Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος οὐλομένην...
Ispei mi, golâma zhaná, Ahilléavono parátiko ifkô...
ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη ...
Dúmi mi, golâma zhaná, za zhókne chülâka umé da právi mlógo rábatï, zhîyen ye abigrával na mlógo mestá ...
Νέα μετάφραση
της
Ιλιάδας και της Οδύσσειας στην πομακική
από τον Πομάκο
δημοσιογράφο Σεμπαϊδήν Καραχότζα
15 Νοεμβρίου 2017. Η σημερινή μέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο για τους Πομάκους όσο και για τις ομηρικές μεταφράσεις. Για τους Πομάκους διότι έχουν πλέον μεταφρασμένες στη μητρική τους γλώσσα τις εισαγωγές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και για τις ομηρικές μεταφράσεις διότι προστίθεται άλλη μία αξιόλογη μετάφραση στις εκατοντάδες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα.
Τα έργα
του Ομήρου έχουν φωτίσει μέχρι σήμερα εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Αποτελούν μέτρο σύγκρισης για όλους τους ποιητές της γης. Όσοι μπορούν να
κατανοούν το πρωτότυπο κείμενο είναι ιδιαίτερα τυχεροί. Όμως και όσοι
αναπλάθουν τα αιώνια κείμενα του Ομήρου σε άλλες γλώσσες είναι εξίσου τυχεροί
γιατί καταφέρνουν να ταξιδέψουν στο χρόνο και στο χώρο πηγαίνοντας τρεις
χιλιάδες χρόνια πίσω, ακολουθώντας τους Αχαιούς στην εκστρατεία τους για την
κατάληψη της Τροίας και μετά ακολουθώντας τον Οδυσσέα στο μακρινό ταξίδι του
γυρισμού.
Η
απόφαση του Σεμπαϊδήν Καραχότζα να αναμετρηθεί άλλη μια φορά με σημαντικά
κείμενα κλασικών συγγραφέων και να τα αποδώσει στη μητρική του γλώσσα δείχνει το
ψυχικό σθένος ενός ανθρώπου που πολλές φορές μέχρι σήμερα έχει δείξει ότι
μπορεί να τολμά αλλά και να υλοποιεί αυτό που τολμά. Δείχνει επίσης τη δύναμη
της μητρικής γλώσσας των Πομάκων, μίας γλώσσας ζωντανής που μπορεί να αποδώσει
ακόμα και τα πιο σύνθετα νοήματα όταν βρεθούν άξιοι στοχαστές σαν το Σεμπαϊδήν
Καραχότζα να της δώσουν φτερά.
Ο
Σεμπαϊδήν Καραχότζα, ανήκει στην κατηγορία των
πρωτοπόρων. Ανήκει στους ανθρώπους που βρίσκονται πάντα δέκα βήματα πιο μπροστά
από την εποχή τους.
Οι συγκεκριμένες μεταφράσεις διακρίνονται για την πιστότητα της απόδοσης του πρωτότυπου κειμένου αλλά και για τη ζωντάνια τους. Πιστεύουμε ότι μπορούν να βοηθήσουν τους νέους Πομάκους να προσεγγίσουν τα αθάνατα ομηρικά έπη.
Ευχόμαστε
καλή συνέχεια στις πνευματικές αναζητήσεις του εκλεκτού Πομάκου δημοσιογράφου.
Είναι βέβαιο πως όσο περισσότερο καλλιεργεί τη μητρική του γλώσσα τόσο
περισσότερο θα φωτίζεται και θα φωτίζει.
Σε
ευχαριστούμε Σεμπαϊδήν.
Ν.Θ. Κόκκας
Παραθέτουμε
πιο κάτω τις σημαντικές μεταφράσεις των εισαγωγών της Ιλιάδας και της Οδύσσειας
στα πομάκικα, όπως δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα του Σεμπαϊδήν Καραχότζα:
ILYADA A. 1-8
Ispei mi, golâma zhaná, Ahilléavono parátiko ifkô, Piléavune sîna
Zhána dakára na Yunántse mlógo bólkï
I mlógo yákï dúshï kópeletom prevódi na drúgono dünyó
I
astávi mi snágïne yâto za kúchetana
I za
vrit divïne píleta. Inazí go Días paíska da stáne.
Ad
kogîta zafátiho seftâ da so károt
Atréavïyen
sïn i yátse kámatnïyen Ahilléas.
Kotrí
ad tâhnïne alláhove gi nagadí da so bóret?
|
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε, πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ᾿ ἐτελείετο βουλή,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. Tίς τ᾿ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; |
ODISIA A. 1-9
Dúmi mi, golâma zhaná, za zhókne chülâka umé da právi mlógo rábatï
Zhîyen
ye abigrával na mlógo mestá, agîta prezô húbavono grádo na Tria
I
mlózem insánom kasabîne víde i pazná mi akîlane,
I faf
denízene uvótre prekára mlógo rábatï,
Za da
si kurtelísa tógavono dúsho i za da si dakára nadzát zhâhne tógavï dóstove
íshtot yátse da so vórnot.
Allá na
mazhî da gi kurtelísa dóstovene i da go ishtâsho yátse.
Óti
so so zagubíli ad kaknána so tíye kríve právili
Katá
míchkï dechyá so izâli gavôdïne Slóntsemune, zhîyen ye Iperíof sïn
I
toy gi ye ne astávil da so vórnot nadzát.*
Ακριβέστερη μετάφραση τελευταίου στίχου:
*I
toy mi ye zöl zhókne déne ta so vráshtot
|
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ·
αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. |
Όσοι κατά το παρελθόν
έχουν δοκιμάσει να μεταφράσουν τόσο δύσκολα κείμενα κατανοούν τη σπουδαιότητα
τους εγχειρήματος. Παραθέτουμε ενδεικτικά κάποιες άλλες μεταφράσεις των ίδιων
κειμένων στα ελληνικά, στα βουλγαρικά και στα αγγλικά.
ΙΛΙΑΔΑ Α’ 1-8
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ
Ψάλλε θεά, τον τρομερό θυμόν του Αχιλλέως
Πώς έγινε στους Αχαιούς αρχή πολλών δακρύων.
Που ανδράγαθες ροβόλησε πολλές ψυχές στον Άδη
ηρώων, κι έδωκεν αυτούς αρπάγματα των σκύλων
και των ορνέων – και η βουλή γενόταν του Κρονίδη,
απ’ ότ’, εφιλονίκησαν κι εχωρισθήκαν πρώτα
ο Ατρείδης, άρχος των ανδρών, και ο θείος
Αχιλλέας.
|
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ – ΚΑΚΡΙΔΗ
Τη μάνητα,
θεά, τραγούδα μας του ξακουστού Αχιλλέα,
ανάθεμα τη, πίκρες που 'δωκε στους Αχαιούς περίσσιες και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτω παλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά τους και στα όρνια ολούθε —έτσι το θέλησε να γίνει τότε ο Δίας— απ᾿ τη στιγμή που πρωτοπιάστηκαν και χώρισαν οι δυο τους, του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας κι ο μέγας Αχιλλέας. Ποιος τάχα απ᾿ τους θεούς τους έσπρωξε να μπούνε σ᾿ έτοια αμάχη; |
ΑΡΧΑΙΟ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Μῆνιν
ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε, πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί
τε πᾶσι· Διὸς δ᾿ ἐτελείετο βουλή,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. Tίς τ᾿ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; |
ΟΔΥΣΣΕΙΑ Α’ 1-9
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΡΓΥΡΗ ΕΦΤΑΛΙΩΤΗ
Τον άντρα τον πολύπραγο
τραγούδησέ μου, ω Μούσα,
που περισσά πλανήθηκε, σαν κούρσεψε τής Τροίας το ιερό κάστρο, και πολλών ανθρώπων είδε χώρες κι έμαθε γνώμες, και πολλά στα πέλαα βρήκε πάθια,
για μία ζωή παλεύοντας και
γυρισμό συντρόφων.
Μα πάλε δεν τους γλύτωσε, κι αν το ποθούσε, εκείνους, τι από δική τους χάθηκαν οι κούφιοι αμυαλωσύνη, τού Ήλιου τού Υπερίονα σαν έφαγαν τα βόδια, κι αυτός τους πήρε τη γλυκειά τού γυρισμού τους μέρα. |
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΚΡΙΔΗ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
Τον άντρα, Μούσα, τον πολύτροπο
τραγούδα μου, που πλήθος
διάβηκε τόπους, αφού πάτησε της Τροίας το κάστρο το άγιο, και πολιτείες πολλές εγνώρισε, πολλών βουλές ανθρώπων, κι αρίφνητα τυράννια ετράβηξε στα πέλαγα η καρδιά του, για να σωθεί κι αυτός παλεύοντας και πίσω τους συντρόφους να φέρει· κι όμως δεν τους γλίτωσε, κι ας το ποθούσε τόσο· τι από τις ίδιες τους εχάθηκαν τις ανομιές εκείνοι — οι ανέμυαλοι, που τ΄ ουρανόδρομου τα βόδια έφαγαν Ήλιου, κι αυτός τη μέρα τους αρνήστηκε του γυρισμού. |
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα,
πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ
νόστον ἑταίρων.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. |
ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΙΛΙΑΔΑΣ
Музо, възпей оня гибелен гняв на Ахила Пелеев,
който донесе безбройни беди на войските ахейски,
прати в подземното царство душите на много герои,
тях пък самите предаде за плячка на стръвните псета,
пир за грабливите птици.Тъй волята Зевсова стана,
след като в свада жестока се скараха и се разделиха
мощният цар Агамемнон и вождът Ахил богоравен.
Кой от безсмъртните беше ги хвърлил към грозната разпра?
|
Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε, πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ᾿ ἐτελείετο
βουλή,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. Tίς τ᾿ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; |
ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
Музо, запей ми за този герой многоопитен, който
странствува дълго, откакто порути свещената Троя,
много поселища хорски видя и позна обичаи.
Много страдания той по морето пустинно понесе,
своя живот да спаси, а другарите в къщи да върне.
Тях не можа да избави, напусто му грижите бяха.
Грозната участ сами си навлякоха чрез светотатство —
ядоха гойните крави на Хелиос Хиперионов
те в слепота. И отне им часа на завръщане богът.
|
ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον,
ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον
ἑταίρων.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. |
ΑΓΓΛΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΙΛΙΑΔΑΣ
The wrath sing,
goddess, of Peleus' son, Achilles, that destructive wrath which brought
countless woes upon the Achaeans, and sent forth to Hades many valiant souls
of heroes, and made them themselves spoil for dogs and every bird; thus the
plan of Zeus came to fulfillment, from the time when first they parted
in strife Atreus' son, king of men, and brilliant Achilles. Who then of the
gods was it that brought these two together to contend?
|
Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾿ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾿ ἔθηκε, πολλὰς δ᾿ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι· Διὸς δ᾿ ἐτελείετο βουλή,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς. Tίς τ᾿ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι; |
ΑΓΓΛΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
Tell me, O Muse,
of the man of many devices, who wandered full many ways after he had sacked
the sacred citadel of Troy. Many were the men whose cities he saw and
whose mind he learned, aye, and many the woes he suffered in his heart upon
the sea, seeking to win his own life and the return of his comrades. Yet even
so he saved not his comrades, though he desired it sore, for through their
own blind folly they perished—fools, who devoured the kine of Helios
Hyperion; but he took from them the day of their returning.
|
ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ·
αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. |
