Τα Πομακοχώρια του Σουνίου Ξάνθης

Πετρόκτιστο σπίτι στα Άσκυρα Ξάνθης

(Φωτογραφία Ν.Θ.Κόκκας)

Άσκυρα Ξάνθης (δεξιά το κτήριο του Δημοτικού Σχολείου)

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

Περιοχή Ασκύρων

Η περιοχή Ασκύρων, αν και διοικητικά συνδέονταν με την κοινότητα Κιμμερίων, από άποψη συγγενειών και γλωσσικού ιδιώματος συνδέεται περισσότερο με την περιοχή Σατρών.  Στην ευρύτερη περιοχή που βρίσκονται τα Άσκυρα (Χαν Μααλέ) εντάσσονται πολλοί μικροί μαχαλάδες. Ανάμεσά τους οι μικροί οικισμοί Τζαφέρ Μαχαλά, Αμπαρτζή Ντερέ, Κετίκιο (Κεντίκ κιόη), Γιογκαλού Κεντίκ (Πομακικά: Πρέβαλεν), Κοτζά Χασάν, Μέσα στα Άσκυρα λειτουργεί ακόμα ένα παραδοσιακό καφενείο. Ο ιδιοκτήτης του, ο Φερχάτ Αλή Αφέντη (ο οποίος παίζει πολύ καλή γκάιντα) το ανοίγει πάντοτε τα Σαββατοκύριακα και πολλοί επισκέπτες σταματούν εκεί για να απολαύσουν το καφεδάκι ή το αναψυκτικό τους σε ένα μέρος με θαυμάσια θέα. Το Δημοτικό Σχολείο Ασκύρων λειτουργούσε στα Άσκυρα μέχρι το 1992. Ο πληθυσμός στα Άσκυρα (Χαν μααλέ-υψ.600 μ.) το 1961 ήταν 124 άτομα για να μειωθεί το 1991 σε 22.

Πετρόκτιστη καμινάδα στα Άσκυρα

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

Πέτρινη βρύση (πομακικά:μπαρούγα) στα Άσκυρα

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

      Το Κετίκιο (Ισαϊν Κεντίκ) είναι σε υψόμετρο 560 μ. Ο πληθυσμός του το 1961 ήταν 130 άτομα για να μειωθεί το 1981 σε 39. Δημοτικό σχολείο λειτουργούσε και στο Κετίκιο αλλά έκλεισε το 1980 με πέντε μαθητές.

   Σε όλα τα χωριά γύρω από τα Άσκυρα η βλάστηση είναι πλούσια. Κυριαρχούν βέβαια οι βελανιδιές, τα πουρνάρια, οι δαμασκηνιές, οι καρυδιές. Από τα Άσκυρα ο δρόμος διακλαδίζεται. Αν ακολουθήσουμε το δρόμο προς τα αριστερά φτάνουμε σε δέκα λεπτά στο Αλικοχώρι στρίβοντας προς τα δεξιά στο περιφραγμένο νεκροταφείο που βρίσκουμε στο δρόμο. Αν συνεχίσουμε ευθεία περνάμε το ρέμα και ο δρόμος μας οδηγεί αριστερά προς τη Ρύμη και δεξιά προς το Κετίκιο. Αν ακολουθήσουμε το δεξιό δρόμο από τα Άσκυρα φτάνουμε σε λίγο στον οικισμό Γιογκαλού Κεντίκ. Ο δρόμος από εκεί συνεχίζει μέχρι το Τέμενος και τις Σάτρες.

     Για να φτάσουμε στο Αλικοχώρι (Αλή Κεχαγιά, υψ. 620 μ.) στρίβουμε προς τα δεξιά στο περιφραγμένο νεκροταφείο που βρίσκουμε στο δρόμο που κατηφορίζει από τα Άσκυρα.  Το Αλικοχώρι το 1961 είχε 57 κατοίκους  και το 1981 24, οι οποίοι φαίνεται να το εγκατέλειψαν μετά. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και εδώ η τάση οι παλιοί κάτοικοι να επιστρέφουν για να επιδιορθώσουν τα χαλασμένα σπίτια.

    Το Γιαλιστερό (Καράτζαλαρ) είχε 85 κατοίκους το 1971 οι οποίοι μειώθηκαν σε 7 το 2001. Το Δημοτικό Σχολείο του Γιαλιστερού έκλεισε το 1985-6.

   Το Υδροχώρι (Σουλουτζά Ντερέ) έχει μέσο υψόμετρο 520 μ. Οι 408 κάτοικοί του το 1940 μειώθηκαν το 1961 σε 258 και το 1991 σε 12.  Το Δημοτικό Σχολείο του Υδροχωρίου έκλεισε το 1988.

    Το Ζαφείριο (Αμπαρτζή Ντερέ) βρίσκεται κοντά στα Άσκυρα σε υψόμετρο 660 μ. Ο πληθυσμός του ήταν 100 κάτοικοι το 1961 και 39 το 1981. Έκτοτε απογράφεται ως ακατοίκητο.

  Το Μεγαλοχώρι (Κοτζά Χασάν) είχε το 1961 48 κατοίκους. Στις προηγούμενες απογραφές δεν αναγράφεται, προφανώς γιατί ο πληθυσμός του ενσωματώνονταν στα Άσκυρα.

   Το Πελεκητό (Καρά Τσικούρ) βρίσκεται σε υψόμετρο 540 μ. Οι 72 κάτοικοί του το 1961 μειώθηκαν το 2001 σε 4. Το Δημοτικό Σχολείο του Πελεκητού έκλεισε το 1986.

  Ο Λίβας (Αϊβατζικ, Ντούνγε – υψ. 580 μ.) βρίσκεται ανάμεσα στα Κιμμέρια και τον Κένταυρο. Μπορούμε να πάμε εκεί και από τον Κένταυρο και από τα Μοναστήρια της Ξάνθης. Ο πληθυσμός του Λίβα ήταν 139 άτομα το 1920 και 51 άτομα το 1951. Από τότε και μετά θεωρείται έρημος. Στο χωριό λειτουργούσε παλαιότερα τζαμί το οποίο πρόσφατα ανοικοδομήθηκε.

 Ο Τεκές "Γκελίν Μεζάρ"(Ο τάφος της νύφης) κοντά στα Άσκυρα

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

Ο Φεράτ Αλή Εφέντη, παραδοσιακός μουσικός

και κατασκευαστής μουσικών οργάνων

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

Το Υδροχώρι

(Φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

Η εξέλιξη του πληθυσμού στα πομακοχώρια της περιοχής Σουνίου Ξάνθης
σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ

* Από το βιβλίο των Α.Χ.Δομτζίδη & Ν.Θ.Κόκκα «Καταγράφοντας ζωντανές μνήμες στα Κιμμέρια Ξάνθης». Κιμμέρια 2006. έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Κιμμερίων «Ο Αμφέραος».

Το βιβλίο διατίθεται στα Κιμμέρια, στα γραφεία του Πολιτιστικού Συλλόγου.