Παρασκευή 31 Αυγούστου 2012

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΑΤΡΕΣ: «Καλίνκα πλάτσε»


Από το αρχείο του Πέτρου Θεοχαρίδη
(καταγραφές στα Πομακοχώρια:1964-1970)

Ακολουθεί το βίντεο του τραγουδιού:


Ακολουθούν οι στίχοι του τραγουδιού:

Καλίνκα πλάτσε, ζντοβέτσε νε ράτσι:
Η Καλίνκα κλαίει, ζωντοχήρο δε θέλει:

- Ζντοβέτς γιο, μάμο, κάσιμτσκα σλάνα.
- Ο ζωντοχήρος είναι μάνα. φθινοπωρινή πάχνη.

Σλάνανα πάνε, σίτσκο γιο πόρζε.
Η πάχνη πέφτει, όλα τα καίει

Πακ σι για, γιουνάκ, λέτνα ροσίτσα
Αλλά εσύ είσαι, παλικάρι, καλοκαιρινή δροσούλα

Ρόσανα ρόσνε, σίτσκο ρασέλι.
Η δροσιά πέφτει, όλα τα δροσίζει

Σίτσκο ρασέλι, σίτσκο ρασκράστι
Όλα τα δροσίζει, όλα τα μεγαλώνει

Σόναλα μόμκα, ζόλνα ντα πλάτσε.
Κάθισε η κοπέλα θλιμμένη και κλαίει.

- Γιότι μι πλάτσες, μάλκολε μόμκο;
- Γιατί μού κλαις,  μικρό μου κοριτσάκι;

- Κακ ντα νε πλάτσομ, μάικολε μίλκο;
- Πώς να μην κλαίω,  μανούλα μου γλυκιά;

Ζα ζντοβέτς νι σομ πρέλα γιτκάλα
Για ζωντοχήρο δεν έχω υφάνει προίκα στον αργαλειό

Πρέλα γίτκαλα, σίλα, σνοβάλα.
Δεν έχω υφάνει προίκα, δεν έχω ράψει, δεν έχω γνέσει

- Ναμόι μι πλάκα, μάλκολε μόμκο
- Μη μού κλαις, μικρό μου κορίτσι.

Γιούτρε γκο κάζοτ παζάρ-παναγίρ.
Αύριο γίνεται εμποροπανήγυρη.

Νίε στε ντα ίντεμε φ’ σρεντέ παζάρομ
Εμείς θα πάμε στη μέση του παζαριού.

Φ’ σρεντέ παζάρομ, να παναγίρομ
Στη μέση του παζαριού, στο πανηγύρι.

Να παναγίρομ, να παναγίρομ
Στο πανηγύρι, στο πανηγύρι

ντα στα τι ντμπέρεμ  κακνάτο ίστες
Να σου πάρω ό,τι θέλεις.

Κούπιλα σι γιο ζα τρίστο τίνι μλάντα γιουνάκα.
Σου αγόρασα για τρία νομίσματα, νεαρό παλικάρι.


* Οι στίχοι του τραγουδιού συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο του Π.Θεοχαρίδη, «Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης», ΠΑΚΕΘΡΑ 1996 σελ. 410.


Χάρτης της περιοχής Σατρών

«Τσούλι λι στε, ραζμπράλι» τραγούδι από το χωριό Ρεύμα περιοχής Ωραίου Ξάνθης

Ένα παλιό πομάκικο τραγούδι που κατέγραψε στα πομακοχώρια της Ξάνθης ο Πέτρος Θεοχαρίδης κατά τη δεκαετία 1960-1970. Τον ευχαριστούμε που μας επέτρεψε να δημοσιοποιήσουμε μέρος του ηχητικού αρχείου του.

Ακολουθεί το βίντεο του τραγουδιού:


Ακολουθούν οι στίχοι του τραγουδιού:

«Τσούλι λι στε, ραζμπράλι»

Τσούλι λι στε, ραζμπράλι
Το ακούσατε, το καταλάβατε

Κακβό γιε νόβο στάναλο;
Τι καινούριο έγινε;

Τούρτσι ματζίρε στάνοβατ
Οι Τούρκοι πρόσφυγες γίνονται

Πουρντάβατ μπέλι κονάτσιε
Πουλάνε άσπρα σπίτια

Ντα πράβετ ζάλτον αλτάνε
Να κάνουν χρυσές λίρες

Ντα γκίζντετ μπέλι καντάνι
Να φοράνε άσπρα περιδέραια

Βαρβέχα κόλκου βαρβέχα
Πήγαιναν πόσο πήγαιναν
  
Ταμ σι σα, μάικο, ίζβιχα
Εκεί, μάνα, στρίψανε

Ίζβιχα, μάικο, ιζρούκαχα
Στρίψανε,  μάνα, φωνάξανε

Ντέι γκίντι Σλίβεν κασαμπά!
Αχ  ην πόλη του Σλήβεν!

Ντέι γκίντι μπέλι κονάτσιε!
Αχ, άσπρα σπίτια!

Ντέι γκίντι ράβνι ράβνιστι!
Αχ ίσια χωράφια!


* Οι στίχοι του τραγουδιού συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο του Π.Θεοχαρίδη, «Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης», ΠΑΚΕΘΡΑ 1996 σελ. 381. Παραλλαγή από τη Γλαύκη συμπεριλαμβάνει ο Αλή Ρόγγο στο βιβλίο του «Πομάκικα Δημοτικά τραγούδια της Θράκης», Ταμιείον Θράκης, Ξάνθη 2002 σελ. 213-215.


"Νέες δυναμικές στη μειονότητα" - άρθρο του Άγγελου Συρίγου



ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ
ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΕΜΦΑΣΗ» (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007)

«Νέες δυναμικές στη μειονότητα»

Άγγελος Συρίγος
Δικηγόρος-επ. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο


Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι το 1990 η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης ήταν εγκλωβισμένη σε έναν αγώνα επιβιώσεως που την καταδίκαζε σε στασιμότητα και οπισθοδρόμηση. Έπρεπε να αμυνθεί έναντι μίας σειράς διοικητικών μέτρων που δημιουργούσαν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητα του μέσου Μουσουλμάνου. Η θέσπιση της πολιτικής ισονομίας και ισοπολιτείας το 1990 επέτρεψε στη μειονότητα να ξεφύγει από την περιχαράκωση και να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της υπόλοιπης ελληνικής κοινωνίας. Παρά τις ουσιώδεις αλλαγές, η εικόνα που αναπαράγεται για τη μειονότητα, έχει παραμείνει στην περίοδο προ του 1990.
          Η αναφορά δεν γίνεται σε σχέση με τα έργα υποδομής στις μουσουλμανικές περιοχές, τις διανοίξεις και ασφαλτοστρώσεις δρόμων, την πλήρη επέκταση της ηλεκτροδοτήσεως, τις τηλεφωνικές συνδέσεις κ.λ.π.. Αυτά προχώρησαν συστηματικά μετά το 1990 από όλες τις κυβερνήσεις και σήμερα η Θράκη δεν υστερεί από πλευράς έργων υποδομής συγκριτικά με άλλες περιοχές της Ελλάδος. Πολύ πιο σημαντικές όμως είναι οι διεργασίες στο εσωτερικό της μειονότητας, οι φανερές ή κρυφές μεταβολές, η ανατροπή των δεδομένων, που πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν κατά τη χάραξη της μειονοτικής πολιτικής.

Το πιο καλά κρυμένο μυστικό της μειονότητας
Είναι γνωστό ότι η μουσουλμανική μειονότητα αποτελείται από τρεις εθνοτικές ομάδες: τους «Τουρκογενείς» (ή Τουρκόφωνους ή Τούρκους), τους Πομάκους και τους Αθιγγάνους. Συνήθως τα ποσοστά που δίνονται για την κάθε ομάδα είναι 50% για τους Τουρκόφωνους/Τούρκους, 30-35% για τους Πομάκους και 15-20% για τους Αθιγγάνους. Η πραγματικότητα, όμως, φαίνεται ότι είναι αρκετά διαφορετική. Η πλειοψηφία αυτών που αυτοπροσδιορίζονται ως Τούρκοι (είτε διότι όντως αισθάνονται Τούρκοι είτε διότι οφείλουν να δηλώνουν αυτή την ταυτότητα δημοσίως) είναι στην πραγματικότητα άτομα πομακικής καταγωγής. Θεωρείται ως το πιο καλά κρυμένο μυστικό της μειονότητας. Είναι εύκολο, όμως, να διαπιστωθεί, όταν οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως Τούρκοι αναφέρονται στα χωριά καταγωγής είτε των ιδίων είτε των γονεών τους. Πρόκειται για κατ’ εξοχήν πομακικά χωριά στην οροσειρά της Ροδόπης.
          Το ερώτημα είναι τί έγιναν οι καθ’ αυτό οι Τούρκοι. Κατ’ αρχάς, ένα πρώτο κύμα έφυγε για την Τουρκία την περίοδο αμέσως μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, όταν οριστικοποιήθηκε η παραμονή της Δυτικής Θράκης εντός της ελληνικής επικράτειας. Ήσαν κυρίως οι πλούσιες οικογένειες (οι αγάδες, όπως λέγονται στην περιοχή) με μεγάλα κτήματα στον κάμπο. Αφού πρώτα πουλήσανε τις περιουσίες τους, μετανάστευσαν στην Τουρκία.
          Ακολούθησε ένα δεύτερο πολύ μεγαλύτερο κύμα μεταναστεύσεως τη δεκαετία του 1950. Ήταν οι Τουρκόφωνοι από τα πεδινά της Ξάνθης και Κομοτηνής που επέλεξαν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία. Παράγοντες που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην απόφαση αυτή ήσαν οι κακές οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν στην μετεμφυλιακή Ελλάδα, σε αντίθεση με τη σχετικώς καλύτερη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας· οι φήμες περί λαμπρής υποδοχής και αποκαστάσεως στην Τουρκία· η περιορισμένη αγροτική γη στην ελληνική Θράκη· η αποφυγή στρατεύσεως.
Στους ανωτέρω παράγοντες θα πρέπει να προστεθεί και η τουρκική πολιτική απόφαση μεταξύ 1953-60 να ενθαρρυνθεί η μετανάστευση στην Τουρκία. Παραμονές των Σεπτεμβριανών του 1955 τα όργανα της Τουρκίας στην ελληνική Θράκη ενεθάρρυναν τη μετανάστευση στην Τουρκία ως απόδειξη της καταπιέσεως της μειονότητας (*1). Η τουρκική κοινή γνώμη είχε πλέον επαρκείς λόγους να αντιδράσει βίαια στην καταπίεση των αδελφών της στην Ελλάδα. Παράλληλα, η διεθνής κοινότητα είχε απτό παράδειγμα της αδυναμίας σεβασμού των μειονοτικών δικαιωμάτων εκ μέρους της Ελλάδος. Επομένως, τυχόν ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα θα κατέληγε αργά ή γρήγορα σε αντίστοιχη παραβίαση των μειονοτικών δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων.
Η ενθάρρυνση της μεταναστεύσεως των Μουσουλμάνων από την ελληνική Θράκη εξυπηρετούσε και έναν άλλο στόχο. Η παρουσία μίας «τουρκο-μουσουλμανικής» μειονότητας εντός της ελληνικής επικράτειας, καθιστούσε ευάλωτη την Τουρκία, αφού προσέφερε στην Ελλάδα την ευχέρεια αντιποίνων. Δια της μεταναστεύσεως περιοριζόταν η δυνατότητα αντιποίνων και το τουρκικό κράτος μπορούσε απερίσπαστο να εργασθεί προς την ολοκληρωτική εξαφάνιση των Ελλήνων της Τουρκίας.
Μοναδικές προϋποθέσεις που έθετε η Τουρκία για την μετανάστευση ήταν η τουρκική καταγωγή των μεταναστών και η προηγούμενη εκποίηση όλης της ακίνητης περιουσίας τους στην Ελλάδα. Ο αριθμός των Μουσουλμάνων που μετανάστευσαν αυτή την περίοδο, υπολογίζεται τουλάχιστον σε 20.000 άτομα.
          Η τρίτη περίοδος ήταν μεταξύ 1967-1990. Τα διοικητικά μέτρα εις βάρος της μειονότητας και η προσανατολισμένη στην Τουρκία μειονοτική εκπαίδευση είχαν ως αποτέλεσμα, πολλοί από τους νεαρούς Μουσουλμάνους που πήγαιναν να σπουδάσουν στη γειτονική χώρα, να μην επιστρέφουν στην Ελλάδα με το πέρας των σπουδών τους. Στο γεγονός αυτό οφείλεται και το σημερινό χαμηλό επίπεδο των μειονοτικών «ηγετικών» κύκλων.
          Τα άτομα που, παρά την πομακική καταγωγή τους, δηλώνουν σήμερα ότι είναι Τούρκοι, συνήθως κάνουν ότι μπορούν για να επιβεβαιώσουν την τουρκική τους ταυτότητα. Εμφανίζονται ως οι πλέον διαπρύσιοι κήρυκες του κεμαλικού εθνικισμού, πρωτοστατούν σε αντιδράσεις κατά όσων επιμένουν να διατηρούν την πομακική τους ταυτότητα, στις οικογένειές τους χρησιμοποιούν αποκλειστικώς την τουρκική. Μέ ένα λόγο προσπαθούν συστηματικά να καθαρθούν από την πομακική τους καταγωγή. Αυτό επεκτείνεται και στον  φανατικό τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν τα θέματα μειονοτικής προστασίας. Η πλειοψηφία των ατόμων που προσπαθούν να εμφανισθούν ως ηγέτες της μειονότητας είναι τέτοια άτομα.

Η δημογραφία της μειονότητας
Ένα στοιχείο που αλλάζει κατά τα τελευταία χρόνια είναι οι δημογραφικοί δείκτες της μειονότητας. Η εικόνα της οικογένειας με τα 5-8 παιδιά τείνει να γίνει η εξαίρεση μεταξύ των Μουσουλμάνων. Οι λόγοι αυτής της αλλαγής είναι πολλοί. Ο πιο σημαντικός είναι ότι τα νέα ζευγάρια επιλέγουν να φύγουν από τα χωριά και να κατοικήσουν στις πόλεις. Οι συνθήκες εκεί δεν διαφέρουν από τις πόλεις της υπόλοιπης Ελλάδος. Τα νέα ζευγάρια ζουν μέσα σε διαμερίσματα με μικρούς χώρους που περιορίζουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν πολλά παιδιά. Επιπλέον, το γεγονός ότι βρίσκονται μακριά από τους γονείς τους που εξακολουθούν να μένουν στο χωριό, μειώνει τη δυνατότητα βοηθείας στην ανατροφή των παιδιών
Ένας δεύτερος λόγος σχετίζεται με το γεγονός ότι τα εκπαιδευτικά μέτρα που έχουν κατά καιρούς ληφθεί, έχουν ανοίξει πλέον άλλους ορίζοντες στη νέα γενιά της μειονότητας. Τα παιδιά μπορούν να εισέλθουν με αρκετή ευκολία στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση. Προϋπόθεση όμως είναι ότι το παιδί θα καταφέρει να τελειώσει το λύκειο. Αυτό απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα από πλευράς των γονέων και κατ’ επέκταση λίγα παιδιά.
Η μόνη ομάδα της μειονότητας που εξακολουθεί να έχει τους ίδιους δημογραφικούς ρυθμούς αναπτύξεως, όπως και στο παρελθόν, είναι οι Αθίγγανοι. Αυτή η κατάσταση θα ανατρέψει σε λίγα χρόνια τις πληθυσμιακές αναλογίες στο εσωτερικό της μειονότητας. Ενώ οι Αθίγγανοι υπολογίζεται ότι ανέρχονται στο 15-20% της μειονότητας, στις ηλικίες κάτω των 18 ετών οι Αθίγγανοι ανέρχονται περίπου στο 35%. Εάν αυξηθεί και το προσδόκιμο βιωσιμότητας των Αθιγγάνων (που σήμερα κινείται γύρω στα 50 έτη) τότε στα επόμενα λίγα χρόνια οι Αθίγγανοι θα συνιστούν τη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα μέσα στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Αυτή είναι μία διάσταση που ελάχιστοι έχουν αντιληφθεί και ακόμη λιγώτεροι προσπαθούν να διαχειρισθούν. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα της αδυναμίας διαχειρίσεως είναι το εκπαιδευτικό ζήτημα. Με την εξαίρεση του Υπουργείου Εξωτερικών, οι περισσότεροι δημόσιοι φορείς αντιμετωπίζουν το θέμα της εκπαιδεύσεως των Αθιγγάνων καθαρά γραφειοκρατικά. Επί παραδείγματι, είναι πρακτικώς αδύνατον να υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για την ανέγερση σχολικών μονάδων στους τσιγγάνικους καταυλισμούς/μαχαλάδες, όπως συμβαίνει στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Το αποτέλεσμα είναι ότι η στέγαση σημαντικού μέρους των νεαρών Αθιγγάνων που θέλουν να πάνε σχολείο, να αναβάλλεται επ’ αόριστον. Τα σχετικά στοιχεία είναι τραγικά:
  • μέχρι πριν 3-4 χρόνια η συντριπτική πλειοψηφία των μικρών Αθιγγάνων δεν πήγαινε δημοτικό σχολείο, διότι δεν υπήρχαν σχολικά κτήρια.
  • το 1/5 των μικρών Αθιγγάνων εξακολουθεί να μην πηγαίνει σήμερα στο δημοτικό διότι δεν υπάρχουν σχολικά κτήρια στους μαχαλάδες τους και είναι σχεδόν αδύνατον να παρακολουθήσουν μαθήματα μαζί με παιδιά από άλλες εθνοτικές ομάδες, λόγω ρατσισμού
  • ελάχιστοι Αθίγγανοι (περίπου εκατό) συνεχίζουν μαθήματα στο Γυμνάσιο
  • τριάντα μόνον Αθίγγανοι φοιτούν στα λύκεια.
Είναι προφανές ότι στην περίπτωση των Αθιγγάνων της Θράκης απαιτείται να υπάρξει άμεσα πολιτική παρέμβαση για να υπερπηδηθούν τα ανυπέρβλητα γραφειοκρατικά εμπόδια και να δημιουργηθούν σχολεία στις περιοχές τους. Αποκλείεται να βρεθούν μέσα στους μαχαλάδες των Αθιγγάνων άρτια και οικοδομήσιμα οικόπεδα, που να είναι ιδιόκτητα και να πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για ανέγερση σχολικών μονάδων. Μέχρι να πληρωθούν όλες οι γραφειοκρατικές διαδικασίες θα έχουν χαθεί και άλλες γενεές νεαρών Αθιγγάνων από την ελληνική παιδεία.
          Προς το παρόν το ελληνικό κράτος μπορεί να κινηθεί σε αυτό τον τομέα χωρίς παρεμβάσεις από το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Αφ’ ενός η αντιπάθεια που τρέφουν οι τούρκοι διπλωμάτες προς τους «βρώμικους» Αθιγγάνους και αφ’ετέρου ο ρατσισμός των τοπικών «ηγητώρων» της μειονότητας που θεωρούν τους Αθιγγάνους κατώτερους, έχει οδηγήσει σε επιδεικτική άγνοια της συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας από τον τουρκικό παράγοντα, παρά την επεκτεινόμενη τουρκοφωνία τους. Είναι άγνωστο για πόσον καιρό θα υπάρχουν αυτές οι ευνοϊκές συνθήκες.

Ο ηγεμονικός ρόλος του τουρκικού παράγοντα
Ο ηγεμονικός ρόλος του τουρκικού παράγοντα εν σχέσει προς τις εσωτερικές ισορροπίες των ελλήνων Μουσουλμάνων παραμένει ισχυρός, περιορίζεται όμως σταθερά. Εδώ και χρόνια αποτυπώνεται στη λειτουργία μίας σειράς ομάδων που συστάθηκαν ατύπως και θέλουν να εμφανισθούν ότι εκπροσωπούν και καθοδηγούν τη μειονότητα (π.χ. «Ανώτατη Μειονοτική Επιτροπή»). Στους κόλπους τους συνωθούνται ετερόκλητα στοιχεία (κυρίως επίδοξοι πολιτευτές) με έντονα ανταγωνιστικές μεταξύ τους σχέσεις. Συνυπάρχουν με την ελπίδα ότι κάποιος από αυτούς θα πάρει το χρίσμα από τον τουρκικό παράγοντα και θα θεωρηθεί ο εκλεκτός που μπορεί ακολούθως να διεκδικήσει πολιτικές θέσεις από την τοπική αυτοδιοίκηση μέχρι το βουλευτικό αξίωμα.
          Η ιδιότυπη αυτή πελατειακή σχέση δεν θα υπήρχε, εάν δεν συναινούσαν εν τοις πράγμασι και τα διάφορα ελληνικά κέντρα εξουσίας (π.χ. πολιτικά κόμματα, τοπική αυτοδιοίκηση κ.λ.π.). Η μικρή ομάδα που συνωθείται για να πάρει το χρίσμα του τουρκικού παράγοντα, όχι μόνον δεν απομονώνεται από τα ελληνικά κέντρα εξουσίας αλλά διατηρεί συνήθως πολύ καλές σχέσεις μαζί τους. Η μεγάλη μάζα των ελλήνων Μουσουλμάνων, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και έντονο φόβο προς την όποια εξουσία, παρακολουθεί αμέτοχη τις εξελίξεις. Αντιθέτως, η ομάδα των «εκλεκτών» έχει προσβάσεις και προς την Τουρκία και προς την Ελλάδα (απόδειξη οι ευνοϊκές μεταθέσεις των παιδιών τους, που υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία).
          Βασικό σημείο αυτής της πολιτικής είναι η προώθηση μειονοτικών, που διατηρούν στενές σχέσεις με το προξενείο, ως υποψηφίων σε πολιτικές, δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές. Η επιτυχής διείσδυση του προξενείου στα κόμματα φαίνεται από το γεγονός ότι τα περισσότερα μέλη τής απόλυτα ελεγχόμενης από τουρκικούς μηχανισμούς «Συντονιστικής Επιτροπής Τουρκικής Μειονότητας Δυτικής Θράκης» είναι εκλεγμένοι βουλευτές, νομαρχιακοί ή δημοτικοί σύμβουλοι. Στην επιτυχία της διεισδύσεως συντελεί και ο ανταγωνισμός των ελληνικών κομμάτων και των τοπικών παραγόντων που, για να κερδίσουν τις μειονοτικές ψήφους, συνεργάζονται με άτομα άμεσα ελεγχόμενα στο προξενείο.

Η ποσόστωση 0,5% για εισαγωγή σε ΑΕΙ-ΤΕΙ
Μέχρι το 1995 μόλις το 0,2% των μουσουλμάνων μαθητών συνέχιζε τις σπουδές του σε ΤΕΙ, ενώ μηδενική ήταν η επιτυχία αυτών των μαθητών στα ΑΕΙ. Μοναδική διέξοδος που διδόταν στους μουσουλμάνους αποφοίτους λυκείου ήταν είτε η εισαγωγή τους στην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ) είτε η συνέχιση των σπουδών τους στην Τουρκία που ήταν και ο κανόνας. Την κατάσταση άλλαξε η απόφαση του τότε Υπουργού Παιδείας Γιώργου Παπανδρέου το 1996 να προβλέψει χωριστό ποσοστό θέσεων για την εισαγωγή σε ΑΕΙ για τα παιδιά των Μουσουλμάνων της Θράκης που είναι απόφοιτοι λυκείου. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 0,5% επί του συνολικού αριθμού των εισακτέων. Αργότερα το θετικό μέτρο διακρίσεως επεκτάθηκε σε όλη την Ανώτερη Εκπαίδευση.
Μία δεκαετία μετά την εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου, τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά.
  • Έχει δημιουργηθεί μία κοινωνική ομάδα παιδιών που είναι απόφοιτοι ελληνικών πανεπιστημίων, βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις και στις γνώσεις που απέκτησαν στην Ελλάδα, σπάνε την απομόνωση και θέλουν να ενσωματωθούν στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία, αψηφούν τους μηχανισμούς εκφοβισμού του προξενείου και βελτιώνουν το πολιτισμικό επίπεδο της μουσουλμανικής νεολαίας.
  • Έχει μειωθεί πάρα πολύ η έξοδος των αποφοίτων των λυκείων στην Τουρκία για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ουσιαστικά στην Τουρκία συνεχίζουν μόνον κάποιοι απόφοιτοι των δύο μειονοτικών λυκείων της Ξάνθης και της Κομοτηνής.
  • Έχει μειωθεί μέχρις εξαφανίσεως ο αριθμός των μαθητών που μετά το δημοτικό έφευγαν για να πάνε στο Γυμνάσιο στην Τουρκία, όπως συνέβαινε τις προηγούμενες δεκαετίες.

Μείωση της μαθητικής μεταναστεύσεως στην Τουρκία
Ειδικώς για το τελευταίο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι για πολλά χρόνια ήταν καρκίνωμα η μαθητική μετανάστευση προς την Τουρκία. Το 50-60% των αρρένων μαθητών του δημοτικού σχολείου, συνέχιζαν τις γυμνασιακές σπουδές τους στην Τουρκία (τα κορίτσια μετά το δημοτικό έμεναν σπίτι). Σε αρκετές περιπτώσεις δίδονταν υποτροφίες που διευκόλυναν τη διαμονή στην Τουρκία. Κατά κανόνα όμως η επιβάρυνση έπεφτε στους ώμους των γονέων των νεαρών μαθητών. Όταν δεν υπήρχαν συγγενείς στην Τουρκία, οι νεαροί μαθητές έμεναν σε οικοτροφεία-σχολεία. Η εθνικιστική, κεμαλική εκπαίδευση πότιζε τα μικρά παιδιά που έβλεπαν πλέον την Ελλάδα ως εχθρό.
          Εδώ και δέκα περίπου χρόνια έχει σταματήσει η μαθητική μετανάστευση. Οι μαθητές που φεύγουν για την Τουρκία είναι πλέον δακτυλοδεικτούμενοι. Αυτό οφείλεται πρωτίστως στην ποσόστωση του 0,5% για εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Κατά δεύτερο λόγο οφείλεται στην αύξηση των θέσεων των δύο ημι-ιδιωτικών μειονοτικών γυμνασίων και λυκείων στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή που έδωσε τη δυνατότητα σε όσους γονείς θέλουν τα παιδιά τους να μετέχουν της τουρκικής παιδείας, να μην ξενιτεύονται.
          Σήμερα ο μέσος Μουσουλμάνος ξέρει ότι το παιδί του μπορεί να μπει σε ελληνικό πανεπιστήμιο αρκεί να τελειώσει ελληνικό δημόσιο λύκειο. Επομένως, το βάρος δίνεται στην καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Το αποτέλεσμα είναι ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των μουσουλμάνων μαθητών που πηγαίνουν σε δημόσια σχολεία και όχι στα μειονοτικά, από το δημοτικό έως το γυμνάσιο και λύκειο. Το 1/5 των μαθητών της μειονότητας παρακολουθούν δημόσια δημοτικά και τα 2/3 των μαθητών πηγαίνουν σε δημόσια γυμνάσια και λύκεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των ηγετικών κύκλων της μειονότητας στέλνει τα παιδιά της σε ελληνικά γυμνάσια και λύκεια και σε κάποιες περιπτώσεις και σε δημόσια δημοτικά. Ακόμη και στις περιπτώσεις που στέλνουν τα παιδιά τους σε μειονοτικά δημοτικά σχολεία (για λόγους εντυπώσεων), φροντίζουν και τα βοηθούν με ιδιαίτερα μαθήματα της ελληνικής γλώσσας. Το θετικό είναι ότι έχει κοπεί ο ομφάλιος λώρος που μετέφερε στη Θράκη ακραιφνείς κεμαλικούς, είτε αποφοίτους λυκείου είτε πτυχιούχους από το πανεπιστήμιο.

Η επανεξέταση της ποσοστώσεως του 0,5%
Το πολύ καλό μέτρο της ποσοστώσεως του 0,5% απαιτείται πάντως να επανεξετασθεί ως προς δύο σημεία. Το πρώτο σημείο αναφέρεται στις προϋποθέσεις για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σκοπός του μέτρου δεν είναι η πάση θυσία δημιουργία επιστημόνων από το χώρο της μειονότητας αλλά και η ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία. Απαραίτητη για αυτό είναι η επάρκεια στη γνώση της ελληνικής γλώσσας. Ήδη πολλοί μουσουλμάνοι που έχουν εισαχθεί στα πανεπιστήμια υποχρεώνονται να διακόψουν τις σπουδές τους λόγω ανεπάρκειας στην ελληνική γλώσσα. Οι υποψήφιοι μουσουλμάνοι φοιτητές θα πρέπει ειδικώς στο μάθημα των ελληνικών να βαθμολογούνται τουλάχιστον με τη βάση.
Το δεύτερο θέμα σχετίζεται με τη μακροπρόθεσμη εφαρμογή της ποσοστώσεως. Με την ποσόστωση δημιουργείται τεχνητά μία κοινωνική τάξη επιστημόνων από το χώρο της μειονότητας (γεγονός αποδεκτό, εάν ληφθεί υπ’ όψιν η ανυπαρξία επιστημονικού δυναμικού από τη μειονότητα). Παράλληλα, οι εξετάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια για τους Χριστιανούς της Θράκης παραμένουν εξίσου δύσκολες όπως και για όλη την υπόλοιπη χώρα. Η ποσόστωση θα πρέπει, όμως, να έχει κάποιο χρονικό ορίζοντα. Άλλωστε αυτή ήταν και η αρχική φιλοσοφία της όλης κινήσεως, όταν θεσπίσθηκε. Σε άλλη περίπτωση θα ανατρέψει μακροπρόθεσμα τις κοινωνικές ισορροπίες στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης δημιουργώντας μία τάξη επιστημόνων που σχεδόν στην ολότητά τους θα είναι Μουσουλμάνοι.

Τα «κουράν κουρσού»
Ένα άλλο σημείο που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια είναι τα περίφημα «κουράν κουρσού». Πρόκειται περί φροντιστηρίων, όπου οι μικροί μουσουλμάνοι κατηχούνται στο Κοράνιο και την ισλαμική θρησκεία. Ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 για να απλωθούν μέχρι τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα στα περισσότερα μουσουλμανικά χωριά και να φθάσουν σήμερα περίπου στα 120.
Τα μαθήματα γίνονται δίπλα ή μέσα στα τζαμιά από φανατικούς μουσουλμάνους εκπαιδευτικούς που έχουν συνήθως σπουδάσει στην Τουρκία. Το πρόγραμμα διδασκαλίας που ακολουθείται είναι αποκλειστικώς τουρκόγλωσσο. Το αποτέλεσμα είναι ότι, παράλληλα με την ισλαμική θρησκεία, γίνεται συστηματική καλλιέργεια και της τουρκικής συνειδήσεως αλλά και της συνδέσεως στη συνείδηση των μαθητών του Ισλάμ με την Τουρκία. Για αυτόν άλλωστε το λόγο τα περισσότερα «κουράν κουρσού» βρίσκονται στο νομό Ξάνθης, όπου η συντριπτική πλειοψηφία του μουσουλμανικού πληθυσμού είναι Πομάκοι.
Η δημιουργία των «κουράν κουρσού» είναι συνήθως καθοδηγούμενη από την κεμαλική ηγεσία της μειονότητας και υποστηρίζεται πλήρως από τον κατά τα άλλα εκπρόσωπο του κοσμικού τουρκικού κράτους στην περιοχή το προξενείο Κομοτηνής. Η χρηματοδότησή τους βασίζεται στους γονείς των μαθητών αλλά και σε βοήθεια, όπου χρειάζεται, από τουρκικό προξενείο. Μακροπρόθεσμα η κατάσταση αυτή μπορεί να δημιουργήσει μία γενιά φανατικών Μουσουλμάνων με δεσμούς με ακραία αντίστοιχα στοιχεία στην Τουρκία.

Η θέση της μουσουλμάνας γυναίκας
Μία άλλη εικόνα που σταδιακά ανατρέπεται είναι αυτή που επέβαλε στις μικρές Μουσουλμάνες να εγκαταλείπουν το σχολείο αμέσως μετά το δημοτικό. Το πρόβλημα παραμένει βεβαίως, όπως φαίνεται και από την αναντιστοιχία των κοριτσιών που παίρνουν απολυτήριο από το δημοτικό και εκείνων που συνεχίζουν στο Γυμνάσιο. Η έκτασή του φαινομένου έχει σχετικώς περιορισθεί. Σε αντίθεση με τα μέσα της δεκαετίας του 1990, σήμερα όλα τα χωριά έχουν κάποιον, έσωτ και μικρό, αριθμό μαθητριών που συνεχίζει στο γυμνάσιο ή λύκειο. Μερικές κάνουν χρήση του 0,5% και συνεχίζουν στο πανεπιστήμιο. Είναι ένας τομέας όμως που (χωρίς να έχει την ένταση του προβλήματος που υπάρχει στον χώρο των Αθιγγάνων) απαιτείται συστηματική εργασία.
          Κατά τα λοιπά παραμένουν οι κοινωνικές συνθήκες που καθιστούν τις ελληνίδες Μουσουλμάνες ως την πιο καταπιεσμένη κοινωνική ομάδα της χώρας. Ο μέσος όρος των μουσουλμανίδων είναι αγράμματες ή ημιμαθείς. Περιορισμένες στο σπίτι, ασχολούνται με το νοικοκυριό και τις αγροτικές εργασίες. Παντρεύονται μεταξύ 15 και 19 ετών, χωρίς να είναι σπάνιος ο γάμος και σε μικρότερες ακόμη ηλικίες (ιδίως μεταξύ των Αθιγγάνων). Μετά το γάμο, οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες επιβάλουν συνήθως την αποδημία του συζύγου προς αναζήτηση εργασίας. Επισημαίνεται ότι εξακολουθεί ατύπως να γίνεται αποδεκτή η διγαμία εκείνων των ανδρών που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό για να εργασθούν.
Οι νεαρές κοπέλες μένουν πίσω μεγαλώνοντας τα παιδιά και ζώντας σε ένα αυταρχικό περιβάλλον (συνήθως υπό την επιτήρηση του πεθερού και της πεθεράς) χωρίς να είναι οικονομικώς ανεξάρτητες. Μπροστά στα συνεχή αδιέξοδα βρίσκουν καταφύγιο σε ψυχοφάρμακα, η κατανάλωση των οποίων κινείται σε ασύλληπτα επίπεδα. Αν και τα τελευταία χρόνια στις μεγάλες πόλεις παρατηρείται σημαντική πρόοδος εν σχέσει προς αυτή την εικόνα, δεν παύει το θέμα των μουσουλμανίδων να απαιτεί την άμεση λήψη κοινωνικών μέτρων.

Συμπερασματικά
Μετά από 16 χρόνια εφαρμογής, η πολιτική ισονομίας και ισοπολιτείας έχει αποκαταστήσει τα κοινωνικά τραύματα που δημιουργήθηκαν σε προηγούμενες περιόδους. Η μειονότητα αναπτύσσει τη δική της δυναμική με προεξάρχουσα ομάδα αυτή των νέων ανθρώπων. Προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν με κυριώτερα αυτά των Αθιγγάνων, των γυναικών, της εκπαιδεύσεως και των μηχανισμών χειραγωγήσεως των Μουσουλμάνων που ελέγχονται από την Τουρκία και συνεπικουρούνται από τη στάση διαφορών υπηρεσιών του ελληνικού κράτους. Τα πράγματα όμως είναι σε γενικές γραμμές καλά. Η αποσύνδεση της αντιμετωπίσεως των Μουσουλμάνων της ελληνικής Θράκης από την αμοιβαιότητα, επέτρεψε να αντιμετωπισθούν στο σωστό πλαίσιο: ως έλληνες πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Άγγελος Μ. Συρίγος
Δικηγόρος-Λέκτορας Διεθνούς Δικαίου

(*1) ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Η τουρκική πολιτική ευνόησε κατά περιόδους τη μετανάστευση στην Τουρκία, μουσουλμανικών ή «οθωμανικών» μειονοτήτων είτε για λόγους δημογραφικούς είτε γιατί θεωρούσε ότι κινδύνευαν να χάσουν την ταυτότητά τους ή να αλλοτριωθούν κυρίως από τα κομμουνιστικά καθεστώτα των χωρών στις οποίες κατοικούσαν. Η τουρκική κυβέρνηση υπέγραψε συμφωνία με τη ρουμανική για την απομάκρυνση τουλάχιστον 45.000 ατόμων τουρκικής καταγωγής από την περιοχή της Δοβρουτσάς την 4 Σεπτεμβρίου 1936· η μετανάστευση Μουσουλμάνων από τη Γιουγκοσλαβία προς την Τουρκία ξεκίνησε μετά την Συνθήκη συμμαχίας, πολιτικής συνεργασίας και αμοιβαίας βοηθείας μεταξύ Ελλάδος-Γιουγκοσλαβίας-Τουρκίας που υπεγράφη στο Μπλέντ της Γιουγκοσλαβίας στις 9 Αυγούστου 1954· τέλος, το 1968 η Βουλγαρία και η Τουρκία υπέγραψαν διμερές σύμφωνο για τη μετανάστευση Τούρκων της Βουλγαρίας στην Τουρκία. Η περίπτωση της μεταναστεύσεως ελλήνων Μουσουλμάνων αντιμετωπιζόταν σε διαφορετικό πλαίσιο διότι ήταν η μόνη «τουρκο-μουσουλμανική» μειονότητα, το καθεστώς της οποία προσδιοριζόταν με διεθνή συνθήκη.

* Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Έμφαση, Απρίλιος 2007

"Το μήνυμα της Θράκης αναζητεί παραλήπτες" - άρθρο του Άγγελου Συρίγου


              ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ
ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» 18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012

"Το μήνυμα της Θράκης αναζητεί παραλήπτες"

Άγγελος Συρίγος
Δικηγόρος-επ. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η διεξαγωγή εκλογών βάσει λίστας τον Ιουνίο του 2012 έδωσε τη δυνατότητα στον τουρκικό παράγοντα να θέσει ως στόχο την εκλογή 4 μουσουλμάνων σε σύνολο έξι βουλευτών στους δύο νομούς της Θράκης. Το διακύβευμα ήταν κυρίως στη Ροδόπη όπου ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ κατήλθαν έχοντας ως επικεφαλής των ψηφοδελτίων τους Μουσουλμάνους. Στην Ξάνθη μόνον ο ΣΥΡΙΖΑ είχε επικεφαλής του ψηφοδελτίου τον μουσουλμάνο Χουσεΐν Ζεϊμπέκ.
Θα πρέπει εξ αρχής να διευκρινισθεί ότι η θρησκευτική πίστη των υποψηφίων είναι παντελώς αδιάφορη. Το κατακριτέο είναι η συμπόρευση των μουσουλμάνων υποψηφίων με τους μηχανισμούς του τουρκικού προξενείου και η ταύτιση κάποιων από αυτούς με ακραίες τουρκικές εθνικιστικές θέσεις. Περισσότερο μεμπτό είναι ότι τα τρία κόμματα που επέλεξαν ως επικεφαλής των ψηφοδελτίων τους, τους συγκεκριμένους Μουσουλμάνους, δεν έλαβαν υπ’ όψιν τους αυτόν τον παράγοντα (για τις σχέσεις των υποψηφίων με τον τουρκικό παράγοντα βλ. “Στόχος του τουρκικού προξενείου: τρεις στους τρεις”, Επίκαιρα, Πέμπτη 7 Ιουνίου 2012). Σήμερα θα δούμε πως λειτούργησε το σύστημα του προξενείου.

Μηχανισμοί επιρροής
Βασικός παράγοντας ασκήσεως επιρροής κατά τις εκλογές του 2012 ήσαν τα κρατικά προγράμματα της τουρκικής τηλεοράσεως. Το μέσο μουσουλμανικό νοικοκυριό έχει δορυφορική κεραία και κατά συνέπεια πρόσβαση στην τουρκική τηλεόραση. Παραδοσιακά, παραμονές των εκλογών οι μουσουλμάνοι υποψήφιοι εμφανίζονται στα τουρκικά κανάλια. Όχι, όμως, σε όλα. Σημασία έχει να εμφανισθούν στην τουρκική κρατική τηλεόραση-TRT. Αυτό αποδεικνύει ότι έχουν την ευλογία του τουρκικού κράτους. Τις σχετικές διευθετήσεις, αναλαμβάνει, προφανώς, το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Εξίσου προφανώς, στην κρατική τηλεόραση δεν προσκαλούνται, όλοι. Η προτίμηση είναι πρωτίστως στους σταθερούς συνεργάτες του προξενείου. Ακολουθούν εκείνοι που, μπορεί στο παρελθόν να έδειξαν ανεξαρτησία από τους μηχανισμούς αλλά τελικώς προσέφεραν γη και ύδωρ. Στις τελευταίες εκλογές η τουρκική τηλεόραση προέβαλε κυρίως (όπως κάνει εδώ και χρόνια) τον υποψήφιο του ΠΑΣΟΚ στη Ροδόπη, Αχμέτ Χατζηοσμάν. Ακολούθησαν ο υποψήφιος της Δημοκρατικής Αριστεράς, Ιλχάν Αχμέτ και ο υποψήφιος με το ΣΥΡΙΖΑ στην Ξάνθη, Χουσεΐν Ζεϊμπέκ.
Έτερος παράγοντας ασκήσεως επιρροής ήταν ο τουρκόφωνος τύπος της Θράκης (με μία μόνον ηχηρή εξαίρεση). Τα τουρκόφωνα έντυπα χρηματοδοτούνται από το τουρκικό προξενείο κυρίως μέσω εικονικών, μαζικών συνδρομών. Συνήθως προβάλλουν μία ρατσιστική έναντι των Ελλήνων εικόνα. Παράλληλα είναι τελάληδες εθνικιστικών αντιλήψεων που θυμίζουν τους “Γκρίζους Λύκους” της Τουρκίας. Η προβολή των υποψηφίων βουλευτών μέσα από τα συγκεκριμένα τουρκόφωνα έντυπα είναι αλάνθαστος σηματοδότης των προτιμήσεων του τουρκικού προξενείου. Οι τέσσερις εκλεκτοί των μηχανισμών του προξενείου είχαν την τιμητική τους μαζί με προτροπές του τύπου: ο Τούρκος πρέπει να ψηφίζει μόνον Τούρκο.
Ένα τρίτος παράγοντας ήσαν οι Ιμάμηδες και οι μουσουλμάνοι Θεολόγοι. Γύριζαν στα χωριά και στις μουσουλμανικές συνοικίες των μεγάλων πόλεων καλώντας τους πιστούς να ψηφίσουν τους συγκεκριμένους υποψηφίους. Το θέμα, αποκτούσε την αχλύ θρησκευτικής υποχρεώσεως προς τον μέσο Μουσουλμάνο, αφού προερχόταν από ανθρώπους που γνωρίζουν το λόγο του Θεού. Αξίζει να επισημανθεί ότι σε αυτόν τον τομέα το προξενείο παίζει χωρίς αντίπαλο. Διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν κατορθώσει από το 2009 να περάσουν μία απλή τροπολογία που θα έλυνε το θέμα της επιλογής μουσουλμάνων ιεροδιδασκάλων για τους μειονοτικούς μαθητές στα σχολεία. Η πλειοψηφία των Ιμάμηδων σήμερα χρηματοδοτείται από το προξενείο. Δίπλα στους θρησκευτικούς λειτουργούς θα πρέπει να προσθέσουμε και πολλούς δασκάλους μειονοτικών σχολείων που προσπαθούσαν να επηρεάσουν τους γονείς των μαθητών τους.

Η νομιμότητα προς το Προξενείο
Για να εκφράσει το προξενείο την υποστήριξή του προς συγκεκριμένους υποψηφίους, δεν αρκείται στο γεγονός να είναι Μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Ενδεικτικώς στην Ξάνθη  επικεφαλής του ψηφοδελτίου του ΚΚΕ ήταν Μουσουλμάνος, ο Χασάν Εφέντη. Προφανώς, δεν είχε τη στήριξη του προξενείου και το ψηφοδέλτιο καταβαραθρώθηκε στις δεύτερες εκλογές, όπως και το κόμμα που τον υποστήριζε στην υπόλοιπη χώρα.
Το προξενείο απαιτεί συγκεκριμένες ενέργειες δηλώσεως υποταγής. Ποιες ήσαν αυτές; Στις τελευταίες εκλογές θα εντοπίζαμε τις ακόλουθες:
-Συμμετοχή σε τουρκικές εθνικιστικές εκδηλώσεις που έχουν εφευρεθεί εσχάτως στη Θράκη. Χαρακτηριστική είναι η συμμετοχή και των τριών υποψηφίων της Ροδόπης στην εκδήλωση “σαράντα κουρμπάνια” που γίνεται στη μνήμη των Τούρκων κατακτητών της Θράκης τον 14ο αιώνα (το θετικό είναι ότι φέτος δεν συμμετείχαν και Χριστιανοί αυτοδιοικητικοί άρχοντες σε αυτές τις εκδηλώσεις, όπως γινόταν στο παρελθόν…).
-Συναντήσεις με τον τούρκο πρόξενο και με τους δύο ψευδό-μουφτήδες της Ξάνθης και της Ροδόπης με τις σχετικές φωτογραφίες να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και στον τύπο ως τεκμήρια νομιμοφροσύνης
-Επίσκεψη των υποψηφίων σε μειονοτικά χωριά συνοδεία των ψευδο-μουφτήδων
-Συναντήσεις των υποψηφιών με σημαίνοντα στελέχη του τουρκικού βαθέος κράτους.
Χαρακτηριστική του κλίματος ήταν η δήλωση του γιατρού Μπαράν Μπουρχάν, που κατήλθε υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ στην Ξάνθη. Ένα χρόνο νωρίτερα ο κ. Μπαράν είχε ψηφισθεί περιφερειακός σύμβουλος με 7.000 ψήφους. Στις εκλογές της 6ης Μαΐου περιορίστηκε στις 1.800 ψήφους. Ο ίδιος δήλωσε: Δεν μπόρεσα να σπάσω τη γραμμή του Προξενείου πού ήταν υπέρ του Χουσεΐν Ζεϊμπέκ αρχικά και μετά του Χατζημεμίς Τουρκές. … Ήταν εμφανές, συνεχώς τούς πρόβαλλε ο τουρκόφωνος Τύπος… Η μειονότητα στη μεγάλη της πλειοψηφία άγεται καί φέρεται από τό Τουρκικό Προξενείο… Αυτοί δεν με στήριξαν γιατί δεν τούς προσκυνάω…Γιατί δεν τους ζήτησα την άδεια να είμαι υποψήφιος…”.

Η συντεταγμένη ψήφος
Μέσα σε αυτό το κλίμα έγιναν οι εκλογές. Η πλέον ενδεικτική καταγραφή των δυνατοτήτων του προξενείου έγινε στη Ροδόπη, όπου υπήρχε η φιλοδοξία για εκλογή τριών Μουσουλμάνων. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος, πιέσθηκε και αποσύρθηκε από το ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας ο μουσουλμάνος υποψήφιος Μεχμέτ Εμίνογλου. Με την απόσυρσή του η Νέα Δημοκρατία έχανε δυνητικά τις 2.100 (μουσουλμανικές) ψήφους που είχε λάβει ο κ. Εμίνογλου στις εκλογές του Μαΐου και ξεκινούσε με 9.200. Θεωρητικώς, εάν τα τρία άλλα κόμματα συγκέντρωναν πάνω από 12.000 ψήφους, το προξενείο θα είχε επιτύχει το στόχο του.
          Τα αποτελέσματα ήσαν εντυπωσιακά ως προς την κινητοποίηση του προξενείου. Τα τρία κόμματα που κατήλθαν με επικεφαλής Μουσουλμάνους κινήθηκαν μεταξύ 12.250 και 14.250 ψήφων. Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα ήταν η σχεδόν απόλυτη τριχοτόμηση της μουσουλμανικής ψήφου. Από την ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων βάσει των αμιγώς μουσουλμανικών τμημάτων προκύπτει ότι καθένα από τα τρία κόμματα έλαβε από 11.000 μειονοτικές ψήφους. Είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται τέτοιος απόλυτος έλεγχος των μουσουλμάνων ψηφοφόρων. Στον βαθμό που δεν είναι και αποτέλεσμα συμπτώσεων, αποτελεί μία εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη στα πολιτικά δρώμενα της μειονότητας.
          Εκείνο που δεν προέβλεψε ο τουρκικός παράγοντας ήταν η αντίδραση του χριστιανικού στοιχείου. Σε μία σπάνια για τα δεδομένα της Θράκης συσπείρωση, το (συνήθως αδιάφορο) χριστιανικό στοιχείο της περιοχής στήριξε περίπου ομοθυμαδόν το ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας, επικεφαλής του οποίου ήταν ο Ευριπίδης Στυλιανίδης. Ο τελευταίος περιέγραψε ως διακύβευμα των εκλογών στη Ροδόπη τη δίκαιη και ισόρροπη εκπροσώπηση των σύνοικων στοιχείων. Παράλληλα ζήτησε από το μουσουλμανικό στοιχείο να ξεφύγει από την εθνο-θρησκευτική χειραγώγηση. Οι κομματικοί τόνοι εξαφανίσθηκαν και τον κ. Στυλιανίδη στήριξαν σημαίνοντα στελέχη από άλλους πολιτικούς χώρους που δεν είχαν ποτέ σχέση με τη Νέα Δημοκρατία. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν ο υποστηριχθείς από το ΠΑΣΟΚ Δήμαρχος Κομοτηναίων Γιώργος Πετρίδης και ο πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Πεταλωτής. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το μοναδικό ψηφοδέλτιο με αξιώσεις εκλογής χριστιανού υποψηφίου να υπερδιπλασιάσει τα ποσοστά του συγκεντρώνοντας περίπου 19.000 ψήφους, εκ των οποίων περισσότερες από 1.000 προέρχονταν από Μουσουλμάνους.
Η εξέλιξη των εκλογών πρέπει να προβληματίσει σοβαρά. Αφ’ ενός υπάρχει η σχεδόν απόλυτη χειραγώγηση της μειονοτικής ψήφου από τους μηχανισμούς του προξενείου. Αφ’ ετέρου έχουμε την αντίδραση του χριστιανικού στοιχείου που συσπειρώνεται πέραν κομματικών γραμμών και στηρίζει τον κ. Στυλιανίδη. Στην καρδιά του προβλήματος είναι η επιλογή των κομμάτων να επιλέγουν υποψήφιους από τη μουσουλμανική μειονότητα που εκφράζουν τον τουρκικό εθνικισμό. Εάν συνεχίσουν, μάλλον θα χάσουν οριστικά τις ψήφους των Χριστιανών. Το χειρότερο είναι ότι με αντίληψη τού “να μαζέψουμε περισσότερους ψήφους”, κινδυνεύουν να μετατρέψουν το μικροκομματικό τους πρόβλημα σε εθνικό.


Άγγελος Μ. Συρίγος
  


Εκλογές Μαΐου
Εκλογές Ιουνίου
Νέα Δημοκρατία
11.476
18.885
ΣΥΡΙΖΑ
5.489
13.654
ΠΑΣΟΚ
17.476
14.245
ΔΗΜΑΡ (Κουβέλης)
1.998
12.266
Δημ. Συμμαχία (Μπακογιάννη)
12.004
δεν κατήλθε

* Δημοσιεύθηκε στα Επίκαιρα, 18 Ιουλίου 2012

ΕΚΛΟΓΕΣ: "Στόχος του προξενείου:τρεις στους τρεις"


           
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΡΘΡΟΥ
ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012


 «Στόχος του τουρκικού προξενείου:
τρεις στους τρεις»

Άγγελος Συρίγος
Δικηγόρος-επ. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο



Η ανακοίνωση των ψηφοδελτίων των κομμάτων έκρυβε μία έκπληξη για το νομό Ροδόπης. Στις εκλογές της 17ης Ιουνίου οι βουλευτές θα εκλεγούν με τη σειρά κατατάξεως στα ψηφοδέλτια. Σε τριεδρικούς νομούς, όπως η Ροδόπη, η κατάσταση είναι πρακτικώς αυτή της απλής αναλογικής. Τα τρία πρώτα κόμματα σε αριθμό ψήφων θα εκλέξουν βουλευτές.
Στο επίκεντρο είναι η επιλογή του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ και της ΔΗΜΑΡ (Κουβέλης) να τοποθετήσουν στην πρώτη θέση του ψηφοδελτίου τους μουσουλμάνους υποψήφιους. Σε περίπτωση που τα συγκεκριμένα κόμματα καταλάβουν τις τρεις πρώτες θέσεις, ο νομός Ροδόπης θα εκπροσωπείται στην επόμενη βουλή μόνον από μουσουλμάνους βουλευτές. Η επιλογή των τριών αυτών κομμάτων έχει λογική εξήγηση (όχι απαραιτήτως ηθική νομιμοποίηση).

Η επιλογή των Υποψηφίων
Στο μεν ΠΑΣΟΚ ο Αχμέτ Χατζηοσμάν σάρωσε στις εκλογές του Μαΐου. Η εκλογική του επιτυχία ήταν αποτέλεσμα της ψηφοθηρικής πολιτικής που είχε ακολουθήσει με συνέπεια το ΠΑΣΟΚ έναντι της μειονότητας. Τελευταίο δείγμα ήταν η απόφαση του τ. υφυπουργού Περιβάλλοντος, Νίκου Σηφουνάκη, να νομιμοποιούν οι Μουσουλμάνοι της Θράκης τις αυθαίρετες κατοικίες τους με έκπτωση 80%. Την αμφιβόλου συνταγματικότητας διάταξη πιστώθηκε αποκλειστικώς ο κ. Χατζηοσμάν. Βεβαίως, το πρόβλημα με τον κ. Χατζηοσμάν είναι βαθύτερο. Συνδέεται με την επιλογή του ΠΑΣΟΚ να έχει στους κόλπους του τον παλαιό αντιπρόεδρο του κόμματος του Σαδίκ, εκλεκτό του προξενείου και απόλυτο ενεργούμενο της Άγκυρας. Η λίστα έβγαλε απλώς στην επιφάνεια αυτή την κατάσταση.
To κριτήριο της πρωτιάς σε ψήφους επικράτησε και στην επιλογή του οδοντιάτρου Αϊχάν Καραγιουσούφ ως επικεφαλής του ψηφοδελτίου του ΣΥΡΙΖΑ. Ο κ. Αϊχάν ήλθε πρώτος σε σταυρούς μεταξύ των συνυποψηφιών του. Σοβαρός υποψήφιος, δεν παρέλειψε, δυστυχώς, τον τελευταίο καιρό να στείλει τα σωστά μηνύματα προς το προξενείο, συμμετέχοντας ανελλιπώς στις κεμαλικές και στις ισλαμο-τουρκικές εορτές που διοργανώνονται για την “ορθή” διαπαιδαγώγηση του μουσουλμανικού στοιχείου.
Πολύ πιο ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση του πρώτου υποψηφίου στο ψηφοδέλτιο της ΔΗΜΑΡ (Κουβέλης). Πρόκειται για τον παλαιό βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Ιλχάν Αχμέτ (2004-2007). Ο κ. Ιλχάν κατήλθε στις εκλογές του Μαΐου υποψήφιος με τη Δημοκρατική Συμμαχία (Μπακογιάννη). Συμπαθής μεταξύ των Μουσουλμάνων και βασιζόμενος στη στήριξη του προξενείου, κατόρθωσε να φέρει στο κόμμα του το μεγαλύτερο ποσοστό σε όλη την Ελλάδα (18%). Όταν η κα Μπακογιάννη επέστρεψε στη Νέα Δημοκρατία, ζήτησε από τον κ. Σαμαρά να τεθεί ο κ. Ιλχάν επικεφαλής του ψηφοδελτίου στο νομό Ροδόπης. Επειδή αυτή η κίνηση θα έθετε εκτός βουλής τον ήδη βουλευτή Ευριπίδη Στυλιανίδη, η κα Μπακογιάννη πρότεινε ο τελευταίος να μεταφερθεί είτε στην περιφέρεια Θεσσαλονίκης είτε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Ο κ. Σαμαράς απέρριψε την πρόταση επικαλούμενος εθνικούς λόγους. Παράλληλα, ο κ. Στυλιανίδης αρνήθηκε θεωρώντας απαράδεκτο να εκπροσωπείται η Ροδόπη αποκλειστικώς από Μουσουλμάνους. Η ΔΗΜΑΡ (Κουβέλης) ακολουθώντας τη βεσπασιανή λογική (οι ψήφοι δεν “μυρίζουν”) άνοιξε την αγκαλιά της στις 10.500 και στον κ. Ιλχάν παρά τις ιδεολογικές διαφορές. Η αμοραλιστική τακτική της ΔΗΜΑΡ δεν πρέπει να εκπλήσσει. Στο παρελθόν ο δικηγόρος Σεμπαχεδίν Εμίν είχε περάσει από αρκετά κόμματα, περιλαμβανομένου και αυτού του Σαδίκ, πριν καταλήξει υποψήφιος με το ΚΚΕ.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μοναδικό κόμμα που μπορεί να εκλέξει βουλευτή στη Ροδόπη και έχει επικεφαλής του ψηφοδελτίου Χριστιανό, απέμεινε να είναι η Νέα Δημοκρατία. Πρόκειται για τον Ευριπίδη Στυλιανίδη που εξελέγη πρώτος σε ψήφους στις εκλογές της 6ης Μαΐου.

Οι μηχανισμοί του προξενείου
Το τουρκικό προξενείο ήδη παρεμβαίνει να εκμεταλλευθεί την κατάσταση. Παραδοσιακά προσπαθεί να ελέγξει και να καθοδηγήσει τους Μουσουλμάνους ψηφοφόρους, όχι πάντα αποτελεσματικά. Αυτό οφείλεται στη διασπαση των μειονοτικών ψήφων σε διαφορετικά πρόσωπα που κατεβαίνουν υποψήφια με το ίδιο κόμμα ή στη σταυροδοσία χριστιανών υποψηφίων από Μουσουλμάνους.
Στις εκλογές της 17ης Ιουνίου, όμως, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά λόγω της λίστας. Δεν χρειάζεται το προξενείο να κατευθύνει ψήφους σε πρόσωπα. Με δεδομένη την εκλογή του δημοφιλούς Χατζηοσμάν με το ΠΑΣΟΚ, οι μηχανισμοί του προξενείου πρέπει απλώς να στρέψουν την υπόλοιπη μειονότητα να ψηφίσει ΔΗΜΑΡ και ΣΥΡΙΖΑ. Η πρώτη ένδειξη της τακτικής του προξενείου φάνηκε με τον μουσουλμάνο υποψήφιο της Νέας Δημοκρατίας, τον γιατρό Μεχμέτ Εμίνογλου, που είχε καταταγεί δεύτερος στις εκλογές του Μαΐου. Προφανώς κατόπιν πιέσεων, ο κ. Εμίνογλου δεν υπέβαλε εκ νέου υποψηφιότητα για τις εκλογές του Ιουνίου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι Νέα Δημοκρατία βαδίζει στην εκλογική αναμέτρηση χωρίς, δυνητικά, τις 2.000 ψήφους του κ. Εμίνογλου.
Το προξενείο θα προσπαθήσει να ωθήσει στη δεύτερη και τρίτη θέση τη ΔΗΜΑΡ και τον ΣΥΡΙΖΑ και να εκλέξει τρεις Μουσουλμάνους. Υπενθυμίζεται ότι στις εκλογές της 6ης Μαΐου πρώτο κόμμα κατετάγη το ΠΑΣΟΚ, δεύτερη η Δημοκρατική Συμμαχία (Μπακογιάννη), τρίτη η Νέα Δημοκρατία και τέταρτος ο ΣΥΡΙΖΑ. Λόγω του ότι, όμως, η Δημοκρατική Συμμαχία δεν πέρασε πανελληνίως το όριο του 3%, ο τρίτος βουλευτής προερχόταν από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Σημαντικό όπλο στα χέρια του προξενείου θα είναι και όσοι έλθουν να ψηφίσουν από την Τουρκία. Στις τελευταίες εκλογές εκτιμάται ότι ήλθαν να ψηφίσουν μόνον 1.000-1.200 άτομα στη Ροδόπη. Ο αριθμός είναι μικρός συγκρινόμενος με άλλες εκλογές όπου έφθαναν από την Τουρκία 8.000-10.000. Εκτιμάται ότι στις εκλογές του Ιουνίου θα γίνει προσπάθεια να αυξηθεί ο αριθμός αυτών από την Τουρκία, καθ’ ότι είναι απολύτως ελεγχόμενοι.

Αντιδράσεις
Η κάθοδος υποψηφίων που τυγχάνει να είναι Μουσουλμάνοι ως προς το θρήσκευμα, θα έπρεπε υπό φυσιολογικούς όρους να είναι αδιάφορη. Στην περιοχή της Θράκης με τη δράση του προξενείου και των τουρκικών μηχανισμών δεν είναι. Η επιλογή των τριών κομμάτων να κατέλθουν με Μουσουλμανους υποψηφίους επικεφαλής, έχει προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση μεταξύ του χριστιανικού πληθυσμού. Ο κόσμος γνωρίζει ότι οι μουσουλμάνοι υποψήφιοι στην καλύτερη περίπτωση θα συμπορεύονται με τους μηχανισμούς του προξενείου και στη χειρότερη θα εκφράζουν ακραίες τουρκικές εθνικιστικές θέσεις. Ήδη γύρω από τον κ. Στυλιανίδη συσπειρώνεται το χριστιανικό στοιχείο του νομού ασχέτως κόμματος. Με δεδομένη και την προσωπική διείσδυση που έχει ο κ. Στυλιανίδης σε ικανό τμήμα της μειονότητας, θα αποδειχθεί πολύ δύσκολο για το προξενείο να επιτύχει τους “τρείς στους τρείς”.
Το ερώτημα όμως θα παραμείνει: τόσο πολύ αξίζουν λίγες ψήφοι (ή τόσο πολύ αγνοούνται οι μηχανισμοί του τουρκικού προξενείου) ώστε να διακινδυνεύουν τα κόμματα να μετατρέψουν μία πολιτική διαφορά σε εθνοτική και θρησκευτική;

Άγγελος Μ. Συρίγος
Δικηγόρος-επ. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο

Πίνακας με τα αποτελέσματα των εκλογών
Συνδυασμός & υποψήφιοι
σταυροί
ΠΑΣΟΚ
17.234 (σύνολο)
1. Χατζηοσμάν (εξελέγη)
10.773
2. Πεταλωτής
4.495


Νέα Δημοκρατία
11.476 (σύνολο)
1. Στυλιανίδης (εξελέγη)
7.996
2. Εμίνογλου
2.093


ΣΥΡΙΖΑ
5.489 (σύνολο)
1. Αϊχάν (εξελέγη)
2.896
2. Χαρίτου
1.105


Δημοκρατική Συμμαχία
12.004 (σύνολο)
1. Ιλχάν
10.569
2. Αδέμ
589


ΔΗΜΑΡ
1.998 (σύνολο)
1. Ιλμπαή
812


SMS του κ. Πεταλωτή στις 30 Μαΐου 2012 που αποσύρθηκε λίγο αργότερα:
Ανακοινώθηκαν οι λίστες και στη Ροδόπη. Και OK ας αφήσουμε το ΠΑΣΟΚ. Είναι ένας δημοκράτης άνθρωπος, κεντροαριστερός και θέλει εκπροσώπηση στον τόπο του. Να ψηφίσει Χατζηοσμάν, ΠΑΣΟΚ, Καραγιουσούφ ΣΥΡΙΖΑ ή Ιλχάν (Δημοκρατική Αριστερά);;; Όλα προϊόντα του τουρκικού προξενείου. Μόνο η ΝΔ έχει χριστιανό. Ντροπή…».

* Δημοσιεύθηκε στα Επίκαιρα, Πέμπτη 7 Ιουνίου 2012