Ελληνικές παροιμίες μεταφρασμένες στη γλώσσα των Πομάκων από τον Σ. Καραχότζα

Μετά τη μετάφραση δύσκολων λογοτεχνικών κειμένων στη μητρική του γλώσσα, ο Πομάκος δημοσιογράφος Σεμπαϊδήν Καραχότζα μας αιφνιδιάζει και πάλι ευχάριστα μεταφράζοντας αυτή τη φορά ελληνικές παροιμίες στα πομάκικα. Η νέα προσπάθεια του Πομάκου συγγραφέα μπορεί ίσως να θεωρηθεί ευκολότερη από τις προηγούμενες αλλά έχει εξίσου μεγάλη σημασία, καθώς μας δίνει την ευκαιρία να συγκρίνουμε τις γλωσσικές δομές των δύο γλωσσών στο επίπεδο της προφορικής παράδοσης. Έχει ενδιαφέρον το εισαγωγικό κείμενο στην ανάρτηση του Σεμπαϊδήν Καραχότζα, στο οποίο σημειώνει: «Μόνο σε μια νεκρή γλώσσα δε μπορείς να μεταφράσεις και η γλώσσα των Πομάκων δεν είναι νεκρή. Είναι ολοζώντανη όσο κι αν αυτό δεν αρέσει σε κάποιους». Ευχόμαστε μέσα από την καρδιά μας καλή συνέχεια στις γλωσσικές αναζητήσεις του πρωτοπόρου Έλληνα Πομάκου, ο οποίος τιμά με το έργο του τα πομακοχώρια της Ξάνθης.

                                                                                                        Ν.Θ. Κόκκας

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω τις μεταφράσεις του Σ. Καραχότζα, 

όπως δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα 

www.xanthinet.gr

Ελληνικές παροιμίες 

μεταφρασμένες στη γλώσσα των Πομάκων

-Τι έχεις Γιάννη;

-Τι είχα πάντα!

-Kakná ímash Yiáni?

-Kakná imâsho dáyma!

Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.

Vâtar i zhaná so na zaklûchet.

Αγκάθια έχει στον κώλο του.

Tóranye íma na gazáne.

Αν δώσεις το δάχτυλο σου, παίρνουν το χέρι.

Akú dadésh pórstane, zímot ti i rakóno.

Άνοιξε η γη και τον κατάπιε.

Atfóriso zemâsa i pagólna go.

Βουνό με βουνό δεν σμίγει.

Barchína sas barchíno so na zbírot.

Δούλευε να φας και κλέψε να ‘χεις.

Rábati za da yedésh i krádi za da ímash.

Δυο καρπούζια σε μια μασχάλη δεν κρατιούνται.

Dve karpúzï so pad annó roko na darzhót.

Έβαλε λυτούς και δεμένους.

Kláde advôzane i zavôzane.

Έγιναν από δυο χωριά χωριάτες.

Stánaho ad dve mahalî mahalâni.

Έγιναν νερό κι αλάτι.

Stánaho vadá i sol.

Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.

Kadéta imâho da no dávot, zôho no i kavédoto.

Εκύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.

Patóchiso téntzeräta i náyde kapákate.

Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.

Premeníso Manoliós i nadéna drípïte ínak.

Βάλανε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.

Kládaho valkáne da chûva aftséne.

Βλέπω το δέντρο και χάνω το δάσος.

Vídem górmane i zagubóvom bayírene.

Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος.

Sméno nay húbave zhîyen so sme na sónane.

Γουρούνι στο σακί.

Sfíne faf chüvála.

Δείξε μου τον φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι.

Kázhïy mi arkadáshinane da ti kázhom kotrísi.

Δέσαμε το γάιδαρο μας.

Zavôsame si magáreso.

Ένα κι ένα κάνουν δύο.

Annó i annó právet dve.

Ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα.

Anná yábalka faf denâne darzhî daktórane duléche.

Η αλεπού εκατό και το αλεπουδάκι εκατόν δέκα.

Lisítsana 100 i míchkïne lisítse 110.

Κακό σκυλί ψόφο δεν έχει.

Parátiko kúche na umíra.

Λείπει ο γάτος χορεύουν τα ποντίκια.

Néma kóteno i igrót mushkîne.

Να τρώει η μάνα και του παιδιού να μη δίνει.

Da yedé máykana i détetune da na dáva.

Όποιος καεί απ' το χυλό φυσάει και το γιαούρτι.

Zhîyen so upári ad káshono dúye i mlâkono.

Πνίγεσαι σε μια κουταλιά νερό.

Udáveso faf annó lazhîtso vódo.

Παρ' τον στο γάμο σου να σου πει και του χρόνου.

Zhômi go na sfádvono da ti reché i dogodíno.

Ρωτώντας πας στην Πόλη.

Sas pîtanie varvísh na kasabóno.

Σ' όλα τα σπίτια ένας τρελός, στο δικό μας όλοι.

Faf vrit kóshtene adín budalâf, faf náshoso vrítsi

.

Σαν τη μύγα μες στο γάλα.

Kákna muhána faf prâsnono.

Τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς.

Arápinane i da go mîyesh, sapúnene si adbávesh.

Της νύχτας τα καμώματα, τα βλέπει η μέρα και γελά.

Kaknána právi vecherón glôdago denôn i sméso.

Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.

Chûvïy si drípïne za da si ímash palavínono.

Χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.

Zagubóva máykana déteno i déteno máykono.

Ψωμί δεν είχαμε, τυρί μας ήρθε.

Hlâba na imâhme sîrenye no dóyde.

Άμα δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις άλλον.

Akú némash nôfte da so padrápesh, namóy cheká ad drúga.

Άμα δε πάει το βουνό στον Μωάμεθ, θα πάει ο Μωάμεθ στο βουνό.

Akú na íde barchínana na Mohámet, varví Mohámet na barchínono.

Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει.

Akú na predúmish húbbe kóshtoine, she pánne da to pattísne.

Από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.

Ad míchko i ad budaló so naúchesh právono.

Ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη

Anná kúkavichka na dakárava pralét.

Βλέπεις φαΐ, κάτσε φάε. Βλέπεις ξύλο, σήκω φύγε.

Vídish yáto sônni yesh, vídish sópo stáni bâgïy.

Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι

Kadéna chûyesh mlógo cheréshï, dórzhï míchko kóshnitso.

Πότε ο Γιάννης δε μπορεί πότε ο κώλος του πονεί

Na annagî Yiánis na mózha na annagî go gazón balí.

Όσο ψηλότερα ανεβαίνει η μαϊμού τόσο περισσότερο φαίνεται ο κώλος της

Kólkono po visótse so káchi maimúnen inélkus mu ye po vidé gazáne.

Θα πούμε το ψωμί ψωμάκι

She rechéme lâbane lápchek.

Σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι

Stánaho nagîne da udríyet glavóno.

Ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται

Zhîyen lózha i zhîyen kradé na birinjíno godíno mi ye drágo.

Ακόμα δεν τον είδαμε και Γιάννη τον βαφτίσαμε

Éshte go se me ne vídeli i Yiáni go zavéme.

Γιάννης πήγε Γιάννης ήρθε

Υiánis attíde Yiánis si dóyde.

Εβάλανε την αλεπού τις κότες να φυλάει.

Kládaho lisítsono da chúva kukóshkïne.

Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι.

Kakná íshte lisítsana na pazárene.

Ψάχνει ψύλλους στ' άχυρα.

Abiyískava bólhï faf slámono.

Έγινε λαγός

Stána záyek.

Αν δεν λαλήσει ο τζίτζικας, δεν είν' καλοκαιράκι.

Akú chéchkon na zachéchka, ne ye lâto.

Βαρεί το σαμάρι ν' ακούσει ο γάιδαρος.

Udríva samárene za da chûye magáreno.

Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει.

Kadéna payót mlógo pétlove, argísava da so razvídili.

Γάτα που κοιμάται ποντικούς δεν πιάνει.

Zhóno kóte spi múshkï na fáta.

Δυο λαγούς αν κυνηγάς, κι οι δυο θε να σου φύγουν.

Akú fírish dva záykove i dva na she ti izbâgot.

Εδιώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι

Atfírime lisítsoto i vléze arasláyinot.

Όλα τα γουρούνια μία μύτη έχουνε.

Vrit sfínetana annók núsa ímot.

Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει.

Vrána vránoy óko na iskárava.

Σκυλί που γαβγίζει δε δαγκώνει

Zhóno kúche háfka na hápe.

Το φτηνό το κρέας τα σκυλιά το τρώνε.

Yéftinono môso go yedót kúchetana.

Ο γάτος κι αν εγέρασε, τα νύχια που'χεν, έχει.

Kóteno i da astaré zhîte nôfte si imâsho íma.

Γάτος με γάντια ποντικούς δεν πιάνει.

Kóte sas rakávnitse múshkï na fáta.

Βγάζω το φίδι από την τρύπα.

Iskáravom zmiyóno ad dúpkono.

Δεν ξυπνάει το χωριό, αν δεν ακούσει πετεινό.

Na razbúzhda so mahalána akú na chûye pétla.

Νηστικό αρκούδι δε χορεύει.

Gladná mechká na igró.

Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που τόνε δέσουν.

Magáreno pasé kadéna go zavôzhot.

Δεν ξέρει να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρο.

Na zno da razdelí dve magáretom slámono.

Να πουλήσουμε το γάιδαρο, να φτιάξουμε σαμάρι.

Da predadéme magáreso da stórime samáre.

Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Golâmana  rïbá yedé míchkono.

Και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.

Íshte i pítono tsâlo i kúcheno nayédeno.

Το ψάρι από το κεφάλι βρωμάει.

Rïbána ad glavóno bíye.

Εδώ βλέπεις το λύκο, κι εσύ ψάχνεις τ' αχνάρια

Vídish valkáne i tï abiyískavash dîrkïne.

Φάγαμε όλο το γαϊδούρι και μας έμεινε η ουρά.

Izédame tsâlo magáreto i astánano le apáshkata.

Όποιος τα φίδια κυνηγά, φίδι θα τον δαγκώσει,

Zhîyen zmíye fíri zmiyâ she go uhápe.

Κάλλιο μία μέρα κόκορης παρά πέντε μέρες κότα.

Po húbe annók déne petél pará besh déne kukóshka.

ΠΗΓΗ:  www.xanthinet.gr