Παρασκευή 15 Απριλίου 2011

STÁRA PISHTÉLKA – Η ΠΑΛΙΑ ΦΛΟΓΕΡΑ - Μάθημα 8ο

ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΟΜΑΚΙΚΑ (ΜΑΘΗΜΑ ΟΓΔΟΟ)
Από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα: ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ,
Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη 2004

Η ιστορία της διδασκαλίας 
της γλώσσας των Πομάκων στην Ξάνθη
Η πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης να διδάξει τα πομακικά από το 2004 και επί σειρά ετών ήταν ιστορικής σημασίας. Μία γλώσσα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άγραφη και προφορική έγινε αντικείμενο διδασκαλίας. Τα πομακικά διδάχθηκαν ως ξένη γλώσσα από Πομάκο δάσκαλο με φροντιστηριακά μαθήματα. Για τη διδασκαλία χρησιμοποιήθηκε το λατινικό αλφάβητο, προσαρμοσμένο στις φωνολογικές ιδιαιτερότητες της πομακικής. Εκτός από τα γλωσσικά μαθήματα, διοργανώθηκαν παράλληλα πολλές παράλληλες εκδηλώσεις (προβολές, μουσικές συναυλίες, ιστορικές διαλέξεις, βραδιές πομάκικης κουζίνας, πεζοπορικές διαδρομές).
      Οι περισσότεροι σπουδαστές που παρακολούθησαν τα μαθήματα ήταν εκπαιδευτικοί που δίδασκαν στα πομακοχώρια. Έτσι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη ζωντανή αυτή γλώσσα, όπως τη μιλούν οι Πομάκοι της ορεινής Ξάνθης. Πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν ενεργά στα μαθήματα, και στις υπόλοιπες πολιτιστικές εκδηλώσεις του ΠΑΚΕΘΡΑ.
      Σήμερα οι Πομάκοι γνωρίζουν ότι η γλώσσα τους είναι γραπτή, έχει τη δική της γραμματική, το δικό της συντακτικό και τα δικά της λεξικά. Η εμπειρία της διδασκαλίας της πομακικής απέδειξε ότι αποτελούσαν μυθεύματα οι θεωρίες ότι οι Πομάκοι δε μπορούν να διδαχθούν τη γλώσσα τους.
      Η διδασκαλία της πομακικής στα σεμινάρια του ΠΑΚΕΘΡΑ έγινε με απόλυτο σεβασμό των τοπικών παραλλαγών της πομακικής από χωριό σε χωριό. Οι παραλλαγές αυτές καταδεικνύουν το γλωσσικό πλούτο της γλώσσας που μιλούν καθημερινά οι Πομάκοι της Θράκης και η ανάδειξή τους χρήζει περαιτέρω επιστημονικής μελέτης.

ΟΠΤΙΚΟ-ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Δείτε πρώτα το μάθημα σε βίντεο
και μετά διαβάστε τη μετάφραση, το λεξιλόγιο και τη γραμματική


Μάθημα 8ο
STÁRA PISHTÉLKA – Η ΠΑΛΙΑ ΦΛΟΓΕΡΑ


ΚΕΙΜΕΝΟ
STÁRA PISHTÉLKA

Annó Sóbato ye Iliás stánal gech, sahát ondá, óti ye ne imâl mechíte. Ískal ye da stóri nâkvo drúgo. Zafátil ye da trôsi tsâlo kóshtono. Atvóril ye dulápene, snôl ye bubáykovïne mu kitápe, slâl ye na mráchenono kuyíe. Zöl ye annó lámbo óti ye ne imâlο svéshko faf kuyíeno.
Yátse ye mrázilo itám. Síchkono ye buló mókro. Faf küshôno ye nashól annók stára i kámatna sïndîka. Atvóril go ye i nashól ye mlógo stárï rábatï ot dâdane, zhîyen ye umrâl tri godínï naprésh: drípïte, ameníyete i stárata mu pishtélka. Kogána ye vídel pishtélkono zöl ye da pláche, óti ye spomenól dâdo mu kak mu ye sfíril kugána ye bïl po míchek. Zöl ye pishtélkono i pokáchel so ye na hadayóno mu. Zatvóril ye vratána i pamóchil ye da sfíri.
Mlógo saháte ye sedâl samîy itám. At pórvono ye ne mógal da sfíri hüch ála yavásh-yavásh dâdavïne pésne mu so zafátilï da mu dahódet faf akîlane. Annó haftó sétne Iliás ye znal da sfíri yátse húbbe pishtélkono. Zöl ye pishtélkono na mechítene i rûknal ye dóstene. Kοgána so go chúli, vrit dechyâna so zafátilï da poyót i da igrót. Ískali so at Iliáza da nauchí i tâh. Stárata pishtélka ye azhïvála.



ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Η παλιά φλογέρα


Ένα Σάββατο ο Ηλιάς σηκώθηκε αργά, στις δέκα η ώρα, επειδή δεν είχε σχολείο. Ήθελε να κάνει κάτι άλλο. Άρχισε να ψάχνει ολόκληρο το σπίτι. Άνοιξε τα ντουλάπια, κατέβασε τα βιβλία του πατέρα του, κατέβηκε στη σκοτεινή υπόγεια αποθήκη. Πήρε μία λάμπα επειδή δεν υπήρχε φως στην υπόγεια αποθήκη.
Έκανε πολύ κρύο εκεί. Όλα ήταν υγρά. Στη γωνία βρήκε ένα παλιό και όμορφο σεντούκι. Το άνοιξε και βρήκε πολλά παλιά πράγματα από τον παππού του, ο οποίος είχε πεθάνει τρία χρόνια πιο πριν: ρούχα, παπούτσια και η παλιά του φλογέρα. Όταν είδε τη φλογέρα, άρχισε να κλαίει, επειδή θυμήθηκε τον παππού του, πώς σφύριζε όταν αυτός ήταν πιο μικρός. Πήρε τη φλογέρα και ανέβηκε στο δωμάτιό του. Έκλεισε την πόρτα και προσπάθησε να σφυρίξει.
Για πολύ ώρα κάθισε μόνος εκεί. Στην αρχή δε μπορούσε να σφυρίξει καθόλου αλλά σιγά-σιγά τα τραγούδια του παππού άρχισαν να του έρχονται στο μυαλό. Μία εβδομάδα αργότερα ο Ηλιάς ήξερε να σφυρίζει την κιθάρα πολύ καλά. Πήρε τη φλογέρα στο σχολείο και φώναξε τους φίλους του. Καθώς άκουγαν, όλα τα παιδιά άρχισαν να τραγουδούν και να χορεύουν. Ήθελαν ο Ηλιάς να τους διδάξει και αυτούς. Η παλιά φλογέρα ξαναζωντάνεψε.




ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Nóvï réchkï – Νέες λέξεις


gech = αργά
sahát ondá = δέκα η ώρα
nâkvo= κάποιο, κάτι
trôsem= ψάχνω, τινάζω
tsâlo = ολόκληρο
snôl ye = κατέβασε (ρ.snímom κατεβάζω)
dulápa = ντουλάπα
slâl ye = κατέβηκε (ρ. slízom κατεβαίνω)
mráchena = σκοτεινή
mrak = σκοτάδι
kuyíe = υπόγεια αποθήκη
svéshko = φως
mókro = βρεγμένο, μουσκεμένο, υγρό
sïndîk = σεντούκι
rábatï = πράγματα, δουλειές
umrâl ye = πέθανε (ρ. umírom πεθαίνω)
ameníye = υποδήματα
spomenól ye = θυμήθηκε (ρ. spomínom θυμάμαι)
pokáchel so ye = ανέβηκε (ρ. káchem so= ανεβαίνω, káchem ανεβάζω)
pamóchil ye = προσπάθησε (ρ. móchem προσπαθώ)
sedâl ye = καθόταν (sédom κάθομαι)
samîy = μόνος
mógal ye = μπορούσε (ρ. mózhom μπορώ)
sétne = ύστερα, μετά
rûknal ye = φώναξε (rûkom φωνάζω)
chúli so = άκουσαν (ρ. chûyem ακούω)
da nauchí i tâh = να διδάξει και αυτούς (úchem διδάσκω)
azhïvála ye = ζωντάνεψε (ρ. azhïvávom)
nóvo = καινούργιο
chôsto = συχνά
gáyda = γκάιντα
tsónkom sáza = παίζω σάζι
svádba = γάμος
pésneji = τραγουδιστής
znot go vríttsi = τον ξέρουν όλοι (είναι διάσημος)
ímash háka = έχεις δίκιο
tôshko = βαρύ
ténko = λεπτό
revé kákta magáre = γκαρίζει σα γάιδαρος
kákta kótka = σαν γάτα


ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ

Da pómnete


* Annó Sóbato ye Iliás ískal da stóri nâkvo drúgo.
* Zöl ye annó lámbo óti ye ne imâlo svéshko faf kuyíeno.
* Faf küshôno ye nashól annók stára i kámatna sïndîka.
* Kogána ye vídel pishtélkono zöl ye da pláche.
* Zatvóril ye vratána i pamóchil ye da sfíri.
* Annó haftó sétne Iliás ye znal da sfíri yátse húbbe pishtélkono.
* Stárata pishtélka ye azhïvála.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ


ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ







Dúmite Pomátskο! - Μιλήστε πομάκικα
ΠΟΜΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ


Dragóvash li da slúshash pésne? =Σου αρέσει να ακούς τραγούδια;
Ya dragóvom nóvïse pésne. = Εμένα μού αρέσουν τα καινούρια τραγούδια.

-Ti kakvî pésne slúshash? = Εσύ τι είδους τραγούδια ακούς;
-Ya slúshom stárï pésne. = Εγώ ακούω παλιά τραγούδια.

-Íshtish li da chûyesh annó húbavo pésne? = Θέλεις να ακούσεις ένα όμορφο τραγούδι;
-Katró pésne she slúshame? = Ποιο τραγούδι θα ακούσουμε;

-Ímash li mlógu CD? = Έχεις πολλά cd;
-Ímom Pomátskï i Ingilískï pésne. =Έχω πομάκικα και αγγλικά τραγούδια.

-Vîye hódite li chôsto na sinavlíye? = Εσείς πηγαίνετε συχνά σε συναυλίες;
-Ho, hódime. = Ναι, πηγαίνουμε.

-Znosh li da tsónkash sáza? = Ξέρεις να παίζεις σάζι;
-Znom da sfírem pishtélko i gáydo. = Ξέρω να σφυρίζω φλογέρα και γκάιντα.

-Íshtish li da so nauchísh kitháro? = Θέλεις να μάθεις κιθάρα;
-Po íshtom da so náuchöm pyáno. = Πιο πολύ θέλω να μάθω πιάνο.

-Kotrí poyé na svádbono? = Ποιος τραγουδάει στο γάμο;
-Edín húbof pésneji, znot go vríttsi. = Ένας καλός τραγουδιστής, όλοι τον ξέρουν.

-Isazí chulâk poyé yátse tôshko. = Αυτός ο άνδρας τραγουδάει πολύ βαριά.
-Ímash háka, tóy revé kákta magáre! = Έχεις δίκιο, αυτός γκαρίζει σα γάιδαρος!

-Inái zhaná poyé yátse ténko. = Αυτή η γυναίκα τραγουδάει πολύ λεπτά.
-Tya poyé kákta kótka! = Αυτή τραγουδάει σαν κότα!


* Το μάθημα αυτό προέρχεται από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα, Μαθήματα Πομακικής Γλώσσας
Ξάνθη 2004, Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.

Διεύθυνση ΠΑΚΕΘΡΑ: Μπότσαρη 20, Τ. Κ. 671 00 Ξάνθη
Τηλ.-φαξ: 25410 73808
E-mail: vaival@civil.duth.gr


Διαβάστε και άλλα μαθήματα πομακικής 
στους παρακάτω συνδέσμους:


Μάθημα 1ο
Kak to zavót? – Πώς σε λένε;
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημα 2ο
 Náshono kóte – Η γάτα μας
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημα 3ο 
Dechyána igrót na gradínono - Τα παιδιά παίζουν στην αυλή

Μάθημα 4ο
Faf dumá -  Στο σπίτι

Μάθημα 5ο
Dve mómï na pótene – Δύο κορίτσια στο δρόμο
  
Μάθημα 6ο
KAMATNATA HANA – H ΟΜΟΡΦΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Μάθημα 7ο
Faf mechítene – Στο σχολείο
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημa 9ο
Faf rábatono – Στη δουλειά