Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2011

Νέοι ορίζοντες στη Σμίνθη




"Νέοι ορίζοντες για τους μαθητές του Γυμνασίου Σμίνθης"

Άρθρο στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ
30 Σεπτεμβρίου 2011

Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου 2011

Πομάκοι μαθητές τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια της Γλαύκης



Kázaikázaikóga gálish
Πές μου, πες μου ποιον αγαπάς


Τραγουδούν μαθητές του ΤΕΕ Γλαύκης
Από το cd   με τίτλο: «Τραγουδάμε σε δυο γλώσσες» (2003)

Έκδοση: Γυμνάσιο Πέρνης Καβάλας
Επιχειρησιακό πρόγραμμα Ολυμπιακής Παιδείας



Kázai, kázai, kóga gálish
Πές μου, πες μου ποιον αγαπάς

Kóga gálish, kóga mávish?
Ποιον αγαπάς, ποιον κοροϊδεύεις;

- Ye si gálem, ye si mávem
- Εγώ τον αγαπώ, εγώ τον κοροϊδεύω.

Yedín yofchér zaglavén ye.
Ένας τσοπάνος αρραβωνιασμένος είναι

Déna hódi po bayíren
Αυτός που πάει στα δάση

Po bayíren, po cheyíren
Στα δάση και στα λιβάδια

Déna pasé béli ófche
Αυτός βοσκάει άσπρα πρόβατα

Déna právi ténki fúrki
Αυτός που φτιάχνει λεπτές ρόκες [για γνέσιμο μαλλιού]

Ténki fúrki i kavála
Λεπτές ρόκες και καβάλια [φλογέρες]

gána prôdem da go gálem
Όταν γνέθω να τον αγαπάω

gána sfírem da ma gáli

Όταν σφυρίζω να με αγαπά



Πομάκικο Δελτίο Ειδήσεων 27/9/2011



Πομάκικο Δελτίο Ειδήσεων 27/9/2011
ΚΑΝΑΛΙ 6 – ΞΑΝΘΗ

Με τον Πομάκο δημοσιογράφο Σεμπαϊδήν Καραχότζα


ΘΕΜΑΤΑ
-Πυρκαγιά στη Χρύσα
-Οικονομικά προβλήματα στα ξενοδοχεία
-Διοργάνωση αιμοδοσίας
-Δελτίο καιρού

Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

ΠΟΤΑΜΟΣ KOΣΥΝΘΟΣ - ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

Σχεδίαση χάρτη: Νικόλαος Θ. Κόκκας


Ο ποταμός Κόσυνθος πηγάζει από τις κορυφές της Κούλας (Κεντρική Ροδόπη), διασχίζει τα Πομακοχώρια και  χύνεται στη λίμνη Βιστονίδα. Συναντάει τον παραδοσιακό οικισμό της Ξάνθης λίγο πριν ανοιχτεί στην πεδιάδα. Τα απομεινάρια της παλιάς γέφυρας (διακόσια μέτρα βορειότερα της γέφυρας Σαμακώφ) πιστεύεται πως ήταν το σημείο διέλευσης της Ρωμαϊκής Εγνατίας Οδού από την πόλη.
       Πέτρινα τοξωτά γεφύρια και παλιοί νερόμυλοι υπάρχουν αρκετά σε πολλά σημεία του Κόσυνθου. Πιο σημαντικές η Γέφυρα του Παπά, η Γέφυρα του Σταμάτη, η γέφυρα στο 5ο χλμ Ξάνθης-Σταυρούπολης. Το λιθόστρωτο μονοπάτι παράλληλα με το ποτάμι συνέδεε τα παράλια με τη Βουλγαρία διακλαδιζόμενο στο 8ο χιλιόμετρο Ξάνθης-Σταυρούπολης.
        Πανάρχαια φρούρια (όπως αυτό στην κορυφή Αυγό, το φρούριο Γκραντίστε του Ωραίου), Βυζαντινοί οικισμοί (όπως η ακρόπολη της Ξάνθειας και ο οικισμός Βρανιά πάνω από τη Γοργόνα), και αναρίθμητα παλαιά τοπωνύμια μας ταξιδεύουν πίσω στην πολυτάραχη ιστορία της Θράκης με τις πάμπολλες ξένες επιδρομές αλλά και τις έντονες πολιτιστικές ωσμώσεις.  Σήμερα οι εκκλησίες και τα τζαμιά συνυπάρχουν ειρηνικά στην ευρύτερη περιοχή. Στα μοναστήρια της Παναγίας Καλαμούς, της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας και των Ταξιαρχών αντηχούν οι ήχοι από το ορμητικό νερό του Κόσυνθου.

Διάβαση του ποταμού Κόσυνθου στη Σμίνθη (φωτ. Ν.Θ.Κόκκας)

        Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από βροχερό και ήπιο χειμώνα και από θερμό και ξηρό καλοκαίρι.  Στο πεδινό τμήμα του ποταμού κυριαρχούν ου γεωργικές καλλιέργειες. Στα βόρεια της Ξάνθης εκτός από περιορισμένα βοσκοτόπια συναντάμε δρυοδάση, πευκοδάση,  δάση  αείφυλλων πλατύφυλλων και στα ορεινά  δάση οξυάς.
     Στο ορεινό τμήμα του Κόσυνθου βόρεια της Σμίνθης προς Ωραίο ζουν πολλές βίδρες  (Lutra lutra) αλλά και αρκούδες, από τις ελάχιστες που έχουν απομείνει στα Ελληνικά βουνά. Στην άγρια πανίδα του Κόσυνθου συγκαταλλέγονται και άλλα θηλαστικά (αλεπούδες, λύκοι, νυφίτσες κλπ) καθώς και πολλά αρπακτικά πτηνά.
    Βασικές ασχολίες των κατοίκων της ορεινής περιοχής του Κόσυνθου η καπνοκαλλιέργεια και η κτηνοτροφία.

Η Ηρακλής συλλαμβάνει τα ανθρωποφάγα άλογα του Διομήδη

ΤΑ ΑΛΟΓΑ ΤΟΥ ΔΙΟΜΗΔΗ

Κατά την αρχαιότητα  ο ποταμός Κόσυνθος ονομάζονταν Κοσσινίτης και συνδέονταν με τον όγδοο άθλο του Ηρακλή: τα άλογα του Διομήδη. Σύμφωνα με το σχετικό μύθο, ο Ευρυσθέας επέβαλε στον Ηρακλή να του φέρει τα ανθρωποφάγα άλογα του βασιλιά των Βιστόνων Διομήδη. Τα άλογα αυτά κάθε φορά που έπιναν νερό από τον Κοσσινίτη εξαγριώνονταν  και κατασπάραζαν ανθρώπινες σάρκες. Όταν ο Ηρακλής έφτασε στη Θράκη νίκησε τους φρουρούς των αλόγων και απήγαγε τα άλογα. Όμως περισσότεροι Βίστονες ερχόνταν να του επιτεθούν. Έτσι άφησε τις φοράδες στο φίλο του Άβδηρο, γιο του Ερμή, για να καταδιώξει τους Βίστονες. Όμως, όταν γύρισε βρήκε το κορμί του Άβδηρου διαμελισμένο από τα άγρια άλογα. Προς τιμήν του φίλου του ο Ηρακλής έκτισε την αρχαία πόλη Άβδηρα.

 Πέτρινο γεφύρι του Κόσυνθου στο 4ο χλμ Ξάνθης-Σταυρούπολης

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Δήμος Ξάνθης 25410-23641
Δασαρχείο Ξάνθης  25410-78400
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας  Δασαρχείου Ξάνθης 25410-21212
Λαογραφικό Μουσείο Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης 25410-25421
Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Ξάνθης 25410-24818
Κέντρο Πληροφόρησης  Λίμνης Βιστωνίδας  25410-96646
Κέντρο Πληροφόρησης Νέστου (Κεραμωτή)  25910-51831
Μουσείο Φύσης Νέστου (Χρυσούπολη) 25910-23144



ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός
http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0257
Παρατήρηση Πουλιών στους Βιότοπους της Θράκης
http://www.angelfire.com/ok3/birdwatching/
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
http://www.duth.gr/




Βίδρες στα πομακοχώρια




Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΔΡΑΣ

Στα ποτάμια της Ξάνθης (Νέστο, Κόσυνθο, Κομψάτο), και ειδικότερα στα πομακοχώρια, συχνά συναντάμε το θηλαστικό βίδρα (lutra lutra), γεγονός που αποτελεί δείκτη της καλής ποιότητας των βιοτόπων. H βίδρα (ή ενυδρίδα) ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη νυφίτσα και το κουνάβι (οικ. Mustelidae). Ο κορμός της είναι ευλύγιστος και λεπτός και ο λαιμός της μακρύς, τα αφτιά της μικρά και τα πόδια της κοντά. Ελάχιστα γουνοφόρα ζώα παρέχουν γούνα τόσο υψηλής ποιότητας (γνωστή ως γούνα λουτρ) και τόσο ανθεκτική.  Οι βίδρες κολυμπούν με άνεση. Τα δάκτυλά τους είναι ενωμένα με νυκτική μεμβράνη. Μπορούν να παραμείνουν κολυμπώντας κάτω από το νερό για 400 μέτρα χωρίς να ανέβουν στην επιφάνεια για αναπνοή. Προτιμούν να μετακινούνται μέσα στο νερό, αλλά με τα πόδια τους μπορούν να τρέχουν και στην ξηρά, πιο γρήγορα απ' τον άνθρωπο.
    Aντίθετα με σχεδόν όλα τα άλλα άγρια ζώα, οι ενήλικες ενυδρίδες παραμένουν παιχνιδιάρες. Ένα από τα αγαπημένα τους παιχνίδια είναι να γλιστρούν από μια απότομη λασπώδη όχθη μέσα στο νερό ή σε μια χιονισμένη πλαγιά. Είναι έξυπνα, αξιαγάπητα και περίεργα ζώα.
   Το είδος ενυδρίδας που συναντάμε σε όλη τη βόρεια Ελλάδα είναι η βίδρα  Lutra lutra. Tο συνολικό μήκος της είναι  56-83 εκ., η ουρά 36-55 και το βάρος κυμαίνεται από 6-15 κιλά. Κατασκευάζει  μια υπόγεια φωλιά κοντά στο νερό με δύο εισόδους  και εκεί μεγαλώνει τα μικρά της.



Η ΖΩΗ ΜΙΑΣ ΒΙΔΡΑΣ
Αν και μπορεί να γεννηθούν μικρά βιδράκια σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, υπάρχει προτίμηση για  την άνοιξη ή το τέλος του φθινοπώρου. Κατά μέσο όρο γεννιούνται 2-3 μικρά που ζυγίζουν μόνο 40 γραμμάρια. Γεννιούνται τυφλά αλλά ανοίγουν τα μάτια τους μέσα σε πέντε εβδομάδες.  Όταν γίνουν επτά εβδομάδων αρχίζουν να τρέχουν ενώ αρχίζουν να κολυμπούν όταν γίνουν 16 εβδομάδων. Όμως εντελώς ανεξάρτητα από τη μητέρα τους γίνονται μετά τους 15 μήνες. Ζευγαρώνουν όταν γίνουν 17-20 μηνών. Το αρσενικό εντοπίζει την οσμή του θηλυκού και την αναζητά. Αν και συνήθως οι περισσότερες βίδρες ζουν περίπου 4 χρόνια, υπάρχουν περιπτώσεις ενυδρίδων που ξεπερνούν τα 12 χρόνια .

ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Η βίδρα  έχει συμπεριληφθεί από τη Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης στο Κόκκινο Βιβλίο ως είδος απειλούμενο με εξαφάνιση. Η βίδρα είναι αυστηρά προστατευόμενο είδος σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περιλαμβάνεται στο Παράρτημα 2 της Σύμβασης του 1979 για την προστασία της Ευρωπαϊκής Πανίδας και των φυσικών βιοτόπων.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΔΡΑΣ
Πολλοί κίνδυνοι απειλούν τη ζωή της βίδρας. Σ'αυτούς συμπεριλαμβάνονται η καταστροφή των βιοτόπων τόσο στο νερό όσο και πάνω στο έδαφος. Η επιβίωση της βίδρας εξαρτάται κυρίως από την καθαρότητα του νερού εφόσον η βίδρα  ζει μόνο σε περιοχές με καθαρά νερά. Τα υδροηλεκτρικά φράγματα, οι αποξηράνσεις  των υγροτόπων και οι εκχερσώσεις εκτοπίζουν τη βίδρα από τους βιότοπούς της. Η ρύπανση από φυτοφάρμακα,  υδράργυρο ή πετρέλαιο μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για την υγεία της βίδρας. Υπάρχουν περιπτώσεις που βίδρες έχουν πιαστεί σε δίχτυα ψαράδων σε ποταμούς ή και στη θάλασσα με αποτέλεσμα τον πνιγμό της βίδρας. Υπάρχουν επίσης λαθροκυνηγοί  που παράνομα σκοτώνουν τις βίδρες για το δέρμα τους.


 ΣΩΣΤΕ ΤΙΣ ΒΙΔΡΕΣ
 ΣΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ!

Η ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ


Αγριολούλουδο στον ποταμό Κόσυνθο (φωτ. Ν.Θ. Κόκκας)

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Ροδόπη, κόρη του Στρυμώνα (ποταμός που διατρέχει το Νομό Σερρών) και ο αδερφός της Αίμος, μεταμορφώθηκαν σε βουνά από τους θεούς, γιατί τόλμησαν να αυτοονομασθούν «Ήρα» και «Δίας». Στην αρχαιότητα στα βουνά της Ροδόπης  οι Βάκχες τελούσαν τη λατρεία του Διονύσου ενώ στα Μεσαιωνικά χρόνια ονομάζονταν Δεσπότ-νταγ (βουνό του δεσπότη) από τα πολλά μοναστήρια της περιοχής.

Το ορεινό συγκρότημα της Ροδόπης αποτελεί συνέχεια της οροσειράς του Αίμου και βρίσκεται ανάμεσα στη Βουλγαρία και την Ελλάδα με απολήξεις μέχρι την Τουρκία στα ανατολικά και τη Γιουγκοσλαβία στα ανατολικά. Ψηλότερη κορυφή της Ροδόπης είναι η κορυφή Μουσάλα (2925 μ.) στη Βουλγαρία.

Το Ελληνικό τμήμα της οροσειράς της Ροδόπης αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, από οικολογική άποψη, ορεινά συμπλέγματα της Ελλάδας. Ψηλότερη κορυφή της Ελληνικής Ροδόπης είναι  η το Γυφτόκαστρο (1827 μ.) στον ορεινό όγκο της Κούλας. Η οροσειρά το νότιο τμήμα της αποστραγγίζεται από πλήθος χειμάρρων που καταλήγουν στους ποταμούς Νέστο, Κόσυνθο και Κομψάτο.

 Χαρακτηριστικό είναι ότι σε μια μικρή σχετικά έκταση συναντά κανείς όλες τις ζώνες βλάστησης της Ευρώπης. Σχεδόν το 60% των ειδών της χλωρίδας της Ευρώπης απαντάται στη Ροδόπη που αποτελεί καταφύγιο για 211 σπάνια ή απειλούμενα είδη. Δεκαπέντε από αυτά είναι απομεινάρια της εποχής των παγετώνων και 50 ενδημικά της Ροδόπης.
Μεγάλη είναι η ποικιλότητα και για τα είδη της πανίδας που διαβιούν στην περιοχή, ενώ ανάμεσά τους συναντώνται και πολλά σπάνια είδη, όπως η αρκούδα, το ελάφι, το αγριόγιδο, ο αγριόκουρκος, ο αγριόγατος κ.ά.
Οι ακόλουθες έξι περιοχές της Ροδόπης εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000:

- Το δάσος σημύδας της Ροδόπης που είναι και το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης του είδους
- Το παρθένο δάσος Κεντρικής Ροδόπης, που αποτελεί ένα αδιατάρακτο οικοσύστημα
- Το δάσος Φρακτού, που αποτελεί ένα αδιατάρακτο οικοσύστημα
- Την περιοχή Ελατιά, που είναι το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης της δασικής πεύκης και της ερυθρελάτης
- Τις κορυφές του όρους Φαλακρό, όπου παρουσιάζεται μεγάλη συγκέντρωση ενδημικών και σπάνιων φυτών
- Την περιοχή Χαϊντού-Κούλα και τις γύρω κορυφές όπου υπάρχουν εμφανίζονται σπάνια πετρώματα και ιδιαίτεροι γεωλογικοί σχηματισμοί καθώς και το ενδημικό είδος της Βαλκανικής πεύκης που δεν απαντάται πουθενά αλλού. Η περιοχή ανακηρύχθηκε Μνημείο της Φύσης.

ΣΤΑ ΧΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΦΕΤΙΑΣ ΑΡΚΟΥΔΑΣ



  
Στην οροσειρά της Ροδόπης συναντάμε και το μεγαλύτερο θηλαστικό της Ελλάδας και της Ευρώπης, την καφετιά αρκούδα. Η καφέ αρκούδα (Ursus arctos) έως τον 15ο αιώνα ζούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σήμερα, εκτός από τη Ρωσσία και τη Σκανδιναβία η αρκούδα επιβιώνει μόνο στα Βαλκάνια, ενώ εξαφανίζεται συγά σιγά από τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία. Η καφέ αρκούδα σήμερα ζεί σε μικρούς, αποκομμένους πληθυσμούς με λιγοστές πιθανότητες επιβίωσης. Έτσι, η καταστροφή των βιοτόπων της και το κυνήγι, που απαγορεύτηκε μόλις εδώ και δύο δεκαετίες, είναι οι κύριες αιτίες της ραγδαίας εξαφάνισης της από τις περισσότερες χώρες.

Εως τον 17ο αιώνα, η κατανομή της αρκούδας στη χώρα μας έφθανε έως την Πελοπόννησο, ενώ μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχαν αρκούδες και στον Ολυμπο. Σήμερα οι αρκούδες ζουν μόνο στις πιο απόμερες περιοχές της Πίνδου και της Ροδόπης, σχηματίζοντας δύο μικρούς πυρήνες πληθυσμού που δεν επικοινωνούν πλέον μεταξύ τους. Με το πρόγραμμα ΑΡΚΤΟΣ προσδιορίστηκε ότι ο ελάχιστος συνολικός πληθυσμός καφέ αρκούδας στη χώρα μας είναι 130 - 160 ζώα και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς στην Ευρωπαική Ενωση.

Η καφετιά  αρκούδα έχει μήκος από 1,70 έως 2 μέτρα και ζυγίζει από 60 έως 250 κιλά, ανάλογα με το φύλο και την εποχή του έτους. Σε φυσιολογικές συνθήκες ζει περίπου 25 χρόνια. Παρά την εντύπωση που επικρατεί, η αρκούδα δεν επιτίθεται στον άνθρωπο, εκτός αν νιώσει ότι απειλείται η ίδια ή τα μικρά της. Η θηλυκή αρκούδα γεννά το χειμώνα, κάθε δύο ή τρία χρόνια, από ένα έως δύο και σπανιότερα τρία μικρά. Τα νεογέννητα αρκουδάκια είναι τυφλά και γυμνά και ζυγίζουν μόλις 200 - 300 γραμμάρια. Εάν η μητέρα τους σκοτωθεί σ' αυτό το στάδιο της ζωής τους, πεθαίνουν σε διάστημα 15 - 20 λεπτών. Σε κάθε περίπτωση, οι πιθανότητες να επιβιώσουν τα μικρά αρκουδάκια τον πρώτο χρόνο της ζωής τους είναι μόλις 50%.

Η επιβίωση της αρκούδας συνδέεται με την επιβίωση των δασών.Γι' αυτό τα μέτρα που λαμβάνονται από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, έχουν ως στόχο, μεταξύ άλλων, την ευρύτερη προστασία και την εξασφάλιση της καλής κατάστασης των δασών και των ορεινών οικοσυστημάτων στη χώρα μας.

Εκτός από επαρκείς βιότοπους που μπορούν να παρέχουν την αναγκαία ποσότητα τροφικών πηγών, η αρκούδα έχει ανάγκη από ησυχία. Η συνέχεια της ύπαρξης και της συμβίωσης της με τον άνθρωπο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εάν μπορέσουμε να της εξασφαλίσουμε τις προϋποθέσεις να βρίσκει καταφύγιο, να αναπαράγεται και να πέφτει σε λήθαργο το χειμώνα, μακριά από εστίες όχλησης.


[Στοιχεία: ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ]

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΗΣ ΟΡΕΙΝΗΣ ΞΑΝΘΗΣ


Τα μέρη του νερόμυλου με τις πομάκικες ονομασίες στο μύλο του παπά

Στην ορεινή Ξάνθη έχουν καταγραφεί 62 νερόμυλοι από τους οποίους 5 είναι σήμερα σε λειτουργία (Πάχνης, Ωραίου, Κ.Καρυοφύτου, Δημαρίου, Σατρών). Στην προβιομηχανική περίοδο το βασικότερο προϊόν για τη διαβίωση του ανθρώπου ήταν το σιτάρι το οποίο μεταποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά σε ψωμί. Καθώς οι χειρόμυλοι δεν επαρκούσαν στο άλεσμα, η χρήση των νερόμυλων ήταν απολύτως απαραίτητη. Έτσι, μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, αναφέρονταν 6.000 νερόμυλοι σε όλη την επικράτεια.
      Όπως συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα, και στη Θράκη τα κτίσματα των μύλων είναι λιθόκτιστα (συνήθως ένας ορθογώνιος χώρος με πατάρι καμιά φορά για τη διανυκτέρευση του μυλωνά). Η κατασκευή  της στέγης είναι προσαρμοσμένη στην τοπική αρχιτεκτονική με ξύλινη σκεπή σκεπασμένη με κεραμίδια ή σχιστολιθικές πλάκες. Στη μια άκρη του κτίσματος υπήρχε συνήθως  ο αλεστικός μηχανισμός, ενώ στην άλλη περίμεναν οι πελάτες, γίνονταν οι συναλλαγές (παράδοση αλέσματος, παραλαβή αλευριού, ζύγισμα, πληρωμή) και η αποθήκευση. Εδώ μπορούμε να σημειώσουμε ότι η αμοιβή των μυλωνάδων συχνά καταβάλλονταν σε είδος (αλεύρι ή άλεσμα) και μόνο τα τελευταία χρόνια της λειτουργίας των μύλων σε χρήμα.
       Ο μηχανισμός του νερόμυλου είναι απλούστερος και ως προς την κατασκευή και ως προς τη λειτουργία από το αντίστοιχο του ανεμόμυλου και έχει καθιερωθεί η διαίρεσή του σε δύο μέρη: στο κινητικό, που το αποτελούν η φτερωτή με τα εξαρτήματα λειτουργίας της, και στο αλεστικό που περιλαμβάνει τις μυλόπετρες μαζί με τα εξαρτήματά τους.

Στο νερόμυλο του παπά κοντά στο χωριό Ωραίον κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ
"Πολύ μιλάς, πολύ κλαις" (Mlogo dumish, mlogo plachesh) - 3 Απριλίου 2003

       Η κατασκευή της μυλόπετρας γίνονταν από ενιαία πέτρα προσεκτικά επιλεγμένη από συγκεκριμένα νταμάρια. Συνήθως η διάμετρος της μυλόπετρας είναι 1 μέτρο, το πάχος της 20-30 εκατοστά και το βάρος της μέχρι 400 κιλά. Για τη μεταφορά της μυλόπετρας από το νταμάρι χρησιμοποιούνταν ειδικά ξύλα που περνούσαν μέσα από την οπή της πέτρας. Στο κεντρικό τμήμα της, η μυλόπετρα έχει τραχειά επιφάνεια. Επειδή, όμως, με τη χρήση, η επιφάνεια αυτή λειαίνεται, ο μυλωνάς αναλαμβάνει να την πελεκάει πότε πότε με το σφυρί του.
   Ανάμεσα στους βοηθητικούς χώρους των νερόμυλων ήταν και η νεροτριβή, μια υπαίθρια συνήθως κατασκευή που χρησίμευε  για την επεξεργασία μάλλινων υφαντών  κατά το στάδιο της κατασκευής τους ή για το ετήσιο πλύσιμό τους. Πρόκειται για ένα ανεστραμμένο κάδο σε σχήμα κόλουρου κώνου με το μεγαλύτερο τμήμα χωμένο μέσα στο έδαφος ώστε η πίεση του νερού να μη δημιουργεί κινδύνους ανοίγματος των τοιχωμάτων.
Μια άλλη συμπληρωματική κατασκευή ήταν το  μαντάνι που χρησίμευε στην κατεργασία μάλλινων υφασμάτων με κτυπήματα ώστε να γίνουν συνεκτικά. Ήταν μια σχεδόν εξ ολοκλήρου ξύλινη μηχανή, άλλοτε υπαίθρια και άλλοτε στεγασμένη, η οποία συνήθως δεν ήταν ανεξάρτητη εγκατάσταση αλλά αποτελούσε τμήμα υδροκίνητων συγκροτημάτων που περιλάμβαναν νεροτριβές και νερόμυλους με χειριστή τον ίδιο το μυλωνά.


Ο νερόμυλος της Πάχνης


Η σημασία της διατήρησης των παραδοσιακών νερόμυλων

Από τους νερόμυλους της ορεινής Ξάνθης σήμερα μόνο πέντε αλέθουν. Οι περισσότεροι καταρρέουν ή μένουν εγκαταλειμμένοι σε αχρηστία. Από την άλλη πλευρά είναι βέβαιο ότι και μόνη η ύπαρξη τους είναι σημαντική για τον πολιτισμό της ορεινής υπαίθρου, πολύ περισσότερο σε όσους από αυτούς είναι ακόμα σε χρήση και διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομία των ορεινών χωριών.

Αν αναλογιστεί κανείς τα παραδείγματα άλλων Ευρωπαϊκών χωρών που έχουν συντηρήσει με τρόπο άψογο και έχουν προβάλλει τους νερόμυλους σαν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής τους κληρονομιάς θα καταλάβει ότι στην Ελλάδα είμαστε ακόμα πολύ πίσω. Βέβαια, σημαντικά βήματα έχουν γίνει τελευταία. Ένα τέτοιο αξιοσημείωτο παράδειγμα ήταν  η ίδρυση και λειτουργία από την ΕΤΒΑ ενός Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης στη Δημητσάνα της Πελοπονήσου.

Πολλά θα μπορούσαν να γίνουν και στο Νομό Ξάνθης για τη σωτηρία όσων νερόμυλων έχουν απομείνει στην περιοχή μας. Οι λίγοι μυλωνάδες που δουλεύουν ακόμα θα μπορούσαν να έχουν μία οικονομική στήριξη για να συντηρήσουν τους μύλους τους. Στην καλύτερη, βέβαια, περίπτωση, και με την αρρωγή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα άξιζε οι νερόμυλοι να ενταχθούν σε αναπτυξιακά προγράμματα ώστε και να επιδιορθωθούν οι υπάρχουσες καταστροφές αλλά και να προβληθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους με εκδόσεις, φυλλάδια, χάρτες κλπ.

 Η σκάφη και η μυλόπετρα στο νερόμυλο του παπά (Παπάς ντερμέν)

Διασχίζοντας τον ποταμό Κομψάτο


Τμήμα του Κομψάτου κοντά στις Σάτρες
ΠΟΤΑΜΟΣ ΚΟΜΨΑΤΟΣ

Ο ποταμός Κομψάτος, ένα από τα πιο σημαντικά ποτάμια της Ελληνικής Θράκης, διασχίζει το νομό Ξάνθης και ένα τμήμα του Νομού Ροδόπης. Οι φυσικές ομορφιές του παραμένουν άγνωστες σε πολλούς. Στόχος αυτής της παραγωγής είναι να παρουσιάσει ορισμένα στοιχεία για το ποτάμι αλλά και την ευρύτερη περιοχή.

Η κοιλάδα του ποταμού Κομψάτου ο οποίος καταλήγει στη λίμνη Βιστονίδα, ξεκινά από την ορεινή περιοχή του νομού Ξάνθης κοντά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και φτάνει στα νότια ως τη Διαλαμπή. Ανατολικά ορίζεται από το Παπίκιο όρος και δυτικά από τα χωριά Μέδουσα - Πολύσκιο - Υδροχώριο - Έρανο. Περιλαμβάνει τα χωριά Κοτάνη, Γιδότοπο, Δουργούτι και Πολύανθο.

Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής καλύπτεται από δάση βελανιδιάς που είναι υπερβοσκημένα κυρίως στις νότιες, βραχώδεις πλαγιές. Στα υψηλότερα σημεία υπάρχουν συστάδες οξιάς, κυρίως κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων.
Η κοιλάδα του Κομψάτου είναι από τις σημαντικότερες περιοχές της Ελλάδας για τα αρπακτικά πουλιά. Συναντούμε 128 είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία πολλά είναι απειλούμενα σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο. Αναπαραγόμενα είδη είναι ο Μαυροπελαργός (Ciconia nigra),ο Ασπροπάρης (Neophron percnopterus), το Όρνιο (Gyps fulvus), ο Φιδαετός Circaetus gallicus, το Σαϊνι (Accipiter brevipes), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Κραυγαετός Aquila pomarina, ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos), ο Σταυραετός Hieraaetus pennatus, ο Πετρίτης (Falco peregrinus), η Μεσοτσικλητάρα (Dendrocopos medius) και η Λιοστριτσίδα (Hippolais olivetorum).

Στην περιοχή έχει παρατηρηθεί ένα απειλούμενο είδος παγκοσμίως, ο Βασιλαετός (Aquila heliaca), και 6 κινδυνεύοντα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επίσης, 19 είδη πτηνών περιλαμβάνονται στο “Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας”, από τα οποία 6 κινδυνεύουν με εξαφάνιση, 7 είναι τρωτά και 4 είναι σπάνια. Τριάντα πέντε είδη περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της οδηγίας για τα πουλιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (79/409).


Γέφυρα του ποταμού Κομψάτου κοντά στο χωριό Ακραίος

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Διοικητική Περιφέρεια:
Ανατολική Μακεδονία, Θράκη
Μέσο Υψόμετρο (m):
200
Περιγραφή: Ο ποταμός Κομψάτος έχει παροχή γλυκού νερού που φτάνει τα 300 l/sec και τροφοδοτεί τη λίμνη Βιστονίδα. Μεγάλη ποσότητα αμμοχάλικου και ιλύος (240.000 m 3 /έτος) εξάγεται κάθε χρόνο από εδώ. Στην έξοδο του Κομψάτου υπάρχουν υπερβοσκημένα και υποβαθμισμένα παραποτάμια δάση καθώς και εκτεταμένες λευκοκαλλιέργειες. Υπάρχουν επίσης λόφοι (Καρά Ογλάν) με δρυοδάση που βόσκονται και κοιλάδες με απότομες κλιτύες (κυρίως η κοιλάδα του ποταμού Κομψάτου). Η δομή του δάσους οφείλεται στη βόσκηση, ενώ στα ρέματα απαντά πυκνό δάσος.


Τύποι Οικοτόπων: Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi), Ευτροφικές φυσικές λίμνες με βλάστηση τύπουMagnopotamion ή Hydrocharition, Οι ποταμοί της Μεσογείου με μόνιμη ροή: Paspalo-Agrostidion και πυκνή βλάστηση με μορφή παραπετάσματος από Salix και Populus alba κατά μήκος των ακτών τους, Υπολειμματικά αλλουβιακά δάση (Alno-ulmion), Δάση με Quercus frainetto, Δάση-στοές με Salix alba και Populus alba, Δάση πλάτανου της Ανατολής (Platanion orientalis), Παρόχθια δάση-στοές της θερμής Μεσογείου (Nerio-Tamaricetea).

Είδη ζώων: Lutra lutra, Testudo hermanni, Testudo graeca, Elaphe quatuorlineata, Alosa fallax, Rhodeussericeus amarus, Barbus plebejus, Chalcalburnus chalcoides, Cobitis taenia.

Καθεστώς προστασίας: -Εθνικό και Περιφερειακό επίπεδο: καταφύγιο θηραμάτων.
-Διεθνές επίπεδο: περιοχή Σύμβασης Ραμσάρ, ΣΠΠ.

Σπουδαιότητα: Αποτελεί καταφύγιο για αρπακτικά πτηνά. Η υπάρχουσα ποικιλότητα ειδών εμπλουτίζεται από τη γειτνίαση με τους υγροτόπους της Βιστονίδας. Οι παραδοσιακές χρήσεις γης συμβάλλουν στην αξία της περιοχής. Ο υγρότοπος αυτός είτε μπορεί να θεωρηθεί ως ενιαία οικολογική μονάδα με τη Βιστονίδα ή ακόμη και από μόνος του έχει μεγάλη οικολογική αξία για την Ελλάδα. Αξιοσημείωτη είναι η ποικιλότητα τύπων οικοτόπων και ειδών της άγριας ζωής, όπως επίσης και οι αξιόλογοι πληθυσμοί πτηνών που απαντούν εδώ. Πολυάριθμα είδη πτηνών έχουν, σε εθνικό επίπεδο, την κυρίως εξάπλωσή τους στην περιοχή. Επιπλέον, στους υγροτόπους αυτούς αναπαράγεται ο συνολικός ελληνικός και ευρωπαϊκός πληθυσμός άλλων ειδών πουλιών.


 Γέφυρα του ποταμού Κομψάτου μεταξύ Ιάσμου και Πολυάνθου

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ
σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και του Birdlife International η Κοιλάδα του Κομψάτου είναι  Σημαντική για τα Πουλιά Περιοχή και μάλιστα η αξία της είναι ιδιαίτερη για τα σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών που εμφανίζονται εκεί. Συγκεκριμένα στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί  τα παρακάτω είδη αρπακτικών:

Σφηκιάρης  (Pernis apivorus)
Θαλασσαετός  (Haliaetus albicilla)
Ασπροπάρης  (Neophron percnopterus)
Όρνιο  (Gyps fulvus)
Μαυρόγυπας  (Aegypius monachus
Φιδαετός  (Circaetus gallicus)
Διπλοσάϊνο  (Accipiter gentiles)
Τσιχλογέρακο  (Accipiter nisus)
Γερακίνα  (Buteo buteo)
Αετογερακίνα  (Buteo rufinus)
Κραυγαετός  (Aquila pomarina)
Χρυσαετός  (Aquila chrysaetos)
Σταυραετός  (Hieraetus pennatus)
Σπιζαετός  (Hieraetus fasciatus)
Βραχοκιρκίνεζο  (Falco tinnunculus)
Χρυσογέρακο  (Falco biarmicus)
Πετρίτης  (Falco peregrinus)



Πρόκειται για την δεύτερη σημαντικότερη περιοχή στην Ελλάδα για τον μαυρόγυπα μετά το Δάσος της Δαδιάς, ενώ εδώ βρίσκεται μία από τις 4 φωλιές θαλασσαετού στην χώρα μας. Άλλα προστατευόμενα είδη που φωλιάζουν στην περιοχή είναι ο μαυροπελαργός Ciconia nigra, και 6 είδη δρυοκολαπτών Picus viridis, Dryocopus martius, Dendrocopos major, Dendrocopos syriacus, Dendrocopos medius, Dendrocopos minor, γεγονός; που καταδεικνύει ακριβώς την αξία των ώριμων δρυοδασών που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής.

Το μωσαϊκό βιοτόπων που απαντάνται εκεί και αποτελείται από τα ώριμα δρυοδάση, θαμνότοπους όπου υπάρχει μερική ένταση βόσκησης, εκτεταμένες βραχώδεις περιοχές και πολλές ρεματιές αποτελεί ένα από τα φυσικότερα τοπία στην Ελλάδα όπου οι επεμβάσεις του ανθρώπου έχουν επιδράσει στο ελάχιστο. Οι παραδοσιακές χρήσεις γης που διατηρούνται σε αυτήν την περιοχή κυρίως βόσκηση και μικρές ορεινές καλλιέργειες έχουν διαμορφώσει μέσα στους αιώνες το τοπίο που βρίσκουμε σήμερα.

Η βυζαντινή ιστορία της Γλαύκης - Το φρούριο στο Μεσεγκούνι


 Βυζαντινός πύργος στο Μεσεγκούνι

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΓΛΑΥΚΗΣ

Νικόλαος Θ. Κόκκας


Η Γλαύκη είναι γνωστή σε πολλούς μόνο σαν ένα  όμορφο Πομακοχώρι της Ξάνθης που είναι σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 540 μ. και ανήκει διοικητικά στο Δήμο Μύκης. Bρίσκεται κοντά σε στρατιωτικό φυλάκιο και έχει Δημοτικό Σχολείο,  Γυμνάσιο, Λύκειο, και Τεχνικό Λύκειο. Στους περισσότερους, κατοίκους της Ξάνθης είναι  άγνωστη η ύπαρξη του Βυζαντινού Φρουρίου κοντά στο χωριό καθώς και η ιστορία του βράχου Γκουλέμ Κάμεν της Γλαύκης. Θα πούμε μόνο δυο λόγια για το δεύτερο, αφού στο φρούριο θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά αμέσως μετά.
     Κοντά, λοιπόν, στη Γλαύκη υπάρχει ένας απότομος γκρεμός που οι κάτοικοι της Γλαύκης ονομάζουν Γκουλέμ Κάμεν (μεγάλος βράχος) ή Μόμτσκι Κάμεν (βράχος του κοριτσιού). Σύμφωνα με την παράδοση από αυτό το βράχο αυτοκτόνησαν κορίτσια του χωριού για να αποφύγουν τη σύλληψη από τους Τούρκους. Η συγκεκριμένη παράδοση εντάσσεται σε ένα κύκλο ανάλογων παραδόσεων που πιστεύεται ότι ανάγονται χρονολογικά  στο 16ο-17ο αιώνα, περίοδο του βίαιου εξισλαμισμού των Πομάκων της οροσειράς της Ροδόπης. Αντίστοιχους βράχους με την ονομασία Μόμτσκι Κάμεν συναντάμε επίσης βορείως της Κοττάνης κοντά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και κοντά στο χωριό  Ωραίο προς την Κούλα.
Ο μεγάλος πύργος (που βλέπει προς τη Γλαύκη) χρειάζεται εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης


    Ακριβώς απέναντι από το βράχο Γκουλέμ Κάμεν, δυτικά της Γλαύκης, στέκεται όρθιος ένας ψηλός πύργος, ορατός από την απέναντι πλευρά του βουνού. Για να φτάσει κανείς εκεί χρειάζεται να διασχίσει τη ρεματιά της Γλαύκης, περνώντας πρώτα από τον παλιό νερόμυλο, του οποίου διασώζονται τμήματα.  Μετά τα ερείπια του νερόμυλου ακολουθούμε το ανηφορικό μονοπάτι προς το Μεσεγκούνι και φτάνουμε στο φρούριο μετά από μισή περίπου ώρα περπάτημα από το μύλο.
   Άλλος τρόπος για να φτάσουμε στο Βυζαντινό φρούριο είναι από τη Μύκη (ακολουθώντας ένα χωματόδρομο που οδηγεί στο Μεσεγκούνι πολύ κοντά στο κάστρο) ή από τα Μάνταινα (μετά από πεζοπορία μιας περίπου ώρας).
        Το φρούριο, που οι ντόπιοι ονομάζουν "Καλέ", "Καλιόνο" ή "Καλιάτα", βρίσκεται στην κορυφή ενός οχυρού λόφου. Έχει ορθογώνια κάτοψη και περίμετρο 225 μέτρων. Δύο πύργοι, ένας τετράπλευρος και ένας κυλινδρικός, σώζονται στις δύο γωνίες του.  Ο μεγαλύτερος πύργος βρίσκεται στο βόρειο μέρος και έχει ύψος περίπου 8 μέτρα. Το πλάτος του στα ανατολικά είναι 3 μ. ενώ το μήκος του έφτανε περίπου στα 4 μ. Σήμερα είναι γκρεμισμένο το δυτικό τμήμα του. Στο εσωτερικό του είναι κούφιος και έχει πλάτος 1.30 μ. Πιθανότατα ο πύργος αυτός χωρίζονταν σε ορόφους με ξύλινα επίπεδα τα οποία έχουν τώρα καταστραφεί. Από τον βόρειο πύργο είναι ορατή η τάφρος  που χρησίμευε ως οχυρωματικό έργο γύρω από το φρούριο. Κεραμική υστεροβυζαντινή και μεταβυζαντινή, που βρέθηκε στο χώρο, δίνει μια πρώτη χρονολόγηση, όπως επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι. Σήμερα σε όλη την έκταση του φρουρίου διασώζονται τα ερείπια από το τείχος του φρουρίου και από οικοδομήματα στο εσωτερικό του.
Ο μικρός πύργος που βρίσκεται στο Μεσεγκούνι προς τη Μάνταινα

     Η ύπαρξη του Βυζαντινού φρουρίου της Γλαύκης είναι μάρτυρας μιας πανάρχαιης ιστορίας για την ορεινή περιοχή της Ξάνθης και προφανώς αποτελεί μέρος ενός δικτύου ανάλογων καταγεγραμμένων οχυρωματικών έργων όπως το κάστρο του Ωραίου στην περιοχή Γκράντιστε, η Ακρόπολη της Ξάνθειας στην κορυφή Αυγό, το κάστρο του Αερικού, το κάστρο της Καλύβας κλπ. Είναι επίσης βέβαιο ότι το φρούριο Καλέ της Γλαύκης συνδέεται με τις διαδρομές των ορεινών μονοπατιών κατά τους αρχαίους χρόνους και πιθανόν να σχετίζεται και με τις αρχαίες μορφές τηλεπικοινωνίας  μέσα από κωδικοποιημένα οπτικά σήματα, τις φρυκτωρίες.
       Η επίσκεψη στο φρούριο της Γλαύκης δίνει πάμπολλα ερεθίσματα για προβληματισμούς και σκέψεις για τις κρυμμένες και αναξιοποίητες ομορφιές της χώρας μας. Όμως παράλληλα προκαλεί μεγάλη θλίψη η εγκατάλειψη ενός ακόμα τόσο σημαντικού μνημείου στο έλεος των αρχαιοκάπηλων, που έχουν ανασκάψει την ευρύτερη περιοχή του φρουρίου. Σπασμένα πιθάρια, θραύσματα αγγείων, σμιλευμένες πέτρες, ίχνη απροσδιόριστης τοιχοποιίας μαρτυρούν τις βάρβαρες επιθέσεις που έχει δεχθεί το φρούριο από ασυνείδητους κυνηγούς θησαυρών, οι οποίοι δεν μπορούν να καταλάβουν πως τα ίδια τα μνημεία αποτελούν το θησαυρό και όχι οι λίρες που ονειρεύονται.
   Δυστυχώς, συστηματικές ανασκαφές και πλήρης καταγραφή του φρουρίου της Γλαύκης δεν έχει ακόμα γίνει από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Είναι σίγουρο ότι η αρχαιολογική έρευνα πολλά μπορεί να φέρει στο φως τόσο για την ιστορία του συγκεκριμένου φρουρίου όσο και για την ευρύτερη περιοχή. Δεν έχει επίσης γίνει οδοσήμανση του ορεινού μονοπατιού που οδηγεί στο Καλέ ούτε από το Δασαρχείο Ξάνθης ούτε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων ούτε από το Δήμο Μύκης. Κανένας από αυτούς τους φορείς δεν έχει ακόμα ευαισθητοποιηθεί για να αναδείξει αυτό το μοναδικό στολίδι της ορεινής Ξάνθης και να το κάνει προσιτό σε όσους θα ήθελαν να το επισκεφθούν.