Η Πομακούλα Μόνα Λίζα και άλλες προσωπογραφίες Πομάκων από το ζωγράφο Χ. Παυλίδη

"Ο Χρήστος Παυλίδης, οι Πομάκοι και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος-El Greco"

Άρθρο

του Ιωάννη Αγκόρτζα

Αφιέρωμα για το Χρήστο Παυλίδη στον απόηχο των Γιορτών Παλιάς Πόλης

          Οι γιορτές της Παλιάς πόλης και η επέτειος των 400 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου Ελληνοϊσπανού ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, έφεραν στο νου μου το δικό μας μεγάλο ζωγράφο, Χρήστο Παυλίδη και αυτά που μου είπε γι' αυτόν, τον ''El Greco'', στην τελευταία του έκθεση, αν θυμάμαι καλά, πριν φύγει, για πάντα από κοντά μας.

          Σχεδόν κάθε χρόνο από το 1972-1973 που καθιερώθηκε αυτή η "εορταστική εβδομάδα" της παλιάς πόλης, αλλά και στις ''Θρακικές Λαογραφικές Εορτές", ο Χρ. Παυλίδης έδινε στις εκδηλώσεις αυτές  ξεχωριστό πολιτισμικό κύρος, εκθέτοντας την πλούσια προσωπική συλλογή του από ζωγραφικούς πίνακες.

          Τον Χρήστο Παυλίδη τον είχαμε καθηγητή ζωγραφικής στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, μέχρι που διορίστηκε καθηγητής στην "Εκκλησιαστική σχολή Ταξιαρχών" και τον στερηθήκαμε. Όταν γύρισα από τις σπουδές μου, γύρω στο 1963-1965 ξανασυναντηθήκαμε και από τότε μέχρι και το τέλος της ζωής του ήμουν ο προσωπικός του ιατρός και έχαιρα της πατρικής του αγάπης και εκτίμησης.

          Το 1971-72 τον καλέσαμε στο Δήμο με πρωτοβουλία της τότε διευθύντριας Ευανθίας Καλλαντζή, του Βύρωνα Βαρσάμη, του Χαράλαμπου και της Ελένης Αλατά, των Ιορδάνη και Στέφανου Ιωαννίδη, αλλά και άλλων υπαλλήλων που συμμετείχαν στα πολιτιστικά, να εκτιμήσει κάποιους πίνακες ζωγραφικής που βρίσκονταν στα υπόγεια του Δήμου. Τους βρήκε πολύ αξιόλογους και μαζί με κάποιους δικούς του που μας δώρισε, δημιούργησε ο Δήμος την πρώτη του "Δημοτική Πινακοθήκη", εκθέτοντας τους πίνακες στο σαλόνι και τα γραφεία του πρώτου ορόφου του δημαρχειακού μας μεγάρου. Δίκαια ο Δήμος έδωσε το όνομά του στην πρώτη ιδιόκτητη Δημοτική Πινακοθήκη.

          Ήταν ο μοναδικός ζωγράφος που φιλοτέχνησε πορτραίτα Πομάκων (1) συντοπιτών μας. Είχε μια ιδιαίτερη συμπάθεια προς αυτούς και έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για τον αρχέγονο πολιτισμό και την ιστορία τους στην οποία πολύ συχνά αναφέρονταν.

          Στην τελευταία προσωπική έκθεση των έργων του, παρουσίασε τρεις προσωπογραφίες Πομάκων, μεταξύ των οποίων το γνωστό σε όλους τους τότε κατοίκους της Παλαιάς Πόλης, αλλά και σε όσους φοίτησαν στο παλιό Γυμνάσιο ( όπως οι συμμαθητές μου, Θεοδωρίδης, Στογιαννίδης, Σαρηκιανίδης κ.α.), "Μπαλτατζή" (2). Ο "Μπαλτατζής" ήταν ένας ξυλοκόπος από τη Σμίνθη (3) ξεκινούσε με τα πόδια τα χαράματα με το τσεκούρι του στον ώμο και έφτανε μέσω των "αχριάν (4) πατίνκα", (δηλαδή, πατήματα, μονοπάτια, των αχριάνων ή αχριάν yolu επί τουρκοκρατίας) στην Παλιά Πόλη, διαλαλώντας την επαγγελματική του ιδιότητα. Ο "Μπαλτατζής" έκοβε τα ξύλα από τα "γαϊδουροφόρτια" που είχαν προμηθευτεί οι κάτοικοι της περιοχής, από άλλους Πομάκους. Κάποιες φορές περνούσε κάτω από τα παράθυρα της τάξης μας, φωνάζοντας  "ο Μπαλτατζής", διαταράσσοντας "ευχάριστα" την "μονότονη" ηρεμία του μαθήματος. Ο συγκεκριμένος "Μπαλτατζής" έκοβε κάθε χρόνο τα ξύλα του καθηγητή μας Χ. Παυλίδη.

     Ο Παυλίδης τον ζωγράφισε δύο φορές, μία με τον πέλεκυ, "τσεκούρι" στον ώμο και μια στην αυλή του σπιτιού του, σε μια στιγμή μεσημεριανής αναπαύσεως, γευματίζοντας ελιές, κρεμμύδι και μαύρο ψωμί, στο διάλειμμα της εργασίας του.

      Ο Χ. Παυλίδης όπως προείπαμε, ήταν ο μοναδικός ζωγράφος, που φιλοτέχνησε προσωπογραφίες Πομάκων. Εκτός από τους δύο αυτούς πίνακες με τον "Μπαλτατζή", ζωγράφισε και την "Ροδοφερούσα Πομακούλα Ουρκιέ", την "Πομακούλα Μόνα Λίζα" όπως έλεγε, με την γλυκόπικρη έκφρασή της. Η Ουρκιέ καθόταν στην γειτονιά του και σύχναζε στο σπίτι της οικογένειάς του. Ήταν ορφανή από πατέρα και κατέβηκε με τη μητέρα της από ορεινό Πομακοχώρι, προκειμένου να αποφύγουν τα δεινά του σκληρού Ελληνο - Ελληνικού ανταρτοπολέμου το  1948.

Η Πομακούλα Μόνα Λίζα του Χ. Παυλίδη

Όταν πρόσεξε ότι αφιέρωνα πολύ χρόνο παρατηρώντας αυτές τις τρεις προσωπογραφίες, ο Παυλίδης με πλησίασε και με ρώτησε, τι είναι αυτό που με εντυπωσίασε στους συγκεκριμένους πίνακες. Του απάντησα, ότι ψάχνω στο πρόσωπο του γέρου-ξυλοκόπου Πομάκου να βρω αν υπερέχει η έκφραση του κόπου ή αυτή του πόνου. Τότε εκείνος μου απάντησε ως εξής: "Αγαπητέ μου, προσπάθησα να αποδώσω στο πρόσωπό του γέρου ξυλοκόπου αυτό που έβλεπα στο σύνολο, αυτό που έλεγε ο Εl-Greco, ότι δηλαδή "ο κόπος, ο πόνος, ο βασανισμός, η αδικία και η πίστη είναι αυτά που μπορούν να κάνουν κάποιους αγίους" και νομίζω ότι όλα αυτά είναι χαραγμένα, στο πρόσωπο του "άγιου" αυτού γέρου Πομάκου.

      Οι δύο πρώτοι πίνακες πουλήθηκαν ή χαρίστηκαν σε Πινακοθήκες του κέντρου από το Χρήστο Παυλίδη. Τον πίνακα όμως με την "Πομακούλα Μόνα Λίζα" μου τον χάρισε η κόρη του, και συμμαθήτριά μου, Ζωή Παυλίδου. Μου έδωσε ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση, καθώς αυτός, αποτελεί ένα τεκμήριο της μακραίωνης πολιτισμικής ιστορίας του τόπου μας και των Πομάκων, την οποία ο καθηγητής και καλλιτέχνης  Χρήστος Παυλίδης συνεχώς μελετούσε, ερευνούσε και μας μετέφερε.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Πομάκος, οι: Η ετυμολογία της λέξης παραπέμπει στην αρχαιοελληνική λέξη "ποιμήν"-"ποιμενάκος" (βλέπε λεξικό Ζηκίδου, 1898). Δηλαδή ο "ορεινός έφηβος αυθεντικός επαγγελματίας ποιμένας αιγοπροβάτων". Χαρακτηριστικό ότι πολλές ταυτότητες της εποχής αναφέρουν επάγγελμα-ποιμήν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ροδόπη έφερε από τα αρχαία χρόνια το τοπωνύμιο "Poma" (Κ. Αμάντος, ιστορικός), όπου "πώ(ο)μα" αρχαιοελληνική λέξη που συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη "ποιμήν"-ποιμένας (βλέπε λεξικό Μπαμπινιώτη, 2004, σελίδα 886) και σύμφωνα με τις περιγραφές του Ομήρου για τις ποιμενικές ικανότητες των "Ροδοπαίων (Poma)", έχουμε την ακόλουθη διαδρομή του ονόματος των σημερινών Πομάκων: Ποιμήν->Ποιμενάκος->Ποϊμενάκος (Εράσμια απόδοση)->Ποιμνάκος ή Ποϊμνάκος (ορεσίβια απόδοση)->Πομάκος (βουκολική παραφθορά).

          Η άποψη ότι προέρχεται από τη Βουλγαρική λέξη ΠΟΜΑΓΑΜ (Pomagam=πομαγαμ) βοηθώ, εννοώντας ότι βοηθούσαν του Τούρκους εναντίον των Βουλγάρων, είναι μάλλον λανθασμένη. Η Κυριλική λέξη "ΠΟΜΑΓΑΜ", είναι σύνθετη και σημαίνει: ΠΟΜΑ=ποίμνιο και ΑΓΟ=οδηγώ, με τη σλαβική ρηματική κατάληξη "ΑΜ" και δηλώνει στις περισσότερες σλαβικές γλώσσες: Κυρίως, ποιμένω (προστατεύω μικρά ζώα, αδυνάμους και όχι απλώς βοηθώ κάποιον εναντίον κάποιου άλλου). Οι Πομάκοι είναι μία σύνθεση λαών και χρόνων, σε μία βαθιά όσμωση των ντόπιων με τους εποίκους, στον τρόπο ζωής, στον πολιτισμό και τη γλώσσα. Για να τους γνωρίσεις πρέπει να μιλήσεις την γλώσσα τους και να κοινωνήσεις μαζί τους.

(2) Αχριάν: προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη "αγριάνος". Οι Ροδοπαίοι Αγριάνες (Αγριανή) των Αλεξανδρινών χρόνων εξελίχθηκαν στους agrianes (Thracia Provinca Agriani) των Ρωμαϊκών χρόνων. Μετεξελίχθηκαν στους Ροδοπαίους Αχριάνες (Αχρίς-Αχριδώ) των Βυζαντινών χρόνων, ύστερα στους Αχριάν (Rodopa Balkan) των πρώτων Οθομανικών χρόνων,  στους Αχριάν-Πομάκ (Rodopa Τσομπάνκιοϊ) στα χρόνια μετά την εξέγερση κατά των Οθομωνών κατακτητών καταλήγοντας στους σημερινούς Ροδοπαίους Πομάκους. Μετά την νικηφόρο εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τον πολεμικό ρόλο που έπαιξαν σε αυτή οι Αγριάνες (με συμμετοχή και άλλων Θρακικών φυλών), το όνομα τους έγινε οικουμενικά θρύλος και σύμβολο του άξιου πολεμιστή. Τόσο το όνομα όσο και η περιοχή τους "Αγριάνη"μετεξελίχθηκαν κατά τους κυριότερους χρονικά ιστορικούς περιόδους, τόσο ως προς το όνομα όσο και στην πληθυσμιακή τους σύνθεση.

          Τα τελευταία χρόνια της Οθωμανοκρατίας, σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντότερων, τα ορεινά χωρία ονομάζονταν "Τζομπαν-κιοϊ", δηλαδή Ποιμενοχώρια-Πομακοχώρια. (τζομπάν ηπειρώτικη λέξη παραφθαρμένη από τους Τούρκους. προέρχεται από τη λέξη του Ελληνικού μεσαίωνα "Ζουπάν-Ζουπάνος", δηλαδή από το "ζω"=τα ζώα, τα αιγοπρόβατα και "παν"=ο θεός των Ποιμένων.

          Οι δύο λέξεις Αχριάν και Πομάκ είναι τα κλειδιά της ταυτότητας και της μακραίωνης ιστορίας των Πομάκων.

(3) Σμίνθη: Το αρχικό όνομα του χωρίου ήταν "Σμίτσια", δηλαδή "Σμίξη", όπως και τα αντίστοιχα χωριά της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Ονομάσθηκε έτσι γιατί εκεί σμίγουν δύο ποταμοί (του Ωραίου και της Μύκης) αλλά και περισσότεροι οικισμοί (μαχαλάδες), όπως ο 'Αρναούτ μαχαλά', ο 'Συρόκο μαχαλά, ο 'Σούλα μαχαλά', ο 'Προσήλιο', 'Ζουμπούλι' και άλλοι.

(4) Μπαλτατζής: Τουρκική λέξη που σημαίνει ο "ξυλοκόπος". Προέρχεται από τη λέξη "Μπαλτάς"= ο πέλεκης, το τσεκούρι.

Γιάννης Αγκόρτζας

1^η δημοσίευση:

 εφημερίδα "ΑΓΩΝΑΣ" 9 Σεπτεμβρίου 2015

http://agonas.gr/news/16471

Η ιστορική διαδρομή των Πομάκων και η γλωσσική τους κληρονομιά

 

«Η ιστορική διαδρομή των Πομάκων 

και η γλωσσική τους κληρονομιά»

Νικόλαος Θ. Κόκκας

1.     Ιστορία και καταγωγή των Πομάκων

Οι Πομάκοι δεν αποτελούν ενιαία εθνοφυλετική ομάδα. Αρχίζουν να διαφοροποιούνται από τους υπόλοιπους κατοίκους της Θράκης μετά τον εξισλαμισμό τους. Οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων θρακικών φύλων. Τα θρακικά φύλα δεν είχαν μόνιμη εγκατάσταση, αλλά λόγω ποιμενικού βίου ήταν μετακινούμενα.  Στην περιοχή της Ροδόπης ζούσαν οι Βησσοί, οι Δίοι, οι Σαππαίοι. 

Δεν είμαστε σε θέση να πούμε με βεβαιότητα ποιου θρακικού φύλου απόγονοι είναι οι Πομάκοι. Από κάποιους συγγραφείς συνδέθηκαν με τους αρχαίους Αγριάνες χωρίς επαρκή ιστορική τεκμηρίωση.  Οι Αγριάνες ή Αγράϊοι ή Αγριεΐς  ή Αγραίοι  ήταν παιονικό φύλο που κατοικούσε στην πάνω κοιλάδα του Στρυμόνα, μεταξύ Αίμου και Ροδόπης. Πήραν το όνομά τους από την αρχαία λέξη «αγρός». Νεώτεροι συγγραφείς, όπως ο Πέτρος Γεωργαντζής, έχουν επισημάνει ότι από τον 3^ο αι π.Χ. και μετά δεν έχουμε ιστορικές μαρτυρίες για τους Αγριάνες, ενώ δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές που να συνδέουν τους αρχαίους Αγραίους με τους Πομάκους.

Στα χρόνια του Βυζαντίου ο χώρος της Θράκης δέχθηκε τις επιδρομές πολλών  βαρβαρικών φύλων (Γότθοι, Ούννοι, Σκλαβηνοί, Άβαροι, Σλάβοι, Βούλγαροι). Από αυτούς οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι επεδίωξαν, από τον 6ο αιώνα κι ύστερα, τη μόνιμη εγκατάστασή τους και τη δημιουργία δικού τους κράτους ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο, αλλά και τη διείσδυσή τους προς τη νότια Θράκη.

Ακολουθούν οι επιδρομές νέων βαρβαρικών φύλων  της στέπας, κυρίως των Ούζων, των Πετσενέγκων και των Κουμάνων, οι οποίοι λεηλατούν και καταστρέφουν τη Θράκη. Η περιοχή της Ροδόπης υπέφερε τα πάνδεινα επίσης από τις επιδρομές Σκυθών (Ταταρομογγόλων) και Τούρκων που τη λεηλατούσαν.

Η εγκατάσταση αιρετικών χριστιανικών ομάδων στη Ροδόπη ήδη από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους αλλοίωσε την πληθυσμιακή της σύνθεση. Ο Παυλικιανισμός ήταν χριστιανική αίρεση που αναπτύχθηκε στη Μικρά Ασία από τον 7ο αιώνα και μετά. Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής (969-976) μετέφερε Παυλικιανούς από τη Μικρά Ασία στην περιοχή της Φιλιππούπολης. Την ίδια εποχή εμφανίσθηκε στη Βουλγαρία η αίρεση του Βογομιλισμού. 

Χατζή Μπεκτάς Βελή

Στη διάδοση του Ισλάμ στα Βαλκάνια καθοριστικό ρόλο έπαιξε  ο Μπεκτασισμός. Οι μπεκτασήδες ξεκίνησαν σαν ένα μουσουλμανικό μοναχικό τάγμα με ιδρυτή τον Χατζή Μπεκτάς Βελή (περίπου 1209 - 1271), ο οποίος γεννήθηκε στην Περσία. Tο τυπικό της λατρευτικής ζωής των μπεκτασήδων καθιερώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα από τον Μπαλήμ Σουλτάν, ηγούμενο του μοναστηριού της Ρούσσας. Στο τάγμα των μπεκτασήδων εντάχθηκαν όχι μόνο Μουσουλμάνοι αλλά και αιρετικοί Χριστιανοί της Μικράς Ασίας (Νεστοριανοί, Παυλικιανοί κλπ). Σημειώνουμε ότι ακόμα και σήμερα οι περισσότεροι Πομάκοι του Έβρου δεν είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, αλλά μπεκτασήδες – αλεβίτες.

Σφαγές των Τούρκων στο Μπατάκ

Στον τελευταίο Ρωσο-τουρκικό πόλεμο (1877–78) η Ρωσία έρχεται να βοηθήσει τη Βοσνία, την Ερζεγοβίνη και τη Βουλγαρία στον αγώνα τους εναντίον των Τούρκων. Κατά τη διάρκεια των Ρωσσοτουρκικών πολέμων οι Πομάκοι ήταν στο πλευρό των Τούρκων. Αναφέρεται και η συμμετοχή Πομάκων στις σφαγές της πόλης Μπατάκ το 1876. Το Μάιο του 1876 οι κάτοικοι του Μπατάκ  πολέμησαν σκληρά και κράτησαν απόρθητη την πόλη τους για εννέα μέρες. Με την πτώση της πόλης του Μπατάκ, οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους κατοίκους, σαν τιμωρία για την αντίσταση που προέβαλαν. Οι νεκροί της σφαγής του Μπατάκ υπολογίζονται σε 3.000-5.000 άτομα, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων ήταν έντονες. Ο William Gladstone έγραψε  ένα έντονο κείμενο για τις «τουρκικές θηριωδίες στη Βουλγαρία» με το οποίο ζητούσε την αποχώρηση των Τούρκων από τη Βαλκανική χερσόνησο.

Οι στρατιωτικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια του Ρωσο-τουρκικού πολέμου του 1877-8 προκάλεσαν μεγάλο μεταναστευτικό κύμα  ανάμεσα στο μουσουλμανικό πληθυσμό στη βόρεια Βουλγαρία. Κατευθύνθηκαν προς τα νότια, όσο το δυνατόν πιο μακριά από τις στρατιωτικές αψιμαχίες. Η μετανάστευση των Πομάκων από τη βόρεια Βουλγαρία συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Το 1879 αναφορά στους Πομάκους κάνει ο Μιντχάτ Πασά (1822-1884), κυβερνήτης του βιλαετίου του Δούναβη και αργότερα μεγάλος βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Σε άρθρο του με τίτλο «Η Τουρκία, το παρελθόν της, το παρόν της και το μέλλον της» που δημοσιεύεται στη γαλλική επιθεώρηση La revue scientifique γράφει για τους Πομάκους ότι προσηλυτίστηκαν στη θρησκεία του Ισλάμ κατά την εποχή της οθωμανικής κατάκτησης.

2.     Οι ονομασίες «Αχριάνοι» και «Πομάκοι»

  Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί σχετικά με την εθνική καταγωγή των Πομάκων. Με βάση τις ιστορικές πηγές μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι ντόπιων χριστιανών κατοίκων της Ροδόπης οι οποίοι εξισλαμίστηκαν βίαια.

Ami Boué

    Η ονομασία «Πομάκοι», που καταγράφεται για πρώτη φορά από το Γάλλο Ami Boué  (1840) σε περιοδεία του στα Βαλκάνια το 1839, αρχίζει να χρησιμοποιείται ευρύτερα στις Οθωμανικές πηγές μετά το Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο του 1877-78. Πριν από την ονομασία αυτή διαδεδομένη ήταν η ονομασία Αχριγιάν αναφορικά με τους εξισλαμισμένους κατοίκους της Ροδόπης.

Οι βασικές ερμηνείες του όρου «Πομάκοι» συνδέουν τη λέξη με το ουσιαστικό «πομαγκάτσι»= βοηθοί των Οθωμανών, με τη λέξη «μομάκ» (παλικάρι),  τη λέξη Πατσινάκ (Πετσενέγκος), τη λέξη «ποτουρνάκ»(εκτουρκισμένος), τη λέξη «ποιμήν», το αρχαίο θρακικό τοπωνύμιο Πόμα, την αρχαία ελληνική λέξη «πόμαξ» (= πότης), τη λέξη «απόμαχος» ή «ιππομάχος» (συνδέοντας τους Πομάκους με πολεμιστές του Μεγάλου Αλεξάνδρου).

   Οι κυριότερες ετυμολογικές προσεγγίσεις για τον όρο «Αχριάνοι» συνδέουν την ονομασία με  τη λέξη «αγαρηνοί», με το βυζαντινό θέμα της Αχριδούς, με την περιοχή Αχή Τσελεμπή (Σμόλιαν), με το αρχαίο θρακικό φύλο Αγριάνες, με το τουρκο-αραβικό ahara-yana  (ο τελευταίος που ασπάστηκε το Ισλάμ), με το παλαιοσλαβικό  ohreyan ( άξεστος) ή τέλος  με τη λέξη ahir  που στον πληθυντικό αριθμό γίνεται ahiryan>ahriyan, (οι τελευταίοι μουσουλμάνοι).

Πρέπει να επισημανθεί ότι μετά το 15^ο αιώνα η λέξη Αχριάν / Αχιργιάν εμφανίζεται όχι ως εθνοφυλετικός ή γεωγραφικός προσδιορισμός αλλά υποτιμητικά με θρησκευτική έννοια, προσδιορίζοντας αυτούς που έχουν αποκλίνουσες θρησκευτικές ιδέες. Η παλαιότερη γνωστή μαρτυρία της ονομασίας Αχριάνες ανάγεται στο 1424 και αποδίδεται ως μομφή στους αιρετικούς Μπεκτασήδες μουσουλμάνους της Δοβρουτσάς, οπαδούς του Σαρή Σαλτίκ. Οι σουνίτες μουσουλμάνοι τους κατηγορούσαν ότι εγκατέλειψαν τη μουσουλμανική θρησκεία και έλεγαν ότι έγιναν “murtedd ve ahriyan” . H λέξη “mürted” ή “mürtet” στα τουρκικά σημαίνει «εξωμότης, αρνησίθρησκος, αποστάτης».

Εβλιγιά Τσελεμπή

Το 17^ο αιώνα ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή έγραφε: «οι Αχριγιάν ήταν εξισλαμισμένοι χριστιανοί που προέρχονταν από Ρωμιούς, οι οποίοι διατηρούν πολλές χριστιανικές δοξασίες» προσθέτοντας ότι «Αχριγιάν υπήρχαν στη Βόρεια Θράκη, στον Τύρναβο της Θεσσαλίας και στην Πελοπόννησο». Βλέπουμε λοιπόν πως η ονομασία «Αχριάν» δεν υπήρχε μόνο στους Πομάκους της Ροδόπης αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της Βαλκανικής για αυτούς που αλλαξοπίστησαν.

Γενίτσαροι

3. Ο εξισλαμισμός των Πομάκων

Ο εξισλαμισμός των Πομάκων δεν ήταν αποτέλεσμα μιας απλής διοικητικής πράξης. Ήταν μια αργή διαδικασία που διήρκεσε πολλούς αιώνες και κορυφώθηκε κατά το 17ο αιώνα. Η προέλαση των Τούρκων στη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Ρούμελη και το Μοριά βάφτηκε με το αίμα χιλιάδων χριστιανών. Ο βίαιος εξισλαμισμός των χριστιανών ξεκινούσε από μικρή ηλικία. Το νέο  στρατιωτικό σώμα (Yeni Çeri=νέος στρατός) δημιουργήθηκε από εφήβους χριστιανούς αιχμαλώτους και απετέλεσε μεγάλη μάστιγα για τους χριστιανικούς πληθυσμούς.

Μεχμέτ Κιοπρουλού

Στην περιοχή της Ροδόπης οι Πομάκοι δέχτηκαν τη Μωαμεθανική θρησκεία γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα, στα χρόνια του σουλτάνου Μεχμέτ IV και του μεγάλου βεζίρη  Μεχμέτ Κιοπρουλού (1656-1661). Πομάκοι πρόκριτοι γνωστοποιούν στο μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636-1672) την απόφασή τους να προσχωρήσουν στο Ισλάμ. Την περίοδο αυτή κατεδαφίστηκαν στην περιοχή της Ροδόπης 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια. 

Σημειώνεται πως κατά την επίσκεψη του μοναχού Παχώμιου Ρουσάνου (1508-1553)  στην Ξάνθη γύρω στο 1550 έξι έως εννέα χωριά της ορεινής Ξάνθης είχαν ήδη στραφεί προς το Ισλάμ.Ο διακεκριμένος αυτός θεολόγος και λόγιος Παχώμιος Ρουσάνος επισημαίνει πως πολλοί χριστιανοί από χωριά της ορεινής Ξάνθης έγιναν μουσουλμάνοι «διά τα τέλη», δηλαδή για να ξεφύγουν από τη δυσβάστακτη φορολογία που επέβαλαν οι Οθωμανικές αρχές στο χριστιανικό πληθυσμό. Μας πληροφορεί επίσης ότι οι εξισλαμισμένοι κάτοικοι της ορεινής Ξάνθης το 16ο αιώνα ασχολούνταν με την καλλιέργεια δημητριακών, την κτηνοτροφία και το εμπόριο ξυλείας και κατέβαιναν από τα χωριά τους στην πόλη της Ξάνθης για να πουλήσουν ξύλα και δαμάσκηνα.

«Ἐν τοῖς αὑτοῖς ὁρίοις πλησίον ὀρειναί τινες κῶμαι βουλγαρικαί ποτε μετὰ τοῦ αὐτῶν ἱερέως αὐτόμολοι διὰ τὰ τέλη προσῆλθον τῇ ἀθέῳ θρησκείᾳ, καί ἐστι τούτους ἰδεῖν ἐν κώμει Ξανθείᾳ περιπατούντας καὶ ἐπιφερομένους ἐν πήραις δαδία καὶ ὀρόμηλα καὶ ταῦτ’ ἀνταλλάττοντας κρόκης καὶ ἐτέρων χρειῶν». -Σ. Λάμπρου Νέος Ελληνομνήμων 1916, τ. 16, σ. 56-57.

      Το χριστιανικό παρελθόν της περιοχής που ονομάζουμε σήμερα Πομακοχώρια μαρτυρείται και από την προφορική παράδοση των  Πομάκων. Χαρακτηριστική είναι η παράδοση της ομαδικής αυτοκτονίας των κοριτσιών (αντίστοιχης με το χορό του Ζαλόγγου) για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Η παράδοση αναφέρεται σε πολλές περιοχές στα πομακοχώρια της Ξάνθης: στη θέσηΜόμσκι Κάμεν στα βόρεια του χωριού Ωραίον. Στη θέση Γκουλέμ Κάμεν στη Γλαύκη, στο Μόμτσκι Κάμεν στην Κοτάνη, στην τοποθεσία Μαρίνα κοντά στην Αιώρα, στο βράχο Τσερβέν Κάμεν στη Μάνταινα, καθώς και κοντά στο χωριό Πάχνη.

4. Η γλωσσική κληρονομιά των Πομάκων

       Το βασικό στοιχείο που διαφοροποιεί τους Πομάκους από τις δύο άλλες ομάδες της μειονότητας (τουρκόφωνους και Ρομά) είναι η γλώσσα τους. Μιλούν ένα παλαιοσλαβονικό ιδίωμα που έχει αρκετές ομοιότητες με τις άλλες νοτιοσλαβικές γλώσσες. Ενώ είναι φανερό πως υπάρχουν πολλά δάνεια στο επίπεδο του λεξιλογίου  από την τουρκική και την ελληνική, υπάρχουν και σημαντικές διαφοροποιήσεις και από τις δύο αυτές γλώσσες. Περισσότερες ομοιότητες υπάρχουν με τις νοτιοσλαβικές γλώσσες (βουλγαρική, σερβική). Η γλώσσα των Πομάκων δεν υπήρχε σε γραπτή μορφή μέχρι το 1995 και εξακολουθεί και σήμερα να μεταδίδεται κυρίως προφορικά. 

Όμως, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές καταγραφές της Πομακικής γλώσσας καθώς και συγκριτικές γλωσσολογικές μελέτες και αναλύσεις των τοπικών ιδιωμάτων.  Στις πρόσφατες εκδόσεις που αφορούν την πομακική γλώσσα γίνεται συνήθως παράλληλη χρήση του ελληνικού και του λατινικού αλφαβήτου, με την πρόσθεση ορισμένων συμβόλων για την ορθότερη απόδοση ορισμένων φθόγγων. 

 Πέτρος Θεοχαρίδης

Τα πρώτα βήματα  της καταγραφής της πομακικής έγιναν πριν από σαράντα χρόνια. Ήταν τότε που ο Πέτρος Θεοχαρίδης, δάσκαλος στον Εχίνο άρχισε να καταγράφει συστηματικά τον παραδοσιακό πολιτισμό των κατοίκων της οροσειράς της Ροδόπης. Το βιβλίο του «Πομάκοι, οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης» εκδόθηκε το 1995. 

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης (ΠΑΚΕΘΡΑ) να προχωρήσει το 2003 στη διοργάνωση μαθημάτων πομακικής γλώσσας και στην έκδοση σχετικών εγχειριδίων.

 Η ζωντανή κληρονομιά της πομακικής γλώσσας αναδεικνύεται μέσα από τη συγκριτική προσέγγιση της ελληνικής και πομακικής παροιμιολογίας.  Η σύγκριση των παροιμιακών εκφράσεων μας δείχνει ένα σύνολο κοινών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, με πολλές πομακικές παροιμίες να έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία ελληνική αρχαιότητα και στην Αγία Γραφή.

5. Νεώτερη Πολιτική Πραγματικότητα

Ο 20^ος αιώνας βρίσκει τους Πομάκους σκορπισμένους στα Βαλκάνια, δίχως ενιαία εθνοτική ταυτότητα. Μετά τη λήξη του Β’ Βαλκανικού πολέμου το 1913 η Δυτική Θράκη έμεινε στην Βουλγαρία, συμπεριλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος των Πομάκων.

Το 1923 υπογράφηκε στη Λωζάννη η Σύμβαση περί Ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, από την οποία εξαιρέθηκαν όλοι οι Μουσουλμάνοι της δυτικής Θράκης. Για τους μουσουλμάνους που απέμειναν στη Θράκη, η Συνθήκη της Λωζάννης προέβλεπε σχολική εκπαίδευση στη μητρική τους γλώσσα, κάτι που στην πράξη δεν εφαρμόστηκε για τους Πομάκους και τους Ρoμά και ίσχυσε μόνο για τους τουρκόφωνους.

        Το 1936 δημιουργήθηκαν οι Eπιτηρούμενες Zώνες , από την ορεινή Θράκη μέχρι την Ήπειρο. Οι κύριες περιοχές κατοικίας των Πομάκων έγιναν απαγορευμένες και ελεγχόμενες με μπάρες. Για την είσοδο στις περιοχές αυτές χρειαζόταν ειδική άδεια από την αστυνομία. Οι Επιτηρούμενες Ζώνες ατόνησαν για να καταργηθούν το 1995 από τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης Γεράσιμο Αρσένη στις 17/11/1995.

Με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1951 εισήχθη στα μειονοτικά σχολεία και άρχισε να ακολουθείται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας.

Το 1954 τίθεται σε ισχύ ο νόμος «Περί τουρκικής  μειονότητος Θράκης»,  με τον οποίο η ελληνική διοίκηση επέβαλε την  ονομασία «τουρκικός», καταργώντας την ονομασία  «μουσουλμανικός», που αναγνωρίζει  η Συνθήκη της Λωζάννης.

Για χάρη της συνοχής του ΝΑΤΟ και του καλού κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέβλεπαν παράτυπες κινήσεις του τουρκικού προξενείου, ενώ ενώπιον του κινδύνου του βουλγαρικού κομμουνισμού, οι Πομάκοι αφέθηκαν ουσιαστικά στα χέρια της τουρκικής προπαγάνδας.

         Τα τελευταία χρόνια, στα τζαμιά της Θράκης η ισλαμική θρησκεία χρησιμοποιείται ως όργανο για την εξυπηρέτηση εθνικιστικών στόχων  κάτι που εκφράζεται με απειλές και άσκηση ψυχολογικής βίας προς όσους μιλούν για μία διακριτή ταυτότητα για τους Ρομά ή τους Πομάκους. Η Τουρκία επιδιώκει να παρέμβει στη Θράκη, όχι για να υποστηρίξει την ελληνική πολιτική ισονομίας και ισοπολιτείας, αλλά για να την υπονομεύσει στοχεύοντας στην αύξηση της απομόνωσης της μουσουλμανικής μειονότητας και την περιχαράκωσή της γύρω από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής.

Οι ίδιοι οι Πομάκοι αρνούνται να μπουν στη διαδικασία του οριστικού αυτοπροσδιορισμού και απέναντι στις προσπάθειες ταυτοποίησης τους  απαντούν με  άρνηση της μισαλλοδοξίας και φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.

6. Η σημερινή πραγματικότητα

Ο σεβασμός της μητρικής γλώσσας των Πομάκων αποτελεί χρέος της ελληνικής πολιτείας, η οποία οφείλει να προστατεύσει τη γλωσσική και πολιτιστική τους κληρονομιά απέναντι στον οδοστρωτήρα του εκτουρκισμού που έχει θεσμοθετηθεί μέσα από τη μειονοτική εκπαίδευση, η οποία επιβάλλει τη χρήση της τουρκικής γλώσσας στους Έλληνες μουσουλμάνους της Θράκης.

        Το ελληνικό κράτος πολλές φορές είναι άτολμο στο να χαράξει μία εκπαιδευτική στρατηγική με άξονα τις εθνικές προτεραιότητες και όχι φοβικά συμπλέγματα. Δυστυχώς παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια αυτά τα φοβικά συμπλέγματα να εξαπλώνονται τόσο στο μουσουλμανικό όσο και στο χριστιανικό πληθυσμό της Θράκης κυρίως σε σχέση με τη χειραγώγηση της μειονοτικής ψήφου.  

        Μπορούμε, όμως να είμαστε αισιόδοξοι καθώς είναι πλέον πολλοί οι Πομάκοι που εκφράζονται ελεύθερα υπερνικώντας την ψυχολογική βία που τους ασκείται καθημερινά. Αψηφώντας το απαρτχάιντ της μειονοτικής εκπαίδευσης, όλο και περισσότεροι Πομάκοι εγκαταλείπουν τα μειονοτικά σχολεία και γράφουν τα παιδιά τους στα δημόσια δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της Θράκης.

        Είναι οι Πομάκοι, που έχουν συνείδηση της καταγωγής τους και υπερασπίζονται το δικαίωμά τους να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα και να διατηρούν τις πατρογονικές τους παραδόσεις.  Οι νέοι Έλληνες Πομάκοι, με αρετή, τόλμη και δύναμη ψυχής, αγωνίζονται σήμερα να μορφωθούν, να γνωρίσουν την ιστορία τους και να διατηρήσουν τη γλωσσική και την πολιτιστική τους κληρονομιά.

 * Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα: «Εθνική Γλωσσική Κληρονομιά». Ξάνθη, Ξενοδοχείο «Ελισσώ» Σάββατο 29 Αυγούστου 2015.

Σεμπαϊδήν Καραχότζα: « … υπάρχουν μουσουλμάνοι που αγαπάνε την Ελλάδα περισσότερο από πολλούς χριστιανούς συμπατριώτες μας…»

«Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις»

Άρθρο του Πομάκου δημοσιογράφου

Σεμπαϊδήν Καραχότζα

«…η Άγκυρα έχει τους τρόπους να επιβάλει τις θέσεις της στους Έλληνες μουσουλμάνους της Θράκης»

Έχουμε μπει πλέον και επίσημα στην τρίτη μέσα στο ίδιο έτος προεκλογική περίοδο κι όπως είναι λογικό οι πάντες, πολίτες, πολιτικοί αλλά και μέσα μαζικής ενημέρωσης ασχολούνται με τις πρόωρες αυτές εκλογές οι οποίες κατά την άποψη μου ναι μεν δεν έπρεπε να γίνουν αλλά ήταν λίγο πολύ αναμενόμενες. Ωστόσο εμένα θα μου επιτρέψετε να ξεφύγω λίγο από τις εκλογές αυτές και να γυρίσω τις σκέψεις μου στο δημοψήφισμα της 5^ης Ιουλίου κυρίως γιατί θεωρώ πως γύρω από το δημοψήφισμα αυτό υπάρχουν αλήθειες οι οποίες είτε δεν ειπώθηκαν καθόλου είτε παρερμηνεύτηκαν.

Ασφαλώς αναφέρομαι στο τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής και στον ρόλο που έπαιξε προκειμένου να διαμορφωθεί ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα στη Θράκη. Είναι γνωστό σε όλους πως η θέση που εξ αρχής χάραξε το προξενείο της Κομοτηνής ήταν το ΟΧΙ στο συγκεκριμένο δημοψήφισμα ζητώντας φυσικά απ’ όλους τους μουσουλμάνους της περιοχής να συνταχθούν με τη θέση του αυτή. Δυστυχώς για άλλη μια φορά αποδείχθηκε πως η Άγκυρα έχει τους τρόπους να επιβάλει τις θέσεις της στους Έλληνες μουσουλμάνους της Θράκης κι αυτό φάνηκε από το μαζικό ΟΧΙ που ψήφισαν οι μουσουλμάνοι συντοπίτες και συμπατριώτες μας.

Είναι όμως πέρα για πέρα άδικο να βάζουμε όλους τους μουσουλμάνους της Θράκης στο ίδιο τσουβάλι και να θεωρούμε πως έχουν μετατραπεί όλοι τους σε εργαλεία του τουρκικού προξενείου. Ναι είναι αλήθεια πως η συντριπτική πλειοψηφία των μουσουλμάνων της περιοχής μας ψήφισαν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα της 5^ης Ιουλίου αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω εγώ προσωπικά πως αρκετοί εξ αυτών, μερικές εκατοντάδες ψήφισαν ΟΧΙ γιατί θεωρούσαν πως έτσι θα ωφεληθεί η πατρίδα μας η Ελλάδα και όχι επειδή τους το ζήτησε το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής.

Είναι άνθρωποι με καθαρά ελληνική συνείδηση που ό,τι κάνουν το κάνουν με γνώμονα το συμφέρον της Ελλάδας και μόνο. Είναι άνθρωποι που σε πολλές περιπτώσεις έχουν αγωνιστεί προκειμένου να αποτρέψουν τον εκτουρκισμό των Πομάκων της Θράκης, είναι άνθρωποι που θεωρούν πατρίδα τους την Ελλάδα και την αγαπάνε παραπάνω απ’ όσο μπορεί κανείς να φανταστεί. Είναι λοιπόν παραπάνω κι από άδικο τους ανθρώπους αυτούς να τους κατηγορούμε και να λέμε πως μέσα από την ψήφο τους υπηρετούν τους σκοπούς της Άγκυρας.  Όπως εγώ τάχθηκα εξ αρχής υπέρ του ΝΑΙ γιατί πίστευα πως με ένα δυνατό ΝΑΙ θα βοηθηθεί η πατρίδα μας έτσι κι εκείνοι πίστευαν πως καλύτερες μέρες για την Ελλάδα θα φέρει το ΟΧΙ. Ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει γι’ αυτό; 

Δεν έχω καμία πρόθεση να ωραιοποιήσω την πολύ άσχημη κατάσταση που επικρατεί στη Θράκη, είναι αλήθεια πως οι περισσότεροι από τους μουσουλμάνους που ζουν εδώ είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο του τουρκικού προξενείου. Υπάρχουν όμως και οι εξαιρέσεις κι αυτές δε θα πρέπει ούτε να τις παραβλέπουμε ούτε να τις εκμηδενίζουμε. Κι όμως, λίγες μέρες μετά το δημοψήφισμα άκουσα γνωστούς και πολύ έμπειρους πολιτικούς της χώρας μας να αποκαλούν «ανόητους» και «πρόβατα» τους μουσουλμάνους της Θράκης. Δυστυχώς ή δε θέλουν ή δε μπορούν να καταλάβουν πως με τη στάση τους αυτή σπρώχνουν στην αγκαλιά του τουρκικού προξενείου και τους λίγους εναπομείναντες μουσουλμάνους με ελληνική συνείδηση.

Επίσης θα πρέπει να θυμίσω στους εν λόγω πολιτικούς μας πως αυτά τα «πρόβατα» και αυτοί οι «ανόητοι» θα τρέξουν σε λίγες μέρες όπως και όλοι οι υπόλοιποι Έλληνες να πληρώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις και αξίζουν τουλάχιστον μια καλύτερη αντιμετώπιση. Δυστυχώς οι πιθανότητες να αλλάξει κάτι στη Θράκη προς το καλύτερο είναι ελάχιστες αλλά αυτό δε σημαίνει πως ορισμένοι έχουν το δικαίωμα να τα ισοπεδώνουν όλα. Θεωρώ πως είναι υποχρέωση όλων μας να αναδεικνύουμε όλες τις πλευρές της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη και μια από τις πλευρές αυτές είναι και οι μουσουλμάνοι εκείνοι που αγαπάνε την Ελλάδα περισσότερο από πολλούς χριστιανούς συμπατριώτες μας.

Είναι ίσως ανόητο να αναφέρομαι σε γεγονότα που ανήκουν πλέον στο παρελθόν αλλά όπως τόνισα και στην αρχή, πιστεύω πως υπήρχαν κάποιες αλήθειες που έπρεπε να ειπωθούν έστω και με μια μικρή καθυστέρηση.   

Σ. Καραχότζα

Οι Πομάκοι σε ημερίδα για την εθνική γλωσσική κληρονομιά

Πρόγραμμα ημερίδας με θέμα:

«Εθνική Γλωσσική Κληρονομιά»

Σάββατο 29 Αυγούστου 2015

18.00 –Ξενοδοχείο Elisso -  Ξάνθη

Συνδιοργάνωση:

Σύλλογος Πολιτικών Συνταξιούχων του Δημοσίου Ν. Ξάνθης

Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης

Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης

Δήμος Ξάνθης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

18:00-18:30 Χαιρετισμοί –Εισαγωγή συντονιστού

                     Άννα Μπαλτζοπούλου

1^η ομάδα εισηγήσεων

18:30-18:50 «Ιστορικά δεδομένα. Συνθήκη Λωζάννης και μουσουλμανική μειονότητα Δ.Θράκης. Παρόν και μέλλον της μειονότητας»

Εισηγητής: Σεμπαιδήν Καραχότζα 

18:50-19:10 «Η ιστορική διαδρομή των Πομάκων και η γλωσσική τους κληρονομιά»

Εισηγητής: Νικόλαος Κόκκας

19:10-19:30 «Πολιτική οικονομία της Θράκης –Δυνατότητα οικονομικής μεγέθυνσης»

Εισηγητής: Δημήτριος Ζακοντίνος

19:30-19:50  «Η ιδιοφυής στρατηγική του Μ. Αλεξάνδρου και το εκπολιτιστικό του έργο»

Εισηγητής: Φραγκούλης Φράγκος

19:50-20:10 Ερωτήσεις-Συζήτηση

20:10-20:50 Διάλειμμα

2^η ομάδα εισηγήσεων

20:50-21:10 «Τριλογία: Η αρετή των αρετών»

Εισηγητής: Χαρά Νικοπούλου

21:10-21:30 «Το ενδιαφέρον και η διδασκαλία της ελληνικής διαλέκτου του Salento στα σχολεία της ελληνόφωνης περιοχής της Apulia»

Εισηγητής: Giorgio Vincenzo Filieri

21:30-21:50 «Ελληνική γλώσσα-Παιδεία -Ανθρωπισμός»

Εισηγητής: Αριστέα Τόλια

21:50-22:00  Ερωτήσεις-Συζήτηση

22:00-22:10 Ανακεφαλαίωση και επίλογος συντονιστού

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Βελουδία Παπαδοπούλου

                        Δημοσθένης Καμαρίδης

                        Γεώργιος Μπαμπαϊτης

           

4° ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΕΩΝ ΣΜΙΝΘΗΣ Συναυλία VEGAS

ΣΥΝΑΥΛΙΑ VEGAS LIVE 

 Γήπεδο Σμίνθης Ξάνθης

23 Αυγούστου 2015

Πάνω από 5000 κόσμος!

Πηγή φωτογραφιών: https://www.facebook.com/festivalnewn.sminthis

Θεατρική παράσταση στο Γυμνάσιο Σμίνθης

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ 

ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΜΙΝΘΗΣ

Παρακολουθήσαμε μια θαυμάσια θεατρική παράσταση στο Γυμνάσιο Σμίνθης, με έργο που αναφέρεται στο γνωστό δημοτικό "Του Γεφυριού της Άρτας". Συγχαρητήρια σε όλες και όλους τους συντελεστές.

Εκπαιδευτικοί και μαθητές/μαθήτριες εργάζονται ουσιαστικά.

"45 μάστοροι ή 1000 ή 3 - μια θυσία”

Θεατρική παράσταση

Γυμνάσιο Σμίνθης

13 Μάη 2015

Συγγραφή: Κατάκη Δήμητρα

σε συνεργασία με τις μαθήτριες και τους μαθητές

της τάξης Γ1 σχ. Έτους 2014-15

Εμψύχωση ομάδας και σκηνική διδασκαλία: Κατάκη Δήμητρα

Παίζουν με αλφαβητική σειρά:

Άρδαλη Σαμπιχά (Γ1) Μαθήτρια 5 – Αφηγήτρια

Καπζά Μέρτ (Β1) Μαθητής 2 _- Αδελφός 1

Κατραντζή Νεργκίς (Γ2) Εγγονή –Συννυφάδα 1 (Αϊσέ)

Κιούρτ – Μεμεταλή Νιουρσέ (Γ2) Μαθήτρια 2 - Συγγραφέας

Κούλα Φατμέ Μαθήτρια 1 - Συντονίστρια 2 και Νεράιδα

Κουρού Νερμάν (Γ2) Γιαγιά

Μολλά – Ογλού Μουζεγιέν (Γ2) Μαθήτρια 3 - Συννυφάδα 2 (Εμινέ)

Μολλά – Χαλήλ Νεσρίν (Γ2) Μαθήτρια 4 - Γιουρκέ - Συντονίστρια 1

Ρουσιάν Μωχαμέτ (Γ2) Μαθητής 3 - Αδελφός 2

Σουλεϊμάν Χακάν (Γ2) Μαθητής 1 - Πρωτομάστορας

Λίγα λόγια για το μικρό “ταξίδι” της ομάδας μας

Η ιδέα για αυτό το έργο ξεκίνησε όταν κατά την ενασχόλησή μας με το δημοτικό τραγούδι “στου γιοφυριού της Άρτας” στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας παρακολουθήσαμε με τα παιδιά τη βιντεοσκοπημένη παράσταση “Τρία αδέλφια χτίζανε...” , που έγραψε και δίδαξε ο συνάδελφος ΠΕ04 Λάζαρος Μιχαηλίδης , παίχτηκε από μαθητές/τριες του Γυμνασίου Σμίνθης το 1999 και βραβεύτηκε με ειδική διάκριση στους Περιφερειακούς αγώνες μαθητικού θεάτρου.

Το έργο εκείνο βασίζονταν σε μια από τις πολλές τοπικές πομάκικες παραλλαγές “Του γιοφυριού της Άρτας” και συγκίνησε ιδιαίτερα τα παιδιά, που ζήτησαν να “παίξουμε κάτι κι εμείς , κάτι καινούργιο, δικό μας”. Μου μετέδωσαν το μεράκι τους και άρχισα να γράφω ένα έργο στα μέτρα τους. Παρουσίαζα στην τάξη τις προτάσεις και τις ιδέες μου, τις μπόλιαζα με τις ιδέες των παιδιών και προέκυψε το κείμενο. Είχαμε φτάσει ήδη σ' ένα σταθμό του ταξιδιού. Οι άλλοι σταθμοί , αναγνώσεις, διανομή ρόλων, πρόβες. Παντού ενθουσιασμός και συγκίνηση. Δοκιμές, αλλαγές, εμπειρία και πορεία για τον προορισμό, την παράσταση, την “Ιθάκη”. Μπορεί και να μην είναι , όπως την περιμέναμε. Αλλά αυτά που κερδίσαμε μέσα στις δύσκολες συνθήκες που αναπτύσσεται κάθε μαθητική προσπάθεια είναι κιόλας πολλά.

Δήμητρα Κατάκη

"Η γέφυρα του Σταμάτη"  κοντά στη Σμίνθη

Σεμπαϊδήν Καραχότζα: Τα μειονοτικά σχολεία παράγουν "κούτσουρα"

Τα σχολεία που παράγουν «κούτσουρα»

Ως τέτοια χαρακτήρισε τα Μειονοτικά Δημοτικά Σχολεία της Θράκης ο Πομάκος δημοσιογράφος Σεμπαϊδήν Καραχότζα μιλώντας το Σάββατο 21 Μαρτίου σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη και είχε ως κύριο θέμα την παρεχόμενη από το ελληνικό κράτος παιδεία στους Έλληνες μουσουλμάνους της Θράκης.  Ο κ. Καραχότζα αφού εξήγησε στο κοινό τι ακριβώς είναι αυτά τα μειονοτικά σχολεία τόνισε πως «πρόκειται για τη μοναδική ίσως περίπτωση στον κόσμο όπου μαθητές διδάσκονται τέσσερις διαφορετικές γλώσσες εκ των οποίων καμία δεν είναι η μητρική τους». Παράλληλα αναφέρθηκε και στο αίτημα πολλών μουσουλμάνων της ορεινής κυρίως Ξάνθης για ίδρυση και λειτουργία ελληνόφωνων Δημοτικών Σχολείων στα Πομακοχώρια της περιοχής σημειώνοντας ότι «τα τελευταία χρόνια έχουν δεκαπλασιαστεί οι μουσουλμάνοι εκείνοι που απορρίπτουν τη μειονοτική εκπαίδευση και επιλέγουν τα ελληνόφωνα σχολεία της πόλης για τη μόρφωση των παιδιών τους».

Μάλιστα είναι από τις λίγες φορές που ο Πομάκος δημοσιογράφος αναφέρθηκε και σε ονόματα και πιο συγκεκριμένα μίλησε για την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή η οποία κατά τον ίδιο «ήταν η μοναδική ως τώρα κυβέρνηση που επιχείρησε να ιδρύσει τέσσερα ελληνόφωνα Δημοτικά Σχολεία σε ισάριθμα Πομακοχώρια της ορεινής Ξάνθης αλλά η προσπάθεια αυτή σκόνταψε πάνω στους τοπικούς φορείς με αποτέλεσμα να μην ολοκληρωθεί ποτέ». Αναφερόμενος στη σημερινή κυβέρνηση ο κ. Καραχότζα τόνισε μεταξύ άλλων πως «δεν είναι και τόσο αισιόδοξος για τη βελτίωση της παρεχόμενης από την ελληνική πολιτεία εκπαίδευσης στους μουσουλμάνους της Θράκης κυρίως γιατί υπάρχει το αίτημα των μουσουλμάνων Βουλευτών της περιοχής για περισσότερα τουρκικά στα μειονοτικά Δημοτικά Σχολεία» σημειώνοντας πως «ο Πρωθυπουργός δε θα ρισκάρει να χάσει τις δυο έδρες σε Ξάνθη και Κομοτηνή και αργά ή γρήγορα θα υλοποιήσει το αίτημα αυτό των μειονοτικών Βουλευτών του».

Ωστόσο, πέρα από το αν θα ιδρυθούν ή όχι ελληνόφωνα Δημοτικά Σχολεία για τους μουσουλμάνους της ορεινής Ξάνθης, ο κ. Καραχότζα πρότεινε και ορισμένες «αναγκαίες» κατά τον ίδιο αλλαγές στα υπάρχοντα μειονοτικά Δημοτικά Σχολεία. Συγκεκριμένα πρότεινε «όλα τα μαθήματα να γίνονται στην ελληνική γλώσσα και η τουρκική να διδάσκεται μόνο ως γλώσσα για ορισμένες ώρες την εβδομάδα» ενώ ταυτόχρονα εξέφρασε την άποψη πως «θα πρέπει να αυξηθούν οι ώρες των θρησκευτικών ώστε οι γονείς να μην είναι αναγκασμένοι να στέλνουν τα παιδιά τους στα «φροντιστήρια θρησκευτικών» που λειτουργούν κατά τις απογευματινές ώρες στα τζαμιά σχεδόν όλων των χωριών. Σχολιάζοντας το πρόγραμμα των Δραγώνα - Φραγκουδάκη για την εκπαίδευση των μουσουλμάνων της περιοχής αρκέστηκε να πει πως «πρόκειται για ακόμα μερικά εκατομμύρια ευρώ που πήγαν χαμένα».

Αναφερόμενος στο αίτημα κάποιων μουσουλμάνων για εισαγωγή της πομακικής γλώσσας στα μειονοτικά σχολεία σημείωσε πως «όντως είναι ένα θέμα που κάποια στιγμή η ελληνική πολιτεία θα πρέπει να το δει πιο σοβαρά αλλά στην παρούσα φάση δεν είναι το βασικό ζητούμενο αφού εκείνο που προέχει είναι να μάθουν τα μοσουλμανόπαιδα της Θράκης τη γλώσσα της πατρίδας τους, τη γλώσσα της χώρας στην οποία γεννήθηκαν και θα ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους». Ερωτηθείς για τη στάση που όλα αυτά τα χρόνια κρατάει η επίσημη ελληνική πολιτεία ως προς την εκπαίδευση των Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης ο Σεμπαϊδήν Καραχότζα επεσήμανε πως «τις περισσότερες φορές τα προβλήματα δεν προέρχονται από το κεντρικό κράτος αλλά από τους τοπικούς συναρμόδιους φορείς οι οποίοι για ψηφοθηρικούς τις περισσότερες φορές λόγους εμποδίζουν ή μπλοκάρουν τις προσπάθειες για παροχή καλύτερης μόρφωσης στους μουσουλμάνους της περιοχής».    

Τέλος ο κ. Καραχότζα, απευθυνόμενος στους μουσουλμάνους συντοπίτες του, τους κάλεσε «να μη διστάσουν να στείλουν τα παιδιά τους σε ελληνόφωνα σχολεία της πόλης» ξεκαθαρίζοντας για ακόμα μια φορά ότι «κανένας δε μπορεί να τους αρνηθεί κάτι τέτοιο» ενώ επεσήμανε και πάλι πως «οι δικαιολογίες του τύπου πως τα παιδιά πρέπει να ζουν ή έστω να φαίνεται πως φιλοξενούνται από κάποιον μέσα στην πόλη είναι πέρα για πέρα ψεύτικες κι ότι είναι δικαίωμα του κάθε μουσουλμάνου ακόμα κι αν ζει σε κάποιο από τα ορεινά Πομακοχώρια να στείλει το παιδί του σε ελληνόφωνο σχολείο της πόλης». Ξεκαθάρισε μάλιστα πως «αν ο οποιοσδήποτε γονέας συναντήσει τέτοια εμπόδια μπορεί και τη δική του βοήθεια να ζητήσει αλλά ακόμα και την παρέμβαση της δικαιοσύνης να επιδιώξει» τονίζοντας πως «οι μουσουλμάνοι της Θράκης είναι Έλληνες πολίτες όχι μόνο ως προς τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος αλλά και ως προς τα δικαιώματα τους».