάδη
Καλοκαίρι στα
μέσα της δεκαετίας του ’70. Το δασαρχείο προσφέρει εποχική εργασία σε
ανειδίκευτους εργάτες στα δάση της
Χαϊντούς. Οικογενειακή νοοτροπία και κυρίως οικονομικές δυσπραγίες δεν
επιτρέπουν το «καθισιό». Η διαβίωση μοιάζει περισσότερο με στρατιωτικό
κοινόβιο. Λιτή διατροφή, διαμονή σε παράγκα των 20 ατόμων και σκληρή εργασία.
Εγερτήριο έξι η ώρα, έξι και μισή
αναχώρηση, επιστροφή στις τέσσερις το
απόγευμα. Σε τέτοιες συνθήκες όμως πλάθονται σχέσεις. Μου δίνεις την πίτα σου,
σου δίνω το φρούτο μου. Ανταλλάσσουμε απόψεις. Διαφωνούμε. Εγώ σε βοηθάω, εσύ
σαν πιο έμπειρος με διορθώνεις. Εκεί μαθαίνω
ποιος πραγματικά είσαι. Παλιότερες άκριτες και υποτιμητικές
αναφορές, που παρέπεμπαν στον αγροίκο
και άξεστο ορεσίβιο, καταπίπτουν. Συντελείται μια πραγματική ενδοσκόπηση στις σωστές πλέον βάσεις. Η μεταξύ μας διάδραση αποκαλύπτει ένα πλήθος
ιδιαιτεροτήτων και χαρισμάτων σου:
Επιδεξιότητα σε συνδυασμό με απίστευτη εργατικότητα, καρτερικότητα, εντιμότητα,
βαθιά θρησκευτικότητα και φυσικά τη γλώσσα σου. Μου αρέσει να την ακούω. Διαθέτει μουσικότητα, είναι
εύηχη. Από σένα μαθαίνω και τις πρώτες μου λέξεις στην Πομακική.
Λίγο αργότερα
καλούμαι να διδάξω στα χωριά σου Ελληνικά. Με εντυπωσιάζει το ζωηρό, πανέξυπνο
και σπινθηροβόλο βλέμμα των παιδικών σου ματιών. Ακόμα αντηχούν στα αυτιά μου
οι προτροπές σου για παιχνίδι: «…Leti snâk! Yéla re Kýrie da igróme hárpa sas snâga! Yéla da súrneme…!»(«…Ρίχνει χιόνι! Έλα
ρε Κύριε να παίξουμε χιονοπόλεμο! Έλα να κάνουμε τσουλήθρα!...»). Στην εκπαιδευτική διαδικασία της τάξης δε μαθαίνεις μόνο εσύ αλλά και ο
ίδιος στοιχεία του πολιτισμού σου, των
ηθών και εθίμων σου και βέβαια της γλώσσας σου. «...Εν αρχή ήν ο λόγος… πάντα
δι’ αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν…» μας πληροφορούν οι Γραφές.
Θαυμάζουμε κάποιον εξαίρετο χειριστή της γλώσσας. Είναι ρήτορας λέμε. Πόσο
μάλλον όταν τυχαίνει να είναι δίγλωσσος ή και πολύγλωσσος. Η αξία του έλλογου
λόγου, ασχέτως προέλευσης, έχει τεράστια σημασία στην πρόοδο της ανθρωπότητας.
Αμέτρητες επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν
τη θετική συμβολή της γλωσσικής καλλιέργειας στην πνευματική ανάπτυξη και μάλιστα σε μια αμφίδρομη σχέση. Δηλαδή
όταν καλλιεργούμε τη γλώσσα βοηθάμε στο να ανέβει το νοητικό πηλίκο μας. Με απλά ελληνικά την εξυπνάδα σου την
οφείλεις στη διγλωσσία, στην τριγλωσσία, στην πολυγλωσσία σου!
Από
τις πρώτες μου διαπιστώσεις είναι η συγγένεια της γλώσσας σου, εκτός με τα
Νοτιοσλαβικά / Βουλγαρικά και τα Τουρκικά, με τα Αρχαία και Νέα Ελληνικά, τα Λατινικά,
τα Γερμανικά και τα Αγγλικά! Όλες αυτές
– εκτός των Τουρκικών-αποτελούν
παρακλάδια της μεγάλης Ινδοευρωπαϊκής
οικογένειας. Λόγω Κορανίου βρίσκουμε και πολλά Αραβικά στοιχεία. Ακόμα
λιγότερες από τα Περσικά, τα Βλάχικα και τα Αρβανίτικα. Το συμπέρασμα που προκύπτει έχει εξαιρετική
σημασία. Όποιος μιλάει τη γλώσσα σου μπορεί πολύ εύκολα να μάθει Βουλγάρικα και
άλλες σλαβικές γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης, φυσικά Αρχαία και Νέα Ελληνικά και Τουρκικά και με μικρή προσπάθεια Γερμανικά και Αγγλικά! Λόγω
Λατινικών και άλλων πρωτοϊνδοευρωπαϊκών ριζών μπορεί να έχεις πρόσβαση και στις Λατινογενείς γλώσσες:
Ιταλικά, Ισπανικά, Γαλλικά και
Πορτογαλικά! Δηλαδή πρόσβαση σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες! Να
μην ξεχνάμε και τους παλιότερους, που
μάθαιναν την Αραβική γραφή, σε ότι αφορά την εκμάθηση της Αραβικής. Ο ισχυρισμός πολλών, ότι η γλώσσα
σου είναι ένα συνονθύλευμα (=ανακάτωμα,
μπέρδεμα) άλλων γλωσσών, αποτελεί το συγκριτικό σου πλεονέκτημα! Είναι το
πολυεργαλείο σου! Είναι η δύναμη της εξωστρέφειας και της προσαρμογής σου σε κάθε λογής συνθήκη! Μ’ αυτό επιβίωσες
χρόνια και χρόνια! Υιοθέτησες και πάντρεψες αρμονικά γλωσσικά στοιχεία από
αρχαίες θρακικές φυλές, τους Αρχαίους
Έλληνες και Ρωμαίους, Αρμενοσύριους, Φράγκους , Βενετσιάνους, Γότθους, Κουμάνους, Πετσενέγκους,
Σαρακατσάνους, Βλάχους και Σλάβους κατά τη Βυζαντινή περίοδο, Άραβες και
Οθωμανούς αργότερα. Όλοι άφησαν το ιστορικό τους γλωσσικό αποτύπωμα. Είναι η
κορώνα στα στολίδια και πλουμίδια του πολιτισμού σου! Ενδεικτικά σου αναφέρω κάποιες:
·
Λέξεις
από τα Βουλγαρικά: atvárem-отварям, , bórzho-бЬрзо, chélo-чело, debél-дебел, fchéra-вчера, glavá -глава, hîtar-хитьр,
idom-идвам, let-лед, maclina-маслина, met-мед, nebâ-небе, nus-нос, ógan-огьн, pómnem-помня, rástem-раста, rîba-риба, sélo-село, tóran-трьн, tsist-чист, vécher-вечер, yáhom-яхам, zdraf-здрав, znáem-зная
·
Λέξεις
από τα Τουρκικά: akshám, bahchá, chekmák, duvár, filján, furún, gümûsh, habér, madém, nemás, parî, sakát, samár, taván, tazé, tenefûs, Urúmin, yasák, yavásh, zarár, zarzavát, zümbûl
·
Λέξεις,
κυρίως θρησκευτικές, από τα Αραβικά:
alás marladïk (=αντίο), Alláh kabúlesïm (=ευχαριστώ), Alléyhis Selâm (=μεγάλη η Χάρη Του), inshállah (=Θεού θέλοντος), máshala (=χαϊμαλί, φυλαχτό), máshallah (=μη βασκαθείς), medresâ (=Ιεροσπουδαστήριο), mérhaba (=καλημέρα), selâm (=χαιρετισμός)
·
Λέξεις
νεοελληνικές: arésava mi-μου αρέσει, argisavom-αργώ,
basil-βασιλικός, bizam- βυζαίνω, disága -δισάκι, drüman-δρόμος, ftásavom-φθάνω, harisavom-χαρίζω, hárta-χάρτης, kalám-
καλάμι, kalésvam-καλώ,
kendisavom-κεντώ, kerdisavom-κερδίζω, maglá-ομίχλη, mástor-μάστορας<μαγίστωρ, panayir-πανηγύρι, pétal
–πέταλο, piyem-πίνω,
prikyó-προίκα,
sfirem-σφυρίζω, sinar-σύνορο, sirá-σειρά, tantéla-δαντέλα, temél-θεμέλιο, yéftin-φτηνός, zaftásavom-προφταίνω, zivgarósvam-ζευγαρώνω
·
Λέξεις
με αρχαιοελληνική προέλευση: aforisvam<αφορίζω, argalö<αργαλειός, diláve<λαβίδα(δύο λαβές) engistra<άγκιστρο, hromel
<χειρόμυλος, lizhom<λείχω
(=γλείφω), martirisvam<μαρτυρώ,
muhá<μύγα, mushká
<μυς, ποντικός, pépel<παιπάλη (= σκόνη), próyima<πρόγευμα, πρωινό, prüstyá<πυροστιά, ushá<ους (=
αυτί), vâter <αιθέρας, αέρας, zhaná<γυνή
·
Λέξεις
με λατινική προέλευση: brat <frater(=αδερφός), den <dies (=ημέρα), dépa < depositum (=ντεπόζιτο), dlög <longus (=μακρύς), grob <gravis (=μνήμα), káde <cadus (=κάδος), kóte <catus (=γάτα), próva <proba (=δοκιμή, άσκηση), fúrkavespa (=σφήκα)
·
Λέξεις
με γαλλική προέλευση:
kupóntürén<train
·
Λέξεις
παραπλήσιες με τα Αγγλικά: adrés-address (=διεύθυνση), brat-brather (=αδερφός), cherésha-cherry (=κεράσι), den –day (=ημέρα), doshterâ-daughter (=θυγατέρα), fórma-form (=φόρμα), kapetánin-captain (=καπετάνιος), kóte-cat (=γάτα), lózham-lie (=ψεύδομαι), móski-masculine (αρσενικός, αγόρι), númmera-number (=αριθμός), nof-new (=νέος), nus-nose (=μύτη), sestrá-sister (=αδερφή), sïn-son (=γιος), sirá-series (=σειρά), várno-veritous (αληθινό), vólek-wolf (=λύκος), vólno-wool (=μαλλί), yeranó-crane (=γερανός)
·
Λέξεις
παραπλήσιες με τα Γερμανικά: bälan-bleichen (=λευκαίνω), brat-Bruder (=αδερφός), buk-Buche (=οξιά), cherésha-Kirsche (=κεράσι), doshterä-Tochter (=θυγατέρα), fmishom-mischen (=ανακατεύω), fsädom-säen (=σπέρνω),grob-Grab (=μνήμα,τάφος), hasetávom-hassen (=μισώ, φθονώ), kamin-Kamin (=καμίνι, φουγάρο), mánta-Mantel (=πανωφόρι, παλτό), Mándel-mindalo (=αμύγδαλο, nebä-Nebel (=νέφος), nof-neu (=νέος), nus-Nase (=μύτη), sédom-sitzen (=κάθομαι), séstra-Schwester (=αδερφή), sin-Sohn, (=γιος), slab-schlapp (=αδύναμος, νωθρός), sórbom-absorbieren (=ρουφώ), svine-Schwein, (=γουρούνι), tóran-Dorn (=αγκάθι), várno-wahr (=αληθινό), vólek-Wolf (=λύκος), vólya-Wolle (=μαλλί)
·
Από
τα Αρβανίτικα: púshka-pushke (=όπλο), napártka-neperte (=οχιά)
·
Από τα Βλάχικα:
shukála-shukaló (=πλάστης), vir-vir (=υδροφόρος ορίζοντας, γκιόλα
ποταμού)
Τα
συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν είναι πολλά. Και αν ψάξεις και ο ίδιος
ακόμα πιο βαθιά στο «σεντούκι» θα βρεις ακόμα περισσότερα. Σε κάθε περίπτωση,
αποδεικνύουν τις ιστορικές επιρροές των προγόνων σου με λαούς που πέρασαν από την ευρύτερη περιοχή
της οροσειράς της Ροδόπης και τις
γλώσσες τους. Απόλυτα «καθαρές» γλώσσες δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο. Οι
ομοιότητες δεν περιορίζονται μόνο στις λέξεις. Εκτείνονται και πολύ πιο πέρα σε
καταλήξεις, κλίσεις ονομάτων και ρημάτων, στο σχηματισμό των παθητικών ρημάτων
με τη χρήση του αυτοπαθούς so (krivem so/sich verstecken=
κρύβομαι για τους Γερμανούς), στη
σύνταξη των προτάσεων κλπ. Ο
πολιτισμικός σου πλούτος, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο σε λέξεις. Περιέχει
και πολύχρωμες στολές, περίτεχνα υφαντά,
κεντήματα και πλεκτά, αρχιτεκτονική σπιτιών και γεφυριών, συνταγές μαγειρικής,
ήθη, έθιμα και παραδόσεις, θρύλους
και παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια
(π.χ. την κοινή παραλλαγή του Γεφυριού
της Άρτας στους λαούς της Βαλκανικής) και φυσικά κάποια στοιχεία του
τρεχούμενου λόγου, που καθρεφτίζουν τη συλλογική σου μνήμη. Είναι οι παροιμίες και οι ιδιωματισμοί, που συνοψίζουν τις αξίες και τα
χαρακτηριστικά γνωρίσματα της φυλής σου. Στους παρακάτω ιδιωματισμούς θα
παρατηρήσεις πως η συγγένεια στην ευρύτερη ινδοευρωπαϊκή οικογένεια δεν είναι
μόνο γλωσσική, αλλά και βαθύτερα πολιτισμική. Είναι η κοινή ευρωπαϊκή μας
κληρονομιά την οποία λίγο πολύ μοιραζόμαστε:
ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΙ/ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ
ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
|
|
ΠΟΜΑΚΙΚΑ
|
Sas annó kitko lâto ne dahóde.(= Με ένα λουλούδι δεν έρχεται το καλοκαίρι.)
|
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
|
Ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη.
|
ΑΓΓΛΙΚΑ
|
One swallow makes not a
summer. (=Ένα χελιδόνι δε
φέρνει το καλοκαίρι.)
|
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
|
Eine
Swalbe macht noch keinen Sommer. (=Ένα χελιδόνι δε φέρνει το καλοκαίρι.)
|
ΙΤΑΛΙΚΑ
|
Una rondine non fa primavera. (= Ένα χελιδόνι δε φέρνει την άνοιξη.)
|
ΠΟΜΑΚΙΚΑ
|
Kadéna vidish káda ima I ógne. (= Αν βλέπεις καπνό εκεί υπάρχει και
φωτιά.)
|
ΕΛΛΗΝΙΚΑ
|
Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.
|
ΑΓΓΛΙΚΑ
|
There is no smoke without
fire. (=Δεν υπάρχει καπνός
χωρίς φωτιά.)
|
ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ
|
Wο Rauch ist da ist auch Feuer. (=Όπου είναι καπνός εκεί είναι και
φωτιά.)
|
ΙΤΑΛΙΚΑ
|
Non c'e fumo senza arrosto. (=Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά.)
|
Όσοι
με τον ένα ή άλλο τρόπο βρισκόμαστε κοντά σου στους εκπαιδευτικούς, εργασιακούς
ή άλλους δημόσιους χώρους,
διαπιστώνουμε, χρόνο με το χρόνο, να μειώνονται οι νεαροί ομιλητές-συνεχιστές
της μητρικής σου γλώσσας. Οι λόγοι είναι αρκετοί. Κάποιοι οφείλονται και στην
πολιτεία. Σκοπός μου δεν είναι να αποδώσω ευθύνες σε διατάγματα, πρωτόκολλα και
συνθήκες που συνήψε η πολιτεία με όρους της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.
Αυτά θα τα κρίνει η ιστορία. Ούτε μ’ ενδιαφέρει το πώς αλλιώς αυτοπροσδιορίζεσαι. Αν δηλ. σε αγγίζει το
θέμα. Βέβαια, το σίγουρο είναι ότι
είσαι Έλληνας και Ευρωπαίος Συμπολίτης μου. Η πολιτεία μάς χορήγησε κοινή
Ελληνική Ιθαγένεια. Με κοινά Δικαιώματα, Υποχρεώσεις, Προνόμια και κοινές Ελευθερίες. Κατ’ ουσία κοινή είναι και η
μοίρα μας… Σημερινό μου μέλημα είναι να σε πείσω πως ακόμα είσαι ικανός και ελεύθερος να σώσεις το «πολιτισμικό σου σεντούκι». Άλλωστε σε βλέπω σαν το τελευταίο και
σημαντικότερο «οχυρό» για τη διαφύλαξή
του… Μην το αφήνεις άλλο να αραχνιάζει.
Είμαι σίγουρος, πως κατά βάθος νιώθεις και συ το πρόβλημα. Θα ήθελες πολλά
πράγματα να αλλάξουν, όμως ο φιλήσυχος χαρακτήρας σου από τη μια και το
ασφυκτικό στρίμωγμα μεταξύ δύο κυρίαρχων γλωσσών (Ελληνικά, Τουρκικά) από την
άλλη, δε σ’ αφήνει. «Τουρκικά και Ελληνικά μας φτάνουν. Άλλωστε δεν έχει γραφή,
είναι προφορική και μαζώματα από δω και από κει…» το συνηθισμένο σου
επιχείρημα. Μοιάζει σαν να έχεις ρίξει «λευκή πετσέτα»… Δεν αντιλαμβάνεσαι πως
αυτή η τακτική σου δίνει τροφή σ’ αυτούς
που ελπίζουν στην εξαφάνισή του… Εκμεταλλεύονται οι σφετεριστές την αθωότητά σου και κάνουν
πραγματικό «πλιάτσικο» στον πλούτο σου…
Είναι αυτοί που δεν αντέχουν στο διαφορετικό. Οι οπαδοί των
ομογενοποιημένων κοινωνιών…
Από
τη δεκαετία ακόμα του ’60, κάποιοι φωτισμένοι δάσκαλοι με το ερευνητικό τους
έργο κατέγραψαν μεγάλο μέρος της γλώσσας
και του πολιτισμού σου. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το αρχείο του Πέτρου Θεοχαρίδη, για το οποίο
άλλωστε βραβεύτηκε από την πολιτεία. Ο Π. Θεοχαρίδης ήταν και ο προπομπός για
να ασχοληθούν, επιτέλους, μ’ αυτό το ζήτημα και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι… Έτσι
τέλη της δεκαετίας του ’90 καταγράφεται το πρώτο λεξικό. Ακολουθούν και άλλες
καταγραφές λεξικών και βιβλίων από τους
Σεμπαϊντήν Καραχότζα και Νικόλαο
Κόκκα. Λίγο αργότερα, αρχές της
δεκαετίας του 2000, δημιουργούνται
τμήματα διδασκαλίας της
Πομακικής Γλώσσας, την οποία
διδάσκονται κυρίως εκπαιδευτικοί της
ορεινής ζώνης. Υιοθετείται τότε το λατινικό αλφάβητο και αποδίδεται η προφορά των λέξεων με εξαιρετική ακρίβεια.
Η γλώσσα σου από ξεπεσμένη και κουρελιασμένη
ζητιάνα ορθώνεται και πάλι σε χρυσοστόλιστη αρχοντοπούλα… Ακολουθεί η σύσταση των πρώτων Πολιτιστικών Συλλόγων… Είναι η εποχή που αρχίζουν δειλά-δειλά να
εκδηλώνονται οι πρώτες διεκδικήσεις. Αν
δε γίνονταν αυτές οι ενέργειες, σε λίγα χρόνια
θα έμπαιναν τα Πομάκικα στη λίστα των εξαφανισμένων γλωσσών της Ευρώπης…
Κάτι τέτοιο θα ήταν μεγάλη ντροπή για την πολιτισμένη Ελλάδα, την πολιτισμένη
Ευρώπη… Έγινε, λοιπόν, μια πρώτη
καταγραφή που σήμαινε αυτόματα την αρχή για τη διάσωσή της. Τα παιδιά σου και
τα εγγόνια σου, είμαι σίγουρος, στο μέλλον θα αξιολογήσουν θετικά και θα
δικαιώσουν όσους ανέλαβαν το τιτάνιο
έργο της καταγραφής και διάσωσης υπό
ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Είναι οι αληθινοί σου ευεργέτες, αν και κάποιοι
κατάφεραν να σε μπερδέψουν, πως τάχατες είναι οι εχθροί σου…
Δυστυχώς
τα τελευταία χρόνια, λόγω της σκληρής οικονομικής ύφεσης που αντιμετωπίζουμε, το φιλόδοξο αυτό
πρόγραμμα ατονεί. Ευτυχώς όμως μένει η μαγιά και οι μεμονωμένες προσπάθειες 5-6
«ηρώων» που συνεχίζουν, δυστυχώς
δίχως την απαιτούμενη στήριξη… Η Ευρωπαϊκή Ένωση, συναισθανόμενη τον κίνδυνο
εξαφάνισης ορισμένων Μειονοτικών Γλωσσών
στην Ήπειρό μας, προβαίνει σε μια σειρά από ενέργειες και ψηφίσματα. Το
Σεπτέμβρη του 2013 εγκρίνεται στο
Ευρωκοινοβούλιο ένα ιδιαίτερα σημαντικό ψήφισμα για «τις Ευρωπαϊκές Γλώσσες που
απειλούνται με εξαφάνιση και τη γλωσσική πολυμορφία στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Σ’ αυτό, πολύ συνοπτικά, τονίζονται τα
παρακάτω:
·
Αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η προσπάθεια
καθιέρωσης αποκλειστικότητας υπέρ μιας γλώσσας.
·
Όλες οι
γλώσσες της Ευρώπης είναι ισάξιες και εξίσου πολύτιμες.
·
Κάθε
γλώσσα απηχεί μια ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική γνώση και αποτελεί μέρος
του πλούτου και της πολυμορφίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
·
Ο
σεβασμός της γλωσσικής πολυμορφίας συμβάλλει θετικά στην κοινωνική συνοχή.
Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε όσες
γλώσσες απειλούνται με εξαφάνιση, να εφαρμοστούν κατάλληλα μέτρα πολιτικής και
να υιοθετηθούν προσεγγίσεις κατά της αφομοίωσης. Τα κράτη μέλη να αναπτύξουν
εκπαιδευτικές πολιτικές και διδακτικό υλικό για το σκοπό αυτό.
·
Η
διδασκαλία στη μητρική γλώσσα κάθε ανθρώπου είναι ο πλέον αποτελεσματικός
τρόπος μάθησης. Το παιδί αποκτά μια φυσική ικανότητα για τη μεταγενέστερη
εκμάθηση περισσότερων γλωσσών.
·
Προτρέπει
την αναζήτηση χρήσιμων ιστοσελίδων για την ενημέρωση σε νέα προγράμματα για την
περίοδο 2014-2020
Όλο το
ψήφισμα μπορεί κάποιος να το βρει στην παρακάτω ιστοσελίδα:
Όπως καταλαβαίνεις, πολλά
θα μπορούσαν ακόμα να γίνουν για τη διάσωση του
θησαυροφυλακίου σου. Το ότι ασχολούνται τόσοι πολλοί μαζί του αποδεικνύει την
ποσότητα και ποιότητά του… Προς το παρόν το ρολόι μετράει αντίστροφα σ’ ότι
αφορά τουλάχιστον τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας σου. Γιατί, μετά την
καταγραφή της σε λεξικά και κείμενα, πρόσβαση σ’ αυτήν απέκτησαν και πολλοί
άλλοι, κυρίως εκπαιδευτικοί. Για να μη χαθούν λοιπόν και οι τελευταίοι φυσικοί
ομιλητές προτείνω τα ακόλουθα:
·
Να σταματήσει ο άτυπος διωγμός της πομάκικης γλώσσσας, που
εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στους δημόσιους οργανισμούς. Αν οι ομιλούντες μαζί σου
γνωρίζουν τη γλώσσα σου, μ’ αυτήν να επικοινωνούν μαζί σου, σ’ όποιο χώρο κι αν
βρίσκεσαι. Το ίδιο πρέπει να συμβαίνει, βέβαια, και με οποιαδήποτε άλλη γλώσσα.
Εννοείται πως για λόγους ευγένειας επιλέγουμε γλώσσα που να μας καταλαβαίνουν
και οι υπόλοιποι στο ακροατήριο… Δυστυχώς, η παρωχημένη αυτή εθνικιστική και
ρατσιστική τακτική που σου επιβάλανε, οδήγησε ήδη στην εξαφάνιση της γλώσσας
σου σε Ροδόπη και Έβρο…
·
Η πολιτεία πρέπει να κάνει το χρέος της και να βρει λύσεις. Να
σου δείξει δρόμους και τρόπους, να σε διευκολύνει. Όμως, αν εσύ δε διεκδικήσεις
τα αυτονόητα με γνώμονα τη λογική, την καρδιά και τη συνείδησή σου, αργά ή
γρήγορα η περιουσία σου θα οδηγηθεί, με μαθηματική ακρίβεια, στο χρονοντούλαπο
της λήθης. Το ξέρω πως είσαι φιλήσυχος και δεν μπορείς τις φασαρίες. Όμως έτσι
δε λύνονται τα προβλήματα. Απλά γίνεσαι το πειθήνιο όργανο σ’ αυτούς που σε
καταδικάζουν τόσα χρόνια στη μιζέρια και την αμορφωσιά…
·
Στα δημόσια σχολεία, εκεί που υπάρχει ικανός αριθμός
μουσουλμανοπαίδων και το επιθυμούν οι γονείς τους, να την εντάξουν στο
πρόγραμμα τους, στα πρότυπα των Τμημάτων Μητρικής Γλώσσας της Γερμανίας (4 έως
6 ώρες εβδομαδιαίως). Στα Μειονοτικά της ορεινής ζώνης να ενταχθεί και εκεί,
παράλληλα με την Ελληνική και την Τουρκική και πάντα εφόσον υπάρχει επιθυμία,
με λιγότερες ώρες. Τι χαρά θα έδινε στα παιδιά να ακούσουν ένα παραμύθι ή ένα
τραγούδι στη γλώσσα τους! Γι’ αυτούς που σφοδρά θα εναντιώνονταν σε μια τέτοια
ύψιστης σημασίας εκπαιδευτική ενέργεια ένα τους λέω: Πομάκοι στην Κωνσταντινούπολη έδωσαν ήδη από το 2011 στη
δημοσιότητα Δελτίο Τύπου, όπου ζητάνε να μην χαθεί η πομακική κουλτούρα
και γλώσσα…
Ζητάνε
μάλιστα από το Τουρκικό κράτος να θεσμοθετήσει επισήμως μαθήματα
ή φροντιστήρια στην Πομακική γλώσσα… Καλούνε όλους τους Πομάκους να
συμπαραταχθούν στον αγώνα, ώστε να μπορούν ελεύθερα να διακηρύσσουν την
καταγωγή τους…
·
Να λειτουργήσουν και πάλι τα τμήματα Πομακικής Γλώσσας για κάθε
ενδιαφερόμενο. Για τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να διδάξουν στα Μειονοτικά
Σχολεία, να αποτελεί κριτήριο πρόσληψής τους η γνώση μιας τουλάχιστον εκ των
Τουρκικών-Πομακικών.
·
Το διαδίκτυο βρίθει από στοιχεία της λαογραφίας, της παράδοσης,
των ηθών και εθίμων, κειμένων, λεξικών, τραγουδιών, ποιημάτων κλπ. στη μητρική σου γλώσσα.
Αναζήτησέ τα και μελέτησέ τα.
·
Να συσταθεί Σύλλογος Φίλων Πομάκων της Θράκης, του οποίου σκοπός
θα είναι να υποστηρίζει και να συνεπικουρεί τις δράσεις των ήδη υπαρχόντων
Συλλόγων σε Ξάνθη και πανελλαδικά.
Εν
κατακλείδι, η γλώσσα σου καθρεφτίζει την υπερτρισχιλιετή ιστορική πορεία σου
στην περιοχή.
Μ’ αυτήν εξέφρασες και εκφράζεις κάθε σου συναίσθημα, πόνο, καημό, ελπίδα και πόθο. Άκουσες τα πρώτα νανουρίσματα, τραγούδια και παραμύθια από τους παππούδες σου. Είναι το θησαυροφυλάκιό σου.
Πολλά κοινά στοιχεία έχει με πλήθος άλλες γλώσσες, ινδοευρωπαϊκές και μη. Είναι το πολιτισμικό σου πλεονέκτημα και η δύναμή σου.
Δυσμενείς ιστορικές συγκυρίες στα Βαλκάνια σε συνδυασμό με προβληματικές πολιτικές εντός και εκτός συνόρων οδήγησαν τη γλώσσα σου σε επικίνδυνη συρρίκνωση.
Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν σοβαρές προσπάθειες για την καταγραφή και διάσωσή της και εγκρίθηκαν από το ευρωκοινοβούλιο πολύ σημαντικά ψηφίσματα για την προστασία των απειλούμενων προς εξαφάνιση γλωσσών της Ευρώπης.
Είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν τόσο από την πολιτεία όσο και από σένα τον ίδιο τα ενδεδειγμένα μέτρα, ώστε η σημερινή αρνητική κατάσταση να αντιστραφεί. Ζούμε σε εποχές όπου κυριαρχούν οι μετακινήσεις πληθυσμών, η ανοχή στο διαφορετικό, η πολυχρωμία, η σύνθεση των απόψεων, η πολυπολιτισμικότητα. Μια τέτοια περιοχή είναι και η δική μας.
Ο κοινός μας αγώνας να επιβιώσουμε δεν περιορίζεται μόνο στο καθημερινό μας ψωμί. Κυρίαρχη θέση στη ζωή μας πρέπει να έχει η παιδεία. Να μορφωθούμε δηλαδή πολύπλευρα. Επιστημονικά, ανθρωπιστικά, στις νέες τεχνολογίες, στις ξένες γλώσσες.
Στείροι εθνικισμοί, προκαταλήψεις, ρατσισμός και ξενοφοβία απορρίπτονται πλέον από τις πλειοψηφίες των κοινωνιών. Η δύναμή μας προέρχεται, κυρίως, από τη μετοχή μας σε μια ελεύθερη και δημοκρατική παιδεία, χωρίς διακρίσεις για κάθε Έλληνα πολίτη.
Αγώνας για την αξιοπρέπειά μας. Αν δε συμβαίνει αυτό, δίνουμε το δικαίωμα στους κάθε λογής πάτρωνες να παρεμβαίνουν στη ζωή μας, να μας χειραγωγούν και να μας ποδηγετούν…
Όλοι μας είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε τις επιλογές μας. Άλλες μπορεί να έχουν βραχυπρόθεσμο κι άλλες μακροπρόθεσμο όφελος ή ζημία. Χρόνο με τα χρόνο διαπιστώνω όλο και περισσότερο να κατατάσσεις την παιδεία στις πρώτες σου επιλογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για το μέλλον μας.
Ως Έλληνας Συμπολίτης σου, χρόνια ειλικρινής φίλος και συνταξιδιώτης στο κοινό πολυπολιτισμικό καράβι της Θράκης, νιώθω με το μικρό μου πόνημα να βάζω ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προόδου σου για ένα καλύτερο μέλλον με περισσότερη μόρφωση και αυτογνωσία.
Ζούμε στην Ελλάδα. Ελλάδα σημαίνει φως. Δεν επιτρέπεται στη χώρα του φωτός ακόμα να αμφιβάλλεις για το θησαυροφυλάκιό σου. Φύσει αισιόδοξος πιστεύω πως τελικά το φως θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως, είναι κυρίως δική σου και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις…
Μ’ αυτήν εξέφρασες και εκφράζεις κάθε σου συναίσθημα, πόνο, καημό, ελπίδα και πόθο. Άκουσες τα πρώτα νανουρίσματα, τραγούδια και παραμύθια από τους παππούδες σου. Είναι το θησαυροφυλάκιό σου.
Πολλά κοινά στοιχεία έχει με πλήθος άλλες γλώσσες, ινδοευρωπαϊκές και μη. Είναι το πολιτισμικό σου πλεονέκτημα και η δύναμή σου.
Δυσμενείς ιστορικές συγκυρίες στα Βαλκάνια σε συνδυασμό με προβληματικές πολιτικές εντός και εκτός συνόρων οδήγησαν τη γλώσσα σου σε επικίνδυνη συρρίκνωση.
Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν σοβαρές προσπάθειες για την καταγραφή και διάσωσή της και εγκρίθηκαν από το ευρωκοινοβούλιο πολύ σημαντικά ψηφίσματα για την προστασία των απειλούμενων προς εξαφάνιση γλωσσών της Ευρώπης.
Είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν τόσο από την πολιτεία όσο και από σένα τον ίδιο τα ενδεδειγμένα μέτρα, ώστε η σημερινή αρνητική κατάσταση να αντιστραφεί. Ζούμε σε εποχές όπου κυριαρχούν οι μετακινήσεις πληθυσμών, η ανοχή στο διαφορετικό, η πολυχρωμία, η σύνθεση των απόψεων, η πολυπολιτισμικότητα. Μια τέτοια περιοχή είναι και η δική μας.
Ο κοινός μας αγώνας να επιβιώσουμε δεν περιορίζεται μόνο στο καθημερινό μας ψωμί. Κυρίαρχη θέση στη ζωή μας πρέπει να έχει η παιδεία. Να μορφωθούμε δηλαδή πολύπλευρα. Επιστημονικά, ανθρωπιστικά, στις νέες τεχνολογίες, στις ξένες γλώσσες.
Στείροι εθνικισμοί, προκαταλήψεις, ρατσισμός και ξενοφοβία απορρίπτονται πλέον από τις πλειοψηφίες των κοινωνιών. Η δύναμή μας προέρχεται, κυρίως, από τη μετοχή μας σε μια ελεύθερη και δημοκρατική παιδεία, χωρίς διακρίσεις για κάθε Έλληνα πολίτη.
Αγώνας για την αξιοπρέπειά μας. Αν δε συμβαίνει αυτό, δίνουμε το δικαίωμα στους κάθε λογής πάτρωνες να παρεμβαίνουν στη ζωή μας, να μας χειραγωγούν και να μας ποδηγετούν…
Όλοι μας είμαστε ελεύθεροι να κάνουμε τις επιλογές μας. Άλλες μπορεί να έχουν βραχυπρόθεσμο κι άλλες μακροπρόθεσμο όφελος ή ζημία. Χρόνο με τα χρόνο διαπιστώνω όλο και περισσότερο να κατατάσσεις την παιδεία στις πρώτες σου επιλογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για το μέλλον μας.
Ως Έλληνας Συμπολίτης σου, χρόνια ειλικρινής φίλος και συνταξιδιώτης στο κοινό πολυπολιτισμικό καράβι της Θράκης, νιώθω με το μικρό μου πόνημα να βάζω ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα της προόδου σου για ένα καλύτερο μέλλον με περισσότερη μόρφωση και αυτογνωσία.
Ζούμε στην Ελλάδα. Ελλάδα σημαίνει φως. Δεν επιτρέπεται στη χώρα του φωτός ακόμα να αμφιβάλλεις για το θησαυροφυλάκιό σου. Φύσει αισιόδοξος πιστεύω πως τελικά το φως θα επικρατήσει. Η ευθύνη, όμως, είναι κυρίως δική σου και είσαι ελεύθερος να επιλέξεις…
Δημάριο Ν. Ξάνθης, από την Εθνική
Γιορτή της 25ης Μαρτίου το
1983
Φωτογραφικό αρχείο Θεόδωρου Ελευθεριάδη
* Ο
Ελευθεριάδης Θεόδωρος, συνταξιούχος εκπ/κός σήμερα, υπηρέτησε ως δάσκαλος από
το 1982 έως και το 2015 σε Δημόσια και Μειονοτικά σχολεία και στους τρεις
νομούς της Θράκης. Το 1987 αποσπάστηκε στη Γερμανία, όπου για μια πενταετία
δίδαξε σε τμήματα Μητρικής Γλώσσας.
