Σάββατο 30 Απριλίου 2011

Τα Πομακικά του Έβρου

* Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Ενδοχώρα» τεύχος 37-38, Αύγουστος – Νοέμβριος 1994 σελ. 65-69.


Τα Πομακικά του Έβρου
του Παναγιώτη Κυρανούδη
Φιλολόγου - Γλωσσολόγου




Το 1991 ως τελειόφοιτος του τομέα Γλωσσολογίας, στο τμήμα Φιλολογίας του Αρι­στοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης, πραγμα­τοποίησα μία έρευνα σε τρία μουσουλμανικά σχολεία του νομού Έβρου. Η έρευνα αυτή έγινε στα πλαίσια του μαθήματος Κοινωνιογλωσσο­λογία και, πιο συγκεκριμένα, αφορούσε τη θε­ματική ενότητα "Γλωσσικές Μειονότητες". Στόχος της ήταν να γίνει μία πρώτη προσέγγιση στη σημερινή γλωσσική κατάσταση των χωριών, που κατοικούνται κυρίως από Πομάκους και να εντοπιστούν τα προβλήματα που αντιμετωπί­ζουν τα παιδιά, στα σχολεία των χωριών αυτών. Από τότε πέρασαν περισσότερα από τρία χρό­νια. Επειδή όμως, τα συμπεράσματα στα οποία, καταλήξαμε, όχι μόνο δεν έπαψαν να ισχύουν σήμερα, αλλά. και αποκτούν μια δραματική επι­καιρότητα, λόγω της εκρηκτικής καταστάσεως στα Βαλκάνια, ιδιαίτερα στα θέματα των μειο­νοτήτων, κρίναμε σκόπιμο να δώσουμε στη δη­μοσιότητα ένα μέρος από τα πορίσματα της έρευνάς μας.

       Πριν ξεκινήσουμε, θα θέλαμε να πούμε δυο λόγια για τη γλώσσα των Πομάκων, χωρίς να ασχοληθούμε με το θέμα της φυλετικής τους καταγωγής, για το οποίο πολύ μελάνι έχει χυθεί τον τελευταίο καιρό. Σήμερα, είναι γενικά απο­δεκτό και από τις τρεις αντιμαχόμενες, στο θέ­μα της φυλετικής καταγωγής των Πομάκων, πα­ρατάξεις (ελληνική, τουρκική, βουλγαρική), ότι η γλώσσα των ορεσίβιων αυτών μουοουλμάνων είναι ένα. σλαβοβουλγαρικό ιδίωμα. Το ιδίωμα αυτό έχει δεχτεί την ισχυρή επίδραση της τουρ­κικής και της ελληνικής. Μάλιστα τα διάφορα ελληνικά εγχειρίδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο και ασχολούνται με το θέμα των Πομάκων, αν και οι απόψεις τους στο θέμα της γλώσσας δεν μπορούν να χαρακτηριστούν επιστημο­νικές, δίνουν την πρώτη θέση στα σλαβικά στοιχεία, τη δεύτερη στα τουρκικά και την τρί­τη στα ελληνικά. Εμείς, αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι, τόσο οι. Πομά­κοι, όσο και. οι Τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι, της Θράκης, έχουν συνείδηση ότι. τα πομακικά είναι μια διαφορετική γλώσσα. Τη γλώσσα αυτή την ονομάζουν πομάκτσια στα τουρκικά και γνωρίζουν ότι συγγενεύει με τα βουλγαρικά. Επίσης όσο προχωρούμε από τα ανατολικά προς τα δυτικά, τόσο αυξάνονται τα. βουλγαρι­κά στοιχεία και ελαττώνονται τα τουρκικά και το αντίστροφο. Έτσι συχνά η συνεννόηση ανά­μεσα στους Πομάκους των νομών Ξάνθης και Ροδόπης είναι πολύ δύσκολη, λόγω των πολλών σλαβικών στοιχείων της γλώσσας των πρώτων.

                 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα σχολεία των χωριών Ρούσσα. Σιδηρώ και Σιδηροχώρι, του νομού Έβρου. Το πρώτο χωριό βρίσκεται σε απόσταση 40 χλμ. από το Σουφλί, και 55 από το Διδυμότειχο και στην απογραφή του 1981 είχε 318 κατοίκους. Το χωριό αυτό έχει μικτό πλη­θυσμό (χριστιανικό και μουσουλμανικό), στην συντριπτική του, όμως, πλειοψηφία μουσουλ­μανικό, αν και παλιότερα είχε αρκετούς χρι­στιανούς. Οι μουσουλμάνοι αυτοί είναι στο με­γαλύτερο μέρος τους Πομάκοι, που τους εγκατέστησε εκεί το κράτος το 1950, από το νο­μό Ροδόπης. Όπως διαπιστώθηκε, τα παιδιά στο σχολείο χρησιμοποιούσαν μεταξύ τους τα τουρκικά. Όταν ζητήσαμε απ' αυτά, να μετα­φράσουν στη γλώσσα τους κάποιες ελληνικές λέξεις, απαντούσαν με τουρκικές λέξεις. Τα τουρκικά είναι σίγουρα η πρώτη γλώσσα τους. Από τους δύο μουσουλμάνους δασκάλους του σχολείου, ο πρώτος υποστήριξε ότι τα παιδιά δε μιλούν καθόλου πομακικά, αλλά. μόνο άτομα μεγάλης ηλικίας, πάνω από 50 ετών. Ο δεύτερος αρνήθηκε ότι τα πομακικά μιλιούνται στο χωριό, κάτι που βέβαια δεν ήταν αλήθεια, αφού και ο ίδιος φαινόταν να τα γνωρίζει.

              Το χωριό Σιδηρώ, που βρίσκεται 24 χλμ.. βόρεια του Σουφλίου, 20 λεπτά περίπου με αυ­τοκίνητο, σήμερα έχει πλέον μόνο μουσουλμα­νικό πληθυσμό. Στην απογραφή του 1981 είχε 435 κατοίκους. Οι περισσότεροι είναι Πομά­κοι, επήλυδες κυρίως από τα χωριά Άνω Βυρσί­νη και Κέχρος, του νομού Ροδόπης. Υπάρχουν, όμως και. μερικές οικογένειες τουρκοφανείς και λίγοι αθίγγανοι. ΙΙρώτη γλώσσα των παιδιών, είναι και εδώ η τουρκική. Γνώριζαν κάποιες πομακικές λέξεις που τους ρωτήθηκαν (απάντη­σαν περίπου στις μισές), τις οποίες, όπως φαίνεται, έμαθαν από τους γεροντότερους. Μεταξύ τους όμως δε χρησιμοποιούσαν τα πομακικά. Η γλώσσα που κυριαρχεί στο χωριό, όπως διαπι­στώσαμε και από άλλες επισκέψεις μας, είναι τα τουρκικά. Ο ένας από τους δύο Πομάκους δα­σκάλους του χωριού (γύρω στα 35), όπως μας είπε, δεν είχε τα πομακικά ως μητρική γλώσσα, αλλά μόνο τα άκουγε από τους γονείς του. Ίσως δηλαδή, σε ορισμένα πομακοχώρια να έχει πε­ράσει και μία γενιά, από τότε που τα πομακικά άρχισαν να εγκαταλείπονται.

              Πιο ενθαρρυντική για τα πομακικά, ήταν η κατάσταση στο τρίτο χωριό. Το Σιδηροχώρι απέχει 46 χλμ. από το Σουφλί. Οι κάτοικοι του είναι όλοι Πομάκοι, από το χωριό Κέχρος. Ήρθαν στο χωριό μετά το 1950. Τα παιδιά γνώ­ριζαν όλες σχεδόν τις πομακικές λέξεις που τους ρωτήθηκαν. Ένα άλλο πολύ θετικό στοι­χείο, ήταν ότι τα παιδιά ήταν σε θέση να κατα­νοούν και να μεταφράζουν στα τουρκικά, πομακικές φράσεις, που τους ρωτήθηκαν και το σημαντικότερο, μπορούσαν να μεταφράζουν τουρκικές φράσεις στα πομακικά. Επομένως μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε ως διπλόγλωσσα, εφόσον ήταν σε θέση να παράγουν πλή­ρες εκφώνημα και στα πομακικά και στα τουρ­κικά. Βέβαια η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν μεταξύ τους στο σχολείο, ήταν τα τουρκικά και οι λέξεις που χρησιμοποιούσαν για να περιγρά­ψουν κάποια εικόνα που τους έδειχνε ο δάσκαλος, ήταν τουρκικές. Όμως μπορούσαν να χειρι­στούν άνετα και τα πομακικά, π.χ. κάποιο παιδί που είπε σε κάποιο άλλο oynama (τουρκικά "μην παίζεις"), όταν ρωτήθηκε, μετέφρασε την προτροπή του στα πομακικά: νεμόι ιγκρά (κοι­νή βουλγαρική: igraja "παίζω").


Γενικά συμπεράσματα


Ορισμένα γενικά συμπεράσματα που θα μπορούσαν να προκύψουν είναι τα εξής:

1. Τα πομακικά στα χωριά αυτά του Έβρου φαίνεται να ακολουθούν την πορεία των ελληνικών ιδιωμάτων ή των ξένων ιδιωμάτων, που μιλιούνταν κάποτε από ελληνικούς πληθυσμούς (βλάχικα, αρβανίτικα, τουρκικά κτλ., με κάποια όμως καθυστέρηση. Όπως δηλαδή τα ιδιώματα αυτά συρρικνώθηκαν, εγκαταλείφθη­καν από τις νέες γενιές και η χρήση τους περιο­ρίστηκε στους γεροντότερους, που δε γνώριζαν καλά την κοινή, κάτι ανάλογο γίνεται και με τα πομακικά. Τα παιδιά και στα τρία σχολεία χρη­σιμοποιούσαν μεταξύ τους τα τουρκικά.

 2.    Όπως τα ελληνικά και ξένα ιδιώματα, ισοπεδώνονται και αντικαθίστανται από την κοινή νεοελληνική, έτσι και τα πομακικά, στα χωριά αυτά του Έβρου, εγκαταλείπονται και τη θέση τους παίρνει, όχι βέβαια η ελληνική, αλλά η κοινή τουρκική.

3.     Η στάση των παιδιών των Πομάκων απέναντι στα πομακικά, μοιάζει με αυτή των ελληνόφωνων παιδιών απέναντι στο ιδίωμα, ελλη­νικό ή μη, που μιλούν οι παππούδες τους. Τα πομακικά δηλαδή τους προκαλούσαν γέλιο, ειρωνεία, αλλά και κάποιο ενδιαφέρον, αφού είναι η γλώσσα, τουλάχιστο των παππούδων τους. Αξιοσημείωτο είναι, ότι είχαν συνείδηση πως μιλούν μια δεύτερη διαφορετική γλώσσα, που την ονόμαζαν πομάκτσια και την οποία ένα παι­δί στο Σιδηροχώρι τη χαρακτήρισε μπουλγκάρ (βουλγαρικά). Επίσης δε φοβούνταν να μιλή­σουν γι' αυτή και να απαντήσουν στις ερωτή­σεις, σε αντίθεση με τους ενήλικες που ήταν πο­λύ επιφυλακτικοί.

4.     Όσο μικραίνουν οι ηλικίες, τα παιδιά φαίνεται να γνωρίζουν λιγότερο τα πομακικά. Στις ερωτήσεις απαντούσαν περισσότερο τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων. Αυτό όμως εξηγείται εν μέρει και από τη λιγότερη άνεση και μεγαλύτερη ντροπή, που έχουν τα μικρότε­ρα παιδιά μπροστά σε ένα ξένο.

5.   Στους δασκάλους των δύο από τα τρία χωριά, διακρίναμε δύο διαφορετικές τάσεις. Κατά τα λεγόμενα των χριστιανών δασκάλων, υπήρχαν από τη μια μεριά οι πιο συντηρητικοί (πιο πιστοί στις μουσουλμανικές παραδόσεις) και οι πιο νεωτεριστές (λιγότερο πιστοί), όλοι Πομάκοι στην καταγωγή. Η στάση των δεύτε­ρων απέναντι στα πομακικά ήταν πιο αρνητική, σε σχέση με τους πρώτους. Δεν θέλησαν να μι­λήσουν για τα πομακικά, παρά τις προτροπές των χριστιανών δασκάλων και αρνούνταν ότι τα γνωρίζουν ή ότι μιλιούνται στο χωριό. Η στάση των πρώτων ήταν πολύ πιο θετική, αν και επι­φυλακτική, κυρίως εξαιτίας της παρουσίας των δεύτερων.




Παράγοντες που επιταχύνουν ή επιβραδύνουν την εγκατάλειψη των πομακικών


Την εγκατάλειψη των πομακικών φαίνονται να επιταχύνουν οι παρακάτω παράγοντες:

α. Η διδασκαλία των τουρκικών στα σχο­λεία. Αυτό ανεβάζει το γόητρο των τουρκικών και περιορίζει στο ελάχιστο το γόητρο και τη λειτουργικότητα των πομακικών, αφού εξάλ­λου δεν υπάρχει γραπτή μορφή της πομακικής. Αποδεικνύεται ολέθρια η εκπαιδευτική πολιτι­κή των ελληνικών κυβερνήσεων, στο θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας, μετά τον εμφύ­λιο. Ανύπαρκτη η διορατικότητα, προβλεπτικό­τητα και υποδομή της. Στρέφοντας την προσο­χή, τον πρώτο καιρό μετά τον εμφύλιο, στον κίνδυνο από το βορρά (Βουλγαρία), έδωσαν τους Πομάκους βορά στην τουρκική βουλιμία. Τους έστειλαν στα ίδια μειονοτικά σχολεία με τους τουρκόφωνους. Έβαλαν όλες τις ετερογε­νείς φυλετικές ομάδες (Τουρκόφωνοι, Πομά­κοι, Αθίγγανοι κτλ.) της μουσουλμανικής μειο­νότητας, στο ίδιο τουρκικό τσουβάλι και αντί να διδάσκονται τη μητρική τους γλώσσα και τη γλώσσα του κράτους, διδάσκονται τουρκικά. Τότε, τα πομακικά, ως σλαβικό ιδίωμα, θεωρού­νταν "επικίνδυνη" γλώσσα, γιατί οι σχέσεις με τους Βούλγαρους ήταν τεταμένες. Δεν πρόσε­ξαν, όμως, ότι τα πομακικά αποτελούσαν ένα από τα βασικά στοιχεία, που διαφοροποιούσαν τους Πομάκους από τους τουρκικής καταγωγής μουσουλμάνους και που θα έπρεπε να εκμεταλ­λευτούν, για να τους απομακρύνουν από τον ασφυκτικό τουρκικό εναγκαλισμό. Σήμερα που τα πομακικά κινδυνεύουν, το ελληνικό κράτος τρέχει και δεν προφταίνει. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμιά σοβαρή επιστημονική εργασία, που να δίνει απάντηση σε βασικά ερωτήματα, όπως τί είναι τα πομακικά, ποια η κατάσταση τους σήμερα, ποια η σχέση τους με τα βουλγαρι­κά, τουρκικά, ελληνικά κτλ, δεν υπάρχουν λεξι­κά ούτε συλλογές γλωσσικού ή λαογραφικού υλικού. Κανείς γλωσσολόγος δεν καταπιάστηκε με το θέμα και όσα γράφτηκαν ήταν πολύ απο­σπασματικά, στο περιθώριο άλλων ενασχολήσε­ων και φυσικά δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν επιστημονικές δάφνες, αφού οι γράφοντες δεν ήταν ειδικοί. Μόνο τα τελευταία χρόνια γίνεται κάποια προσπάθεια, από το Παν/μιο Θράκης, που οφείλεται στην ευαισθησία της ΕΟΚ στα θέματα μειονοτήτων.


β. Η τουρκική προπαγάνδα εναντίον των πομακικών. Οι Τούρκοι ξέρουν ότι η διαφορε­τική γλώσσα των Πομάκων, αποτελεί εμπόδιο στην τουρκοποίησή τους. Αγωνίζονται εναντίον  της χρήσεώς της και φυσικά προωθούν τη χρή­ση των τουρκικών στη θέση της. Ενδεικτικά πα­ραθέτουμε κείμενο από τουρκικό έργο για τους μουσουλμάνους της Δ. Θράκης και τους Πομά­κους. Ο συγγραφέας γράφει:

"τα πομακικά χω­ριά Saraylar και Sogucak ( (νομός Ξάνθης), εγκα­τέλειψαν τα πομακικά και μιλούν τουρκικά. Σ’ αυτά τα χωριά οι ηλικιωμένοι Πομάκοι, ενώ γνωρίζουν τα πομακικά, δεν τα μαθαίνουν ποτέ στα παιδιά τους και οι ίδιοι αποφεύγουν να μι­λούν αυτή τη γλώσσα. Την κατάσταση αυτή οι ντόπιοι γέροι, την εξηγούν έτσι:

    Το 1913 ήρθαν οι Βούλγαροι. "Η γλώσσα σας μοιάζει στα βουλγαρικά," είπε. "Εσείς είστε Βούλγαροι. Από το ίδιο γένος είμαστε." Εμείς δεν το δεχτήκαμε... Όχι είπαμε...όχι...Εμείς είμα­στε Τούρκοι. Πέρα για πέρα Τούρκοι. Δεν ξέ­ρουμε πώς πήραμε αυτή τη γλώσσα που τη λέμε Πομακικά. Δεν ξέρουμε πώς αφήσαμε τα τουρ­κικά, την ωραία γλώσσα μας.. .Έτσι είπαν οι Βούλγαροι... και δεν έμεινε αδικία που να μη την έκαναν. Όμως μας ξύπνησαν. Τα πομακικά δεν έχουν γραφή ούτε βιβλία. Αν εμείς ήμαστε Βούλγαροι και η γραφή μας θα γινόταν βουλγα­ρική. Αλλά η δικιά μας γραφή είναι τουρκι­κή... Ήταν τουρκική...

Γι' αυτό όλοι οι χωρικοί, αλλά και όλοι οι Πομάκοι μαζευτήκαμε και είπαμε να αφήσουμε τη γλώσσα αυτή, που έφερε πάνω μας χίλια βά­σανα. Αλλά όλοι οι χωρικοί δεν το εφάρμοσαν αυτό. Αμόρφωτοι καθώς ήταν, δεν υπολόγισαν τη σημασία αυτής της αποφάσεως. Γι' αυτό σή­μερα μπορείς να δεις αρκετά χωριά στα Βαλκά­νια, όπου άλλοι μιλούν πομακικά και άλλοι τουρκικά... Εμείς όμως δε χαλάσαμε την παλιά απόφαση μας και σήμερα κανένα από τα παιδιά μας δε γνωρίζει τα πομακικά". (Abdurahim Dede, Batι Trakya Türkleri, Istanbul 1975, σ. 159-60.)


Από το κείμενο αυτό, είτε είναι αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα είτε είναι αλή­θεια, φαίνεται ότι οιΤούρκοι είχαν καταλάβει από νωρίς τη σημασία που έχει γι' αυτούς η εξα­φάνιση της πομακικής. Προς την κατεύθυνση αυτή εργάστηκαν και με διάφορες εκκλήσεις στο μειονοτικό τύπο, προς αυτούς που μιλούν την πομακική, να παύσουν να τη μιλούν.

γ. Πέρα από την τουρκική προπαγάνδα εί­ναι βέβαιο ότι μέσα στις τάξεις της μειονότητας ασκούνται πιέσεις προς τους Πομακόφωνους να μη μιλούν τα πομακικά. Αυτό φαίνεται από την καχυποψία και την επιφυλακτικότητα, με την οποία αντιμετωπίζεται στα πομακοχώρια αυτός που ζητά πληροφορίες για τα πομακικά, κάτι. που οφείλεται βέβαια και σε άλλους παρά­γοντες. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών αποφεύ­γουν να δώσουν πληροφορίες γι' αυτά. Επίσης αρνητική, όπως είπαμε, ήταν και η στάση ορι­σμένων δασκάλων, κυρίως των "νεωτεριστών" και περισσότερο φιλότουρκων. Τα πομακικά δίνουν μερικές φορές την εντύπωση μιας "απα­γορευμένης γλώσσας".


δ. Τα πομακικά, πέρα από την οργανωμένη προπαγάνδα εναντίον τους, είναι μία γλώσσα αρνητικά στιγματισμένη στο χώρο της μειονό­τητας. Οι ορεινοί Πομάκοι συχνά αντιμετωπί­ζουν την περιφρόνηση των πεδινών τουρκόφονων. Στην πραγματικότητα οι Πομάκοι αποτελούν "μια μειονότητα της μειονότητας". Ανήκουν στη μουσουλμανική μειονότητα της Ελλάδας, που τους αντιμετώπισε, όπως και τους υπόλοιπους μουσουλμάνους. Αλλά και μέσα στις τάξεις της μειονότητας, η αντιμετώπι­σή τους από τους τουρκογενείς, που πλειοψη­φούν, είναι στην ουσία "μειονοτική" και περιφρονητική. Επομένως για τους Πομάκους η εγκατάλειψη της γλώσσας τους και η χρήση της τουρκικής, σημαίνει απόκρυψη της "μειονοτι­κής" τους ταυτότητας, αποφυγή του αρνητικού σημαδέματος, που συνεπάγεται η χρήση της και καλύτερη ενσωμάτωσή τους στους κόλπους της πλειοψηφίας. Αυτό ισχύει κυρίως για τους Πομάκους των χωριών, που έχουν μεικτό πληθυ­σμό τουρκόφωνων και Πομάκων ή για τις πομακικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν ανάμε­σα σε τουρκόφωνους πληθυσμούς. Χαρακτηρι­στικά της στάσης αυτής είναι ορισμένα ανέκδο­τα, που κυκλοφορούν για τους Πομάκους, όπως αυτό που μας διηγήθηκε τουρκόφωνος γέρος πεδινού χωριού του Έβρου: ενός Πομάκου πήρε φωτιά το φέσι του, αλλά αυτός δεν το μυρίστη­κε. Κάποιος που τον είδε, του φώναξε στα τουρ­κικά sarιk yanιyor! "το φέσι πήρε φωτιά!", αλ­λά ο Πομάκος που δεν μιλούσε καλά τουρκικά, δεν κατάλαβε. Ξανά του φώναξαν sarιk yanιyor!, αλλά αυτός τίποτε. Επιτέλους του φώναξαν στα πομακικά και κατάλαβε, αφού κόντεψε να καεί.


ε. Υπάργρυν διάφοροι άλλοι παράγοντες, που ευνοούν τη χρήση της τουρκικής σε βάρος των πομακικών. Ένας πολύ αποφασιστικός, είναι η τουρκική τηλεόραση, που παρακολουθεί­ται από τους πληθυσμούς των μουσουλμανικοών χωριών του Έβρου και επηρεάζει τη γλώσσα τους. Γενικά η κατάσταση που διαμορφώνεται σήμερα στη μειονότητα του Έβρου, περιορίζει πολύ τις περιστάσεις, όπου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα πομακικά (κυρίως μέσα στο σπίτι).


*  *  *   *

Από την άλλη μεριά, τη διατήρηση των πο-μακικών φαίνεται να ευνοούν οι εξής παράγοντες:



1. Η φυλετική ομοιογένεια των χωριών. Χωριά στα οποία ο πληθυσμός είναι αμιγής πομακικός, διατηρούν τη γλώσσα καλύτερα από τα χωριά με μεικτό πληθυσμό. Στο Σιδηροχώρι, όπου η κατάσταση των πομακικών ήταν πολύ καλύτερη, οι κάτοικοι είναι όλοι Πομάκοι και μάλιστα "εσωτερικοί πρόσφυγες" από το ίδιο χωριό (Κέχρος). Αντίθετα στη Σιδηρώ και στη Ρούσσα υπήρχαν Πομάκοι, ντόπιοι και επήλυδες, από διάφορα χωριά, λίγοι τουρκοφανείς και μερικοί αθίγγανοι.


2. Η εξωτερική απομόνωση των χωριών. Οι κάτοικοι των χωριών που δύσκολα επικοινω­νούν με τον υπόλοιπο κόσμο, λόγω των αθλίων συγκοινωνιακών συνθηκών, δύσκολα κατεβαί­νουν στα πεδινά χωριά και κέντρα, όπου οι μου­σουλμανικοί πληθυσμοί είναι κυρίως τουρκό­φωνοι. Έτσι πιο δύσκολα δέχονται την επί­δραση της γλώσσας αυτών των πληθυσμών. Το Σιδηροχώρι (υψόμετρο 450 μ.), συνδέεται με το κοντινότερο χωριό (Μ. Δέρειο), μ' έναν άθλιο χωματόδρομο. Η Σιδηρώ, όμως, (υψόμ. 340 μ.) και η Ρούσσα (370 μ.), συνδέονται πολύ καλύ­τερα με το Σουφλί, το Διδυμότειχο και τα χω­ριά της περιοχής τους και εύκολα επικοινωνούν με τους πεδινούς τουρκόφωνους πληθυσμούς.


3. Η "εσωτερική" απομόνωση. Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στη δυσκολία επικοινωνίας, που υπάρχει ανάμεσα στους κατοίκους ενός χωριού, λόγω της μεγάλης αποστάσεως με­ταξύ των σπιτιών. Το Σιδηροχώρι, ένα χωριου­δάκι των 350 περίπου κατοίκων, καταλαμβάνει μία τεράστια έκταση, με τα σπίτια του να είναι πολύ απομακρυσμένα μεταξύ τους. Οι δύο μα­χαλάδες του απέχουν 4 χλμ. ο ένας από τον άλ­λο. Αιτία για αυτή την αραιή κατανομή του πληθυσμού είναι, ότι μεταξύ των σπιτιών παρεμβάλλονται τα χωράφια κάθε οικογένειας. Παλιότερα οι κάτοικοι, έμεναν στον Κέχρο και έρχονταν στο χωριό μόνο για την καλλιέργεια των χωραφιών, μένοντας σε πρόχειρα παραπήγ­ματα. Αργότερα όμως η φτώχεια και ο υπερπλη­θυσμός, τους ανάγκασαν να μείνουν μόνιμα στο σημερινό χωριό. Τα παιδιά του χωριού και ιδιαίτερα των δύο μαχαλάδων, λόγω των μεγά­λων αποστάσεων, δύσκολα έρχονται σε επαφή μεταξύ τους για παιχνίδι, αν εξαιρέσουμε το σχολείο. Συναναστρέφονται περισσότερο με τα άτομα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος. Έτσι υπόκεινται περισσότερο στην επίδραση της γλώσσας των γονιών τους και των παππού­δων τους, που μιλούν περισσότερο τα πομακικά, γι' αυτό και τα παιδιά τα γνωρίζουν καλύτε­ρα. Αντίθετα, στα άλλα χωριά, τα παιδιά βρίσκονται περισσότερο μαζί και είναι βέβαιο ότι, όσο μικραίνουν οι ηλικίες, τόσο αυξάνεται και η χρήση των τουρκικών.


Κλείνοντας τις παρατηρήσεις μας, θα θέ­λαμε να σημειώσουμε ότι το κυριότερο που θα έπρεπε να γίνει από ελληνικής πλευράς, για να ενισχυθούν τα πομακικά, είναι να μπουν στα σχολεία. Θα έπρεπε κατ' αρχήν να μελετηθούν επιστημονικά, να δημιουργηθεί ειδική γραφή και στα χωριά, που έχουν στην πλειοψηφία τους Πομακόφωνο πληθυσμό, να διδάσκονται αυτά ως μητρική γλώσσα και όχι τα τουρκικά. Ταυ­τόχρονα να δοθούν κίνητρα με τη δημιουργία ειδικών εδρών στα Πανεπιστήμια, συγγραφή λε­ξικών, συλλογή δημοτικών τραγουδιών κτλ. Όλες οι μειονότητες διδάσκονται στα σχολεία τη μητρική τους γλώσσα και τη γλώσσα του κράτους στο οποίο ανήκουν. Το ελληνικό κρά­τος, θέλοντας να βοηθήσει στον εκτουρκισμό των Πομάκων, θέσπισε τη διδασκαλία των τουρκικών και των ελληνικών, αντί των πομακικών (μητρική γλώσσα) και των ελληνικών. Σή­μερα ίσως είναι αργά για τα πομακικά του Έβρου, αφού δύσκολα βρίσκει κανείς παιδιά, που να τα έχουν πρώτη γλώσσα. Όχι όμως και για τα πομακικά της Ξάνθης και πιθανόν της Ροδόπης. Όσο όμως οι υπεύθυνοι αδιαφορούν, τόσο η κατάσταση θα χειροτερεύει.


* Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Ενδοχώρα» τεύχος 37-38, Αύγουστος – Νοέμβριος 1994 σελ. 65-69.

Παρασκευή 29 Απριλίου 2011

Κανάλι 6 (Ξάνθης) - Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 27-4-2011


Θέματα ειδήσεων 27 Απριλίου 2011:

Για τις παράνομες κεραίες στο Δήμο Ξάνθης
Για το ωράριο εργασίας
Για τους συμβασιούχους της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας
Κανάλι 6 (Ξάνθης) - Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 27-4-2011

με το δημοσιογράφο Σεμπαϊδήν Καραχότζα

Κανάλι 6 (Ξάνθης) - Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 26-4-2011

Για το δρόμο στο Σιρόκο της Ξάνθης


Κανάλι 6 (Ξάνθης) - Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 26-4-2011

με το δημοσιογράφο Σεμπαϊδήν Καραχότζα

Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 25-4-2011


Κανάλι 6 (Ξάνθης) - Πομάκικο δελτίο ειδήσεων 25-4-2011
με το δημοσιογράφο Σεμπαϊδήν Καραχότζα




Δευτέρα 25 Απριλίου 2011

Πλαγιά (Πέβα) Κιμμερίων: ένα έρημο χωριό


Παλιά κυψέλη μελισσών κατασκευασμένη σαν κοφίνι.


Εγκατάλειψη και μοναξιά: μισογκρεμισμένα σπίτια στο έρημο χωριό.

Φωτογραφίες: Ν.Θ. Κόκκας

Πεζοπορία στην Πέβα
Ο συνοικισμός της Πλαγιάς (πομακικά: Πέβα) βρίσκεται σε απόσταση μισής ώρας πεζοπορία από τα Κιμμέρια, στη μέση του δρόμου που οδηγεί στο χωριό Λιβάδι (να Σλανοβένο). Ένδεκα κτίσματα διατηρούνται ακόμα, αλλά κανένα από αυτά δεν κατοικείται πλέον. Οι κάτοικοι του συνοικισμού τον εγκατέλειψαν μετά τη δεκαετία του 1970 και κατέβηκαν στα Κιμμέρια. Το 1971 ο συνοικισμός είχε 56 κατοίκους, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας. Η πεζοπορική διαδρομή από τα Κιμμέρια προς την Πέβα και το Λιβάδι είναι σύντομη και ευχάριστη. Μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου.
   Ο Βούλγαρος συγγραφέας Κύριλλος  αναφέρει 60 κατοίκους στο συνοικισμό το 1942-44 και αναφέρει παράδοση των κατοίκων σχετικά με την πομακική ονομασία Πέβα:
"Μού έλεγαν για το μαχαλά Πέβα ότι ονομάστηκε έτσι από το όνομα κάποιου που λεγόταν Πέιου. Αυτό το όνομα συναντιέται και σε άλλα πομάκικα χωριά της Ροδόπης, π.χ. στο χωριό Μουστάφτσεβο (Μύκη) και στο χωριό Σιρόκο Πολιάνα της Ξάνθης. Για πολλά χρόνια οι κάτοικοι του μαχαλά Πέβα διατηρούσαν τα επίθετά τους. Οι εγγονοί των τελευταίων κατοίκων της Πέβα έλαβαν τουρκικά επίθετα πολύ πρόσφατα.

[Περιήγηση και καταγραφή των πομακικών οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής - 1942-1944, έκδοση: ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, Ξάνθη, μετάφραση Αναστασία Μπαλέζντροβα, σελίδα 19]

Γιορτή στην Παρτόκοβα



Γιορτή στο χωριό Πόρτα (Παρτόκοβα) της περιοχής Κιμμερίων στις 11 Σεπτεμβρίου 2005

Φωτογραφία: Ν.Θ. Κόκκας

Υπαίθρια γιορτή στη Ρύμη


Υπαίθρια γιορτή στη Ρύμη (Μπόκλουτζα) στις 3 Ιουνίου 2005

Φωτογραφία: Ν.Θ. Κόκκας

Σάββατο 23 Απριλίου 2011

Οι Πομάκοι μεταφράζουν το «Χριστός Ανέστη» στη μητρική τους γλώσσα


Το «Χριστός Ανέστη» στα πομακικά



Χριστός ανέστη!



Hristós si azhïvâ!



Hristós si azhïvâ at umrâtene

Sas umíranye nastópi umíranyeto

Harísal ye zhïvóta zhémne so búli

Faf gróbyeno.



Χριστός σι αζιβά!

Χριστός σι αζιβά ατ ουμράτενε

Σας ουμίρανιε ναστόπι ουμίρανιετο

Χαρίσαλ γιε ζιβότα ζέμνε σο μπούλι

Φαφ γκρόμπιενο.


 

Χριστός ανέστη!

Χριστός ανέστη εκ νεκρών

Θανάτω θάνατον πατήσας

Και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν

Χαρισάμενος.





Ακολουθεί η σελίδα της μεταγραφής του αναστάσιμου ύμνου στη βυζαντινή σημειογραφία.





Ακολουθεί μετάφραση στην πομακική του Ευαγγελίου που διαβάζεται την Ημέρα του Πάσχα σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.


Ούσης Οψίας…



Στα αρχαία ελληνικά

19. Ούσης ουν οψίας τη ημέρα εκείνη τη μια των σαββάτων, και των θυρών κεκλεισμένων όπου ήσαν οι μαθηταί συνηγμένοι δια τον φόβον των Ιουδαίων, ήλθεν ο Ιησούς και έστη εις το μέσον, και λέγει αυτοίς. ειρήνη υμίν.

20. Και τούτο ειπών έδειξεν αυτοίς τας χείρας και την πλευράν αυτού. εχάρησαν ουν οι μαθηταί ιδόντες τον Κύριον.

21. Είπεν ουν αυτοίς ο Ιησούς πάλιν. Ειρήνη υμίν. καθώς απέσταλκε με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς.

22. Και τούτο ειπών ενεφύσησε και λέγει αυτοίς, λάβετε Πνεύμα Άγιον.

23. Αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς, αν τινών κρατήτε, κεκράτηνται.

24. Θωμάς δε εις εκ των δώδεκα, ο λεγόμενος Δίδυμος, ουκ ην μετ' αυτών ότε ήλθεν ο Ιησούς.

25. Έλεγον ουν αυτώ οι άλλοι μαθηταί. εωράκαμεν τον Κύριον. ο δε είπεν αυτοίς. Εάν μη ίδω εν ταις χερσίν αυτού τον τύπον των ήλων, και βάλω τον δάκτυλον μου εις τον τύπον των ήλων και βάλω την χείρα μου εις την πλευράν αυτού, ου μη πιστεύσω.




Πομακιστί

19 Agîna ye stánalo akshám le faf inók déne, na pórvanek déne ad Sóbatono natsîi, i vratána so búlï zatvórenï itám kadéna so búli zbrátï talebéne ad Yahudiátskokne stráha, dashlól ye Isá i ustayál so ye faf sredóno i reklól mi ye: “Mirénye vámi!”

20 I agî ye reklól inazí, prikázal ye täm tógavïne rókï i stráno. Drágo mi ye pánnalo talebômne, agîna so vídili Kíriono.

21 I reklól mi ye pak Isá: “Mirénye vámi. Káksa mo ye prevódil móne Bubáyko i ya prevádom vámi”.

22 I agîna ye reklól inazí, dúinal ye ur täh i reklól mi ye: “Zômite Evliyósko Vázdaho.

23 Akú banâm stórite af gráhovene, she mi so af, akú gi banâm darzhîte, she so udarzhónï”.

24 ‘Ala Thomás, ad on ikíno adín, zhókne so zaválï “Bliznák”, ne ye bul sas täh, agîna ye dashlól Isâ.

25 Víkali mu so drúgïne talebé: “Vídihme Kíriono!” Tóy mi ye reklól: “Akú na vídem faf rakïne mu belâgono ad sháykevene i akú na klam pórstase na belágono ad sháykevene i akú na klam rakóso na stranóto mu, néma da izvâravom”.



Μετάφραση στα νέα ελληνικά

19 Ενώ λοιπόν ήταν βράδυ την ημέρα εκείνη, την πρώτη μετά το Σάββατο, και ενώ οι θύρες ήταν κλεισμένες εκεί όπου ήταν οι μαθητές για το φόβο των Ιουδαίων, ήρθε ο Ιησούς και στάθηκε στο μέσο και τους λέει: «Ειρήνη σ' εσάς».

20 Και αφού είπε αυτό, έδειξε τα χέρια και την πλευρά του σ' αυτούς. Χάρηκαν τότε οι μαθητές, όταν είδαν τον Κύριο.

21 Τους είπε λοιπόν πάλι ο Ιησούς: «Ειρήνη σ' εσάς. καθώς με έχει αποστείλει ο Πατέρας κι εγώ στέλνω εσάς».

22 Και όταν είπε αυτό, φύσηξε πάνω τους και τους λέει: «Λάβετε Πνεύμα Άγιο.

23 Αν σε κάποιους αφήσετε τις αμαρτίες, έχουν αφεθεί σ' αυτούς, αν σε κάποιους τις κρατάτε, έχουν κρατηθεί».

24 Ο Θωμάς, όμως, ένας από τους δώδεκα, ο λεγόμενος, “Δίδυμος”, δεν ήταν μαζί τους όταν ήρθε ο Ιησούς.

25 Του έλεγαν λοιπόν οι άλλοι μαθητές: «Έχουμε δει τον Κύριο!» Εκείνος τους είπε: «Αν δε δω στα χέρια του το σημάδι των καρφιών και δε βάλω το δάχτυλό μου στο σημάδι των καρφιών και δε βάλω το χέρι μου στην πλευρά του, δε θα πιστέψω».





Παρασκευή 22 Απριλίου 2011

Γιορτή στη Μάνταινα




Μαχγιά (mahya) στη Μάνταινα στις 17-4-2005, δίπλα στο τζαμί:
Φωτογραφίες: Ν.Θ. Κόκκας

Πετρόκτιστο σπίτι

Πέτρινο σπίτι στο χωριό Λιβάδι.
Φωτογραφία: Ν.Θ.Κόκκας (2005)

Κουρμπάνι στο Λιβάδι


Λιβάδι Κιμμερίων (3-4 Σεπτεμβρίου 2005)
Η ετήσια μαχγιά (γιορτή) με κουρμπάνι (ζωοθυσία)

Ο μελισσοκόμος



Μελισσοκόμος στη βουνοπλαγιά πάνω από τα Κιμμέρια.

Φωτογραφία: Ν.Θ. Κόκκας (2005)

Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 20-4-2011



Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 20-4-2011


Πομάκικο Δελτίο Ειδήσεων 20-4-2011

Με το Σεμπαϊδήν Καραχότζα

Καθημερινά στο Κανάλι 6 της Ξάνθης.



Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=EzRtBO8TKO4

Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 19-4-2011


Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 19-4-2011


Πομάκικο Δελτίο Ειδήσεων 19-4-2011

Με το Σεμπαϊδήν Καραχότζα

Καθημερινά στο Κανάλι 6 της Ξάνθης



Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=Th6FlFZCS9g

Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 18-4-2011


Οι Πομάκοι μαθαίνουν τις ειδήσεις στη γλώσσα τους 18-4-2011


Πομάκικο Δελτίο Ειδήσεων 18-4-2011

Με το Σεμπαϊδήν Καραχότζα

Καθημερινά στο Κανάλι 6 της Ξάνθης



Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=6-mPPyY7-yQ

Λαογραφική συλλογή στα Κιμμέρια

Ιδιωτική λαογραφική συλλογή με παραδοσιακά πομάκικα αντικείμενα από το χωριό Έρανος (Στάρονο Σέλο). Η συλλογή βρίσκεται στο καφενείο του Σαλή Τσαμούρ στα Κιμμέρια.

Φωτογραφία: Ν.Θ.Κόκκας (2005)

Πέμπτη 21 Απριλίου 2011

Το βυζαντινό φρούριο στο Μεσεγκούνι

Ένα βυζαντινό φρούριο στα Πομακοχώρια της Ξάνθης
Ανάμεσα στη Γλαύκη και τη Μάνταινα, στο Νομό Ξάνθης υπάρχει ένα βυζαντινό φρούριο, στη θέση Μεσεγκούνι. Οι κάτοικοι το ονομάζουν "Καλέ", δηλαδή φρούριο. Μπορούμε να πάμε εκεί και από τη Μύκη, ακολουθώντας χωματόδρομο. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται πεζοπορία.


Η θέση του φρουρίου είναι κεντρική. Στα βυζαντινά χρόνια αποτελούσε φυλάκιο που ήλεγχε τα ορεινά περάσματα. Δυστυχώς η Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν έχει κάνει σχετικές ανασκαφές στην περιοχή. Αντίθετα έχουν γίνει πολλές λαθρανασκαφές από επίδοξους χρυσοθήρες. Οι δύο σωζόμενοι πύργοι του φρουρίου βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση και χρειάζονται έργα αναστήλωσης.
    Οι Πομάκοι της περιοχής αγαπούν το κάστρο τους και το προστατεύουν. Δυστυχώς, όμως υπάρχουν κάποιοι ασυνεήδητοι που καταστρέφουν τα ιστορικά μνημεία του παρελθόντος.

Slóntse sa zbíra i pribíra - Ο ήλιος πάει να βασιλέψει

Ένα πομάκικο τραγούδι από τα Άσκυρα Ξάνθης



Tραγούδι: Φεράτ Αλή Αφέντη - Άσκυρα



Από το cd:

«ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΑΠΟ ΤΑ ΚΙΜΜΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΣΚΥΡΑ Ν.ΞΑΝΘΗΣ»



που εκδόθηκε από το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης στην Ξάνθη το 2005




Ακολουθούν οι στίχοι του τραγουδιού με ελληνική μετάφραση:


Slóntse sa zbíra i pribíra


Ο ήλιος πάει να βασιλέψει





Slóntse sa zbíra i pribíra

Yunák so zbíra i tórnova

Da shte da íde na devóyko

Devóyka go yo zóvala

Devóyka kráva dayésho

Drébnï terchínkï láchesho.

- Selém aléykim, devóyko

- Aléykim selám, yunáchye

Flézi na vótre yunáchye

Konákon ti sam pοstlála

Kahvyónon ti som svárila

Tütûnon ti som zdróbila

Tsigári ti som návila.

- Ni flízam Yáisho na vátre

Ni píyom Yáisho kahvyóno

Ni páliom Yáisho tsigári.

Shtem da mínam yotús na dólu

Yotús na dólu niz zelénene chayírye.

Ni zelénene chayírye támu mi yíma zhólto dúlyo

Támu mi yíma zhólto dúlyo

Ye sho da tróskam gi ti da zbírash

Ye shta ti métam kítarchóta

Kítarchóta i kanterítska.



Ο ήλιος πάει να βασιλέψει

Ο αγαπημένος ξεκινάει να φύγει

Για να πάει στην αγαπημένη του

Η αγαπημένη του τον προειδοποιεί

Η αγαπημένη του αγελάδα άρμεγε

Μικρά μοσχαράκια διαχώριζε (από τα μεγάλα).

- Γεια σου αγαπημένη

- Γεια σου αγαπημένε μου

Μπες μέσα αγόρι

Το αρχοντικό το έχω στρώσει

Καφέ σου έχω ετοιμάσει

Καπνό σου έχει κόψει

Το τσιγάρο σου έχω στρίψει.

- Δε μπαίνω, Αϊσέ, μέσα

Δεν πίνω, Αϊσέ, τον καφέ

Δεν ανάβω τσιγάρο

Εγώ θα μείνω εδώ κάτω

Εδώ κάτω κοντά στο πράσινο λιβάδι

Στο πράσινο λιβάδι εκεί που έχει μυρωδάτο κυδώνι

Εκεί που έχει μυρωδάτο κυδώνι

Εγώ θα τινάξω τα κυδώνια εσύ να τα μαζέψεις

Εγώ θα σου βάλω κλαράκια με καρπούς

Κλαράκια με καρπούς μαζεμένα πάνω στο κλαδί.



Ο σταυρός στη γέφυρα του παπά πριν εξισλαμιστούν οι Πομάκοι

Ο σταυρός στη γέφυρα του παπά πριν εξισλαμιστούν οι Πομάκοι

Στο βόρειο τόξο της Γέφυρας του Παπά (παπάς κιοπρουσού) διακρίνεται ο σκαλισμένος σταυρός που είχε χαράξει, σύμφωνα με την παράδοση ένας παπάς, ο κατασκευαστής της γέφυρας. Ο σταυρός είναι από τα ζωντανά απομεινάρια του χριστιανικού παρελθόντος των Πομάκων της Ξάνθης. Στην ευρύτερη περιοχή του Ωραίου υπάρχουν δεκάδες ερείπια από ξωκκλήσια που είχαν γκρεμίσει οι Τούρκοι κατά το βίαιο εξισλαμισμό των Πομάκων της περιοχής.
        Οι παραδόσεις για το Μόμσκι Κάμεν (το βράχο του κοριτσιού) παραμένουν ακόμα ζωντανές. Σύμφωνα με αυτές τα κορίτσια της περιοχής προτίμησαν να πηδήξουν στο γκρεμό για να μην τις συλλάβουν οι Τούρκοι. Κοντά στη γέφυρα του Παπά υπάρχει το χωριό Θεοτόκος (Τεοτόου) όπου υπήρχε εκκλησία της Παναγίας Θεοτόκου. Μέσα στο ίδιο το χωριό Ωραίον υπήρχε εκκλησία της Αγίας Ειρήνης. Απέναντι στο Ωραίον, στην κορυφή του βουνού υπήρχε η εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Φωτογραφία: Νικόλαος Θ. Κόκκας (2005)

Μια ιστορική φωτογραφία: ΕΠΑΘ 1994


Μια ιστορική φωτογραφία:
Σπουδαστές στην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία της Θεσσαλονίκης το 1994

Τρίτη 19 Απριλίου 2011

"Γυρίσματα" του SKY στα Πομακοχώρια





Εκπομπή "Γυρίσματα" του SKY για τα Πομακοχώρια της Ξάνθης
Επίσκεψη στην Πάχνη

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε στην τηλεόραση του SKY στις 22/9/2008

Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=yyChF84ZUKI
Ιστοσελίδα εκπομπής: http://girismata.skai.gr/default.asp?pid=2&vid=659&rid=1&cid=

Πάμε πομακοχώρια (Μένουμε Ελλάδα)



Στα γραφικά Πομακοχώρια ΝΕΤ- 2007 "Μένουμε Ελλάδα"

Ένα όμορφο οδοιπορικό στα βουνά όπου κατοικούν οι Πομάκοι στο νομό Ξάνθης. Με συνεντεύξεις, ιστορικά στοιχεία και χρήσιμες ταξιδιωτικές πληροφορίες.

Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=QJaLQ9rqB8Y

Κυριακή 17 Απριλίου 2011

OI ΠΟΜΑΚΟΙ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΟ ΒΟΛΟ




ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΠΟΜΑΚΟΥΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΟ ΒΟΛΟ

Εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ν. Ξάνθης,
του Συλλόγου Θρακών Μαγνησίας
και του 3ου Γυμνασίου Βόλου
στο Βόλο στις 9 Απριλίου 2011.


Πηγή: http://www.youtube.com/watch?v=Bu3NjO92RlI&feature=share

Παρασκευή 15 Απριλίου 2011

Faf rábatono – Στη δουλειά (Μάθημα ένατο)

ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΟΜΑΚΙΚΑ (ΜΑΘΗΜΑ ΕΝΑΤΟ)
Από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα: ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ,
Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη 2004

ΟΠΤΙΚΟ-ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Δείτε πρώτα το μάθημα σε βίντεο
και μετά διαβάστε τη μετάφραση, το λεξιλόγιο και τη γραμματική




Μάθημα 9ο
Faf rábatono – Στη δουλειά


ΚΕΙΜΕΝΟ
Faf rábatono

Dragóvom rábatoso. Vrit insános trâbava da rábatöt za da zhïvót. Dâdo víka “Akú ne rábatish ne trâbava da yedésh”. Zató dáyma ya íshtom da rábatem.
Ad míchek som vläl faf rábato. Kogáta bésho na on godínï bubáyko zafáti da mo paíma sas tóga na mestána. Sechâhme darvá, tavárehme magáreno, orâhme, zbírahme hórehï i yábalkï.
Tsâlo godíno rábatähme tϋtûne. Vas pralét sâhme ashlamî. Azám gi sadâhme na mâstono i kugána narasté práshahme go. Lâttse, kugána uzré tütûnen zafátahme da go beréme i da go nízhame. Právihme skéle da go shüshûme. Vas pótzimo zafátahme da go právime pastál i právihme dur da sredé zímo.
Nannagá bubáyko mo kárasho óti ne rábatäh húbave. I zaríchesho mo hérgün kólkoto mózhom da póyem. Ya go uslúsha i svórshah bórzho mechítete. Ishtâsho da stánom doktór i stána. Isâ som doktór za úshï, núsa i górlo. Rábatem yátse ála som memnûn i prekáravom yátse húbbe.


ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στη δουλειά
Λατρεύω τη δουλειά. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να εργάζονται για να ζήσουν. Ο παππούς έλεγε «Αν δε δουλεύεις, δεν πρέπει να τρως». Γι αυτό πάντοτε πρέπει να εργάζομαι.
Από μικρός βγήκα στη δουλειά. Όταν ήμουν δέκα ετών, ο πατέρας μου άρχισε να με παίρνει μαζί του στο χωράφι. Κόβαμε ξύλα, φορτώναμε το γάιδαρο, οργώναμε, μαζεύαμε καρύδια και μήλα.
Ολόκληρο το χρόνο δουλεύαμε τον καπνό. Την άνοιξη σπέρναμε φυτώρια καπνού. Μετά τον φυτεύαμε στο χωράφι και όταν μεγάλωνε, τον τσαπίζαμε. Το καλοκαίρι, όταν ωρίμαζε ο καπνός, αρχίζαμε να τον μαζεύουμε και να το βελονιάζουμε. Φτιάχναμε σκελετούς αποξήρανσης για να τον αποξηράνουμε. Το φθινόπωρο αρχίζαμε να τον πασταλιάζουμε και το κάναμε αυτό μέχρι το μεσοχείμωνο.
Μερικές φορές, ο μπαμπάς με μάλωνε ότι δε δούλευα καλά. Και με συμβούλευε καθημερινά όσο μπορώ να διαβάζω. Εγώ τον άκουσα και τελείωσα γρήγορα το σχολείο. Ήθελα να γίνω γιατρός και έγινα. Τώρα είμαι ωτορινολαρυγγολόγος. Εργάζομαι πολύ αλλά είμαι ευχαριστημένος και περνάω πολύ καλά.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Nóvï réchkï –Νέες λέξεις

insán = άνθρωπος, άνθρωποι
zató = γι αυτό
dáyma = πάντοτε
vläl som = μπήκα (ρ. vlízom μπαίνω)
zafáti = άρχισε (ρ. zafátom αρχίζω)
da mo paíma = να με παίρνει (ρ. paímom)
sas tóga = μαζί του
na mestána = στα χωράφια
sechâhme = κόβαμε (ρ. séchem κόβω)
tavárehme = φορτώναμε (ρ. tavárem)
orâhme = oργώναμε (ρ. órom οργώνω)
zbírahme = μαζεύαμε (ρ. zbírom μαζεύω)
hóreh = καρύδι
vas pralét = την άνοιξη
sâhme = σπέρναμε (ρ.söm σπέρνω)
ashlamî = φυτώρια καπνού
azám = μετά, ύστερα
sadâhme = φυτεύαμε (ρ. sádem φυτεύω)
narasté = μεγάλωνε (ρ.rástom μεγαλώνω)
práshahme = τσαπίζαμε (ρ. práshom τσαπίζω)
uzré = ωρίμασε (ρ. uzírom)
beréme = μαζεύουμε καπνό κλπ(ρ. bérom)
berénye = συγκομιδή
nízhame = βελονιάζαμε (ρ. nízhom)
skéle = σκελετός αποξήρανσης καπνών
shüshûme = αποξηραίνουμε (ρ. shûshom)
pótzimo = φθινόπωρο
právem pastál = πασταλιάζω
dur da sredé zímo = μέχρι το μεσοχείμωνο
nannagá = μερικές φορές
kárasho mo = με μάλωνε (ρ. károm μαλώνω)
zaríchesho mo = με συμβούλευε (ρ. zaríchem)
kólkoto = όσο
svórshah = τελείωσα (ρ. svórshavom)
memnûn = ευχαριστημένος
doktór za úshï, núsa i górlo = ωτορινολαρυγγολόγος
prekáravom = διαβιώ, περνάω
óbras = πρόσωπο
lâgom = ξαπλώνω


ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ
* Vrit insános trâbava da rábatöt za da zhïvót.
* Akú ne rábatish ne trâbava da yedésh.
* Tsâlo godíno rábatähme tütûne.
* Nannagá bubáyko mo kárasho óti ne rábatäh húbave.
* Ya uslúsha bubáyko i svórshah bórzho mechítete.
* Isâ som daktór za úshï, núsa i górlo.
* Rábatem yátse alá som memnûn i prekáravom yátse húbbe.


ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ

Τύποι ερωτήσεων ολικής άγνοιας –

Η θέση του “li”



Ερωτηματικές και προσωπικές αντωνυμίες στην αιτιατική




Παραδείγματα

Tï gálish móne / Tï mo gálish. = Εσένα αγαπάς εμένα /εσύ με αγαπάς.
Ya to gálem. = Εγώ σε αγαπώ.
Νe móy so smä sas móne. = Μη γελάς μαζί μου.
Ya she dóydóm sas tébe. = Εγώ θα έρθω μαζί σου.
Tï she dóydesh sas námi. = Εσύ θα έρθεις μαζί μας.
Nermán she igró sas täh. =Η Νερμάν θα παίξει μαζί τους.





Dúmite Pomátsko! -Μιλήστε πομάκικα

Déntsko prógrama = Ημερήσιο πρόγραμμα



7.00 Ιliás stánava yedidé sabáhlayn. Hódi na mushtrákane,mîye si óbrazane i zabîne. Pye kahvô íli prâsno faf varílnitsono.
Ο Ηλιάς ξυπνάει στην επτά το πρωί. Πηγαίνει στην τουαλέτα, πλένει το πρόσωπό του και τα δόντια του.

8.00 Azám hódi na rábato sas tomafíle.
Ύστερα πηγαίνει στη δουλειά με το αυτοκίνητο.

9.00 Spomágaso sas drúzehne argáte.
Συνεργάζεται με τους άλλους εργάτες.

3.00 Na pláden tóy yedé sas gálenitsono
Το μεσημέρι αυτός τρώει μαζί με την αγαπημένη του.

4.00 Kogána so vórne na kóshtono, tóy léga na kanapéno i glôda televizióna.
Όταν γυρίζει στο σπίτι του, ξαπλώνει στον καναπέ και βλέπει τηλεόραση.

6.00 At pláden zbíra so sas máyko i sas bubáyka mu.
Το απόγευμα συγκεντρώνονται με τη μητέρα του και τον πατέρα του

8.00 Azám izlíza navón sas dóstene.
Μετά βγαίνει έξω με τους φίλους του.

12.00 Hódi da lâga.
Πάει να κοιμηθεί.


* Το μάθημα αυτό προέρχεται από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα, Μαθήματα Πομακικής Γλώσσας
Ξάνθη 2004, Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.

Διεύθυνση ΠΑΚΕΘΡΑ: Μπότσαρη 20, Τ. Κ. 671 00 Ξάνθη
Τηλ.-φαξ: 25410 73808
E-mail: vaival@civil.duth.gr




STÁRA PISHTÉLKA – Η ΠΑΛΙΑ ΦΛΟΓΕΡΑ - Μάθημα 8ο

ΜΑΘΑΙΝΩ ΠΟΜΑΚΙΚΑ (ΜΑΘΗΜΑ ΟΓΔΟΟ)
Από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα: ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ,
Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη 2004

Η ιστορία της διδασκαλίας 
της γλώσσας των Πομάκων στην Ξάνθη
Η πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Κέντρου Θράκης να διδάξει τα πομακικά από το 2004 και επί σειρά ετών ήταν ιστορικής σημασίας. Μία γλώσσα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άγραφη και προφορική έγινε αντικείμενο διδασκαλίας. Τα πομακικά διδάχθηκαν ως ξένη γλώσσα από Πομάκο δάσκαλο με φροντιστηριακά μαθήματα. Για τη διδασκαλία χρησιμοποιήθηκε το λατινικό αλφάβητο, προσαρμοσμένο στις φωνολογικές ιδιαιτερότητες της πομακικής. Εκτός από τα γλωσσικά μαθήματα, διοργανώθηκαν παράλληλα πολλές παράλληλες εκδηλώσεις (προβολές, μουσικές συναυλίες, ιστορικές διαλέξεις, βραδιές πομάκικης κουζίνας, πεζοπορικές διαδρομές).
      Οι περισσότεροι σπουδαστές που παρακολούθησαν τα μαθήματα ήταν εκπαιδευτικοί που δίδασκαν στα πομακοχώρια. Έτσι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη ζωντανή αυτή γλώσσα, όπως τη μιλούν οι Πομάκοι της ορεινής Ξάνθης. Πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν ενεργά στα μαθήματα, και στις υπόλοιπες πολιτιστικές εκδηλώσεις του ΠΑΚΕΘΡΑ.
      Σήμερα οι Πομάκοι γνωρίζουν ότι η γλώσσα τους είναι γραπτή, έχει τη δική της γραμματική, το δικό της συντακτικό και τα δικά της λεξικά. Η εμπειρία της διδασκαλίας της πομακικής απέδειξε ότι αποτελούσαν μυθεύματα οι θεωρίες ότι οι Πομάκοι δε μπορούν να διδαχθούν τη γλώσσα τους.
      Η διδασκαλία της πομακικής στα σεμινάρια του ΠΑΚΕΘΡΑ έγινε με απόλυτο σεβασμό των τοπικών παραλλαγών της πομακικής από χωριό σε χωριό. Οι παραλλαγές αυτές καταδεικνύουν το γλωσσικό πλούτο της γλώσσας που μιλούν καθημερινά οι Πομάκοι της Θράκης και η ανάδειξή τους χρήζει περαιτέρω επιστημονικής μελέτης.

ΟΠΤΙΚΟ-ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Δείτε πρώτα το μάθημα σε βίντεο
και μετά διαβάστε τη μετάφραση, το λεξιλόγιο και τη γραμματική


Μάθημα 8ο
STÁRA PISHTÉLKA – Η ΠΑΛΙΑ ΦΛΟΓΕΡΑ


ΚΕΙΜΕΝΟ
STÁRA PISHTÉLKA

Annó Sóbato ye Iliás stánal gech, sahát ondá, óti ye ne imâl mechíte. Ískal ye da stóri nâkvo drúgo. Zafátil ye da trôsi tsâlo kóshtono. Atvóril ye dulápene, snôl ye bubáykovïne mu kitápe, slâl ye na mráchenono kuyíe. Zöl ye annó lámbo óti ye ne imâlο svéshko faf kuyíeno.
Yátse ye mrázilo itám. Síchkono ye buló mókro. Faf küshôno ye nashól annók stára i kámatna sïndîka. Atvóril go ye i nashól ye mlógo stárï rábatï ot dâdane, zhîyen ye umrâl tri godínï naprésh: drípïte, ameníyete i stárata mu pishtélka. Kogána ye vídel pishtélkono zöl ye da pláche, óti ye spomenól dâdo mu kak mu ye sfíril kugána ye bïl po míchek. Zöl ye pishtélkono i pokáchel so ye na hadayóno mu. Zatvóril ye vratána i pamóchil ye da sfíri.
Mlógo saháte ye sedâl samîy itám. At pórvono ye ne mógal da sfíri hüch ála yavásh-yavásh dâdavïne pésne mu so zafátilï da mu dahódet faf akîlane. Annó haftó sétne Iliás ye znal da sfíri yátse húbbe pishtélkono. Zöl ye pishtélkono na mechítene i rûknal ye dóstene. Kοgána so go chúli, vrit dechyâna so zafátilï da poyót i da igrót. Ískali so at Iliáza da nauchí i tâh. Stárata pishtélka ye azhïvála.



ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Η παλιά φλογέρα


Ένα Σάββατο ο Ηλιάς σηκώθηκε αργά, στις δέκα η ώρα, επειδή δεν είχε σχολείο. Ήθελε να κάνει κάτι άλλο. Άρχισε να ψάχνει ολόκληρο το σπίτι. Άνοιξε τα ντουλάπια, κατέβασε τα βιβλία του πατέρα του, κατέβηκε στη σκοτεινή υπόγεια αποθήκη. Πήρε μία λάμπα επειδή δεν υπήρχε φως στην υπόγεια αποθήκη.
Έκανε πολύ κρύο εκεί. Όλα ήταν υγρά. Στη γωνία βρήκε ένα παλιό και όμορφο σεντούκι. Το άνοιξε και βρήκε πολλά παλιά πράγματα από τον παππού του, ο οποίος είχε πεθάνει τρία χρόνια πιο πριν: ρούχα, παπούτσια και η παλιά του φλογέρα. Όταν είδε τη φλογέρα, άρχισε να κλαίει, επειδή θυμήθηκε τον παππού του, πώς σφύριζε όταν αυτός ήταν πιο μικρός. Πήρε τη φλογέρα και ανέβηκε στο δωμάτιό του. Έκλεισε την πόρτα και προσπάθησε να σφυρίξει.
Για πολύ ώρα κάθισε μόνος εκεί. Στην αρχή δε μπορούσε να σφυρίξει καθόλου αλλά σιγά-σιγά τα τραγούδια του παππού άρχισαν να του έρχονται στο μυαλό. Μία εβδομάδα αργότερα ο Ηλιάς ήξερε να σφυρίζει την κιθάρα πολύ καλά. Πήρε τη φλογέρα στο σχολείο και φώναξε τους φίλους του. Καθώς άκουγαν, όλα τα παιδιά άρχισαν να τραγουδούν και να χορεύουν. Ήθελαν ο Ηλιάς να τους διδάξει και αυτούς. Η παλιά φλογέρα ξαναζωντάνεψε.




ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Nóvï réchkï – Νέες λέξεις


gech = αργά
sahát ondá = δέκα η ώρα
nâkvo= κάποιο, κάτι
trôsem= ψάχνω, τινάζω
tsâlo = ολόκληρο
snôl ye = κατέβασε (ρ.snímom κατεβάζω)
dulápa = ντουλάπα
slâl ye = κατέβηκε (ρ. slízom κατεβαίνω)
mráchena = σκοτεινή
mrak = σκοτάδι
kuyíe = υπόγεια αποθήκη
svéshko = φως
mókro = βρεγμένο, μουσκεμένο, υγρό
sïndîk = σεντούκι
rábatï = πράγματα, δουλειές
umrâl ye = πέθανε (ρ. umírom πεθαίνω)
ameníye = υποδήματα
spomenól ye = θυμήθηκε (ρ. spomínom θυμάμαι)
pokáchel so ye = ανέβηκε (ρ. káchem so= ανεβαίνω, káchem ανεβάζω)
pamóchil ye = προσπάθησε (ρ. móchem προσπαθώ)
sedâl ye = καθόταν (sédom κάθομαι)
samîy = μόνος
mógal ye = μπορούσε (ρ. mózhom μπορώ)
sétne = ύστερα, μετά
rûknal ye = φώναξε (rûkom φωνάζω)
chúli so = άκουσαν (ρ. chûyem ακούω)
da nauchí i tâh = να διδάξει και αυτούς (úchem διδάσκω)
azhïvála ye = ζωντάνεψε (ρ. azhïvávom)
nóvo = καινούργιο
chôsto = συχνά
gáyda = γκάιντα
tsónkom sáza = παίζω σάζι
svádba = γάμος
pésneji = τραγουδιστής
znot go vríttsi = τον ξέρουν όλοι (είναι διάσημος)
ímash háka = έχεις δίκιο
tôshko = βαρύ
ténko = λεπτό
revé kákta magáre = γκαρίζει σα γάιδαρος
kákta kótka = σαν γάτα


ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ

Da pómnete


* Annó Sóbato ye Iliás ískal da stóri nâkvo drúgo.
* Zöl ye annó lámbo óti ye ne imâlo svéshko faf kuyíeno.
* Faf küshôno ye nashól annók stára i kámatna sïndîka.
* Kogána ye vídel pishtélkono zöl ye da pláche.
* Zatvóril ye vratána i pamóchil ye da sfíri.
* Annó haftó sétne Iliás ye znal da sfíri yátse húbbe pishtélkono.
* Stárata pishtélka ye azhïvála.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΜΑΚΙΚΗΣ


ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ







Dúmite Pomátskο! - Μιλήστε πομάκικα
ΠΟΜΑΚΟΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ


Dragóvash li da slúshash pésne? =Σου αρέσει να ακούς τραγούδια;
Ya dragóvom nóvïse pésne. = Εμένα μού αρέσουν τα καινούρια τραγούδια.

-Ti kakvî pésne slúshash? = Εσύ τι είδους τραγούδια ακούς;
-Ya slúshom stárï pésne. = Εγώ ακούω παλιά τραγούδια.

-Íshtish li da chûyesh annó húbavo pésne? = Θέλεις να ακούσεις ένα όμορφο τραγούδι;
-Katró pésne she slúshame? = Ποιο τραγούδι θα ακούσουμε;

-Ímash li mlógu CD? = Έχεις πολλά cd;
-Ímom Pomátskï i Ingilískï pésne. =Έχω πομάκικα και αγγλικά τραγούδια.

-Vîye hódite li chôsto na sinavlíye? = Εσείς πηγαίνετε συχνά σε συναυλίες;
-Ho, hódime. = Ναι, πηγαίνουμε.

-Znosh li da tsónkash sáza? = Ξέρεις να παίζεις σάζι;
-Znom da sfírem pishtélko i gáydo. = Ξέρω να σφυρίζω φλογέρα και γκάιντα.

-Íshtish li da so nauchísh kitháro? = Θέλεις να μάθεις κιθάρα;
-Po íshtom da so náuchöm pyáno. = Πιο πολύ θέλω να μάθω πιάνο.

-Kotrí poyé na svádbono? = Ποιος τραγουδάει στο γάμο;
-Edín húbof pésneji, znot go vríttsi. = Ένας καλός τραγουδιστής, όλοι τον ξέρουν.

-Isazí chulâk poyé yátse tôshko. = Αυτός ο άνδρας τραγουδάει πολύ βαριά.
-Ímash háka, tóy revé kákta magáre! = Έχεις δίκιο, αυτός γκαρίζει σα γάιδαρος!

-Inái zhaná poyé yátse ténko. = Αυτή η γυναίκα τραγουδάει πολύ λεπτά.
-Tya poyé kákta kótka! = Αυτή τραγουδάει σαν κότα!


* Το μάθημα αυτό προέρχεται από το βιβλίο του Ν.Θ.Κόκκα, Μαθήματα Πομακικής Γλώσσας
Ξάνθη 2004, Έκδοση: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.

Διεύθυνση ΠΑΚΕΘΡΑ: Μπότσαρη 20, Τ. Κ. 671 00 Ξάνθη
Τηλ.-φαξ: 25410 73808
E-mail: vaival@civil.duth.gr


Διαβάστε και άλλα μαθήματα πομακικής 
στους παρακάτω συνδέσμους:


Μάθημα 1ο
Kak to zavót? – Πώς σε λένε;
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημα 2ο
 Náshono kóte – Η γάτα μας
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημα 3ο 
Dechyána igrót na gradínono - Τα παιδιά παίζουν στην αυλή

Μάθημα 4ο
Faf dumá -  Στο σπίτι

Μάθημα 5ο
Dve mómï na pótene – Δύο κορίτσια στο δρόμο
  
Μάθημα 6ο
KAMATNATA HANA – H ΟΜΟΡΦΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Μάθημα 7ο
Faf mechítene – Στο σχολείο
Διαβάστε το κείμενο του μαθήματος μαζί με μετάφραση, λεξιλόγιο και γραμματική στη διεύθυνση:

Μάθημa 9ο
Faf rábatono – Στη δουλειά

Πέμπτη 14 Απριλίου 2011

Γέφυρες φιλίας ανάμεσα σε μαθητές



Από τα μακρινά Πομακοχώρια στα Χανιά
Γέφυρες φιλίας ανάμεσα σε μαθητές
Του Δημήτρη Μαριδάκη


Γέφυρες φιλίας από τα μακρινά Πομακοχώρια της Ξάνθης μέχρι τα Χανιά δημιούργησαν 30 συνολικά μαθητές του Γενικού Λυκείου Γλαύκης και του 4ου Γενικού Λυκείου Χανίων χάρη σε μια πρωτότυπη πρωτοβουλία ορισμένων καθηγητών τους.
Τα παιδιά ξεκίνησαν να αλληλογραφούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στη συνέχεια αντάλλαξαν επισκέψεις, φιλοξένησαν και φιλοξενήθηκαν από τα παιδιά του άλλου σχολείου και τελικά κέρδισαν μοναδικές εμπειρίες, νέους φίλους καθώς και μια νέα αντίληψη για το σχολείο, το οποίο, όταν δεν περιορίζεται μέσα σε τέσσερις τοίχους, γίνεται σίγουρα πιο συναρπαστικό...
Οι 15 μαθητές από το Λύκειο των Χανίων επισκέφθηκαν πριν από λίγες εβδομάδες τα παιδιά από τα Πομακοχώρια, ενώ οι 15 μαθητές από το Λύκειο Γλαύκης πήραν τον δρόμο της επιστροφής για την Ξάνθη μόλις χθες από τα Χανιά. Οι περισσότεροι, ωστόσο, με την υπόσχεση ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψουν.
«Η επίσκεψή μας στα Χανιά είναι το τελευταίο στάδιο μιας συνεργασίας που ξεκίνησε φέτος τον Δεκέμβριο με το 4ο Γενικό Λύκειο Χανίων», τόνισε, μιλώντας στα «Χ.Ν.», ο φιλόλογος στο Λύκειο Γλαύκης, Γιώργος Τσίμας, σημειώνοντας ότι όλα ξεκίνησαν από μια ιδέα του εκδότη της εφημερίδας «Πυξίδα της Πόλης», Μαθιού Φραντζεσκάκη, ο οποίος έφερε σε επαφή εκπαιδευτικούς από το Λύκειο Γλαύκης με συναδέλφους τους στο 4ο Λύκειο.
«Η συνεργασία μας με την καθηγήτρια κα Σερδάκη από το 4ο Λύκειο ήταν πολύ καλή και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε δύο ομάδες, μία από το κάθε Λύκειο, από 15 μαθητές, οι οποίες θα έρχονταν σε μια επικοινωνία μέσω ανταλλαγής e-mail. Μετά είχαμε πει ότι, αν λειτουργούσε καλά το πρώτο κομμάτι και είχαν καλή επικοινωνία, θα προχωρούσαμε σε μια ανταλλαγή επισκέψεων, κάτι το οποίο προχώρησε πολύ καλύτερα από ό,τι θα περίμενα. Ετσι πριν από δύο εβδομάδες ήρθε το σχολείο των Χανίων στα Πομακοχώρια στην Ξάνθη και τώρα ήρθαμε κι εμείς στα Χανιά», συμπλήρωσε ο κ. Τσίμας.
Ο μαθηματικός στο Λύκειο Γλαύκης, Κρέων Μάρκου, ανέφερε ότι όλη η προσπάθεια βασίστηκε στην κοινή άποψη ότι «το σχολείο δεν γίνεται μέσα στις 4 αίθουσες».
«Το σχολείο είναι και έξω από το σχολείο. Η μάθηση δεν γίνεται μόνο μέσα σε 4 ντουβάρια», υπογράμμισε χαρακτηριστικά, ενώ ο Γιώργος Τσίμας συμπλήρωσε: «Ας έχουμε υπόψη μας ότι για τα παιδιά του δικού μας Λυκείου η μητρική τους γλώσσα είναι η πομακική. Στο Δημοτικό διδάσκονται γραφή και ανάγνωση στα ελληνικά και τα τούρκικα. Η γνώση που έχουν πάνω στην ελληνική γλώσσα, παρόλο που είναι 15 και 16 χρονών, δεν είναι επαρκής. Μέσα από τέτοιου είδους δραστηριότητες τους δίνεται η ευκαιρία να βελτιώσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα ελληνικά τους. Βοηθά, λοιπόν, πολύ και στο εκπαιδευτικό κομμάτι όλο αυτό».
Οι εντυπώσεις των δύο εκπαιδευτικών από την πορεία του προγράμματος ήταν πολλές όπως ανέφεραν: «Υπήρξαν πολλά πράγματα που μου έκαναν εντύπωση. Κυρίως όμως αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι τα παιδιά άρχισαν να λειτουργούν σαν ομάδα που δεν καταλαβαίνεις ποιος είναι τι. Κι αυτό το άκουσα από πολλούς είτε από γονείς μαθητών είτε από ανθρώπους που ήταν έξω από αυτό το πρόγραμμα. Δεν καταλάβαιναν ποιος είναι ποιος, δηλαδή ποιος είναι Χανιώτης και ποιος από τη Γλαύκη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και νομίζω ότι αυτό δείχνει ότι το πρόγραμμα πέτυχε τον σκοπό του», τόνισε ο κ. Μάρκου, ενώ ο Γιώργος Τσίμας υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, πως επειδή τα παιδιά από τα Πομακοχώρια προέρχονται τα περισσότερα από φτωχές αγροτικές οικογένειες για την υλοποίηση του προγράμματος ήταν καθοριστική η συμβολή της αεροπορικής εταιρείας Aegean, όπως και της οργάνωσης «Panos4Life», που κάλυψε ένα μεγάλο μέρος των εξόδων.


Ζανάκ Β' Λυκείου
«Οταν ήρθαν τα παιδιά πάνω μάθαμε πολλά διαφορετικά πράγματα από αυτούς, αλλά και όταν ήρθαμε εδώ μάθαμε ακόμα περισσότερα πράγματα. Ειδικά τα παραδοσιακά σας φαγητά μου άρεσαν πάρα πολύ. Πρώτη φορά στη ζωή μου έφαγα χταπόδι και έγινε το αγαπημένο μου φαγητό! Πριν συναντηθούμε με τη Δανάη που αλληλογραφούσαμε περίμενα ότι θα είναι πολύ διαφορετική. Οταν συναντηθήκαμε, όμως, είδα ότι δεν έχουμε διαφορές. Θα ήθελα και του χρόνου να κάνουμε το ίδιο και παρακαλάμε τον κ. Τσίμα γι? αυτό. Μου άρεσε πολύ. Είναι η πρώτη φορά που έρχομαι στα Χανιά, πήγαμε και στο Πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο και τώρα θέλω να σπουδάσω εδώ. Θέλω επίσης να ευχαριστήσω τους γονείς της Δανάης που με φιλοξένησαν με πολύ όμορφο τρόπο».


Εμπρού Γ' Λυκείου
«Ηταν μια πολύ καλή εμπειρία και χάρηκα πάρα πολύ που γνώρισα αυτά τα παιδιά από τα Χανιά. Είναι πολύ καλοί. Είναι πρώτη φορά που έρχομαι στην Κρήτη. Εχω πάει στη Ρόδο, αλλά η Κρήτη μου άρεσε πιο πολύ. Ισως γιατί η φιλοξενία των παιδιών είναι πολύ καλή. Βγαίνουμε βόλτες, πήγαμε στον φάρο. Μέσα από αυτή την εμπειρία μου άλλαξαν για εμένα πολλά πράγματα. Πριν ήθελα να σπουδάσω στη Θεσσαλονίκη, ενώ τώρα θα δηλώσω Ρέθυμνο για βρεφονηπιοκόμος. Και φυσικά θα κρατήσω τις φιλίες μου με τα παιδιά. Ποτέ δεν θα τις ξεχάσουμε».


Αϊντίν Β' Λυκείου
«Οταν αρχίσαμε να αλληλογραφούμε τα e-mail δόθηκαν τυχαία, χωρίς να ξέρουμε ποιος είναι το άλλο παιδί. Η έκπληξη όταν συναντηθήκαμε με τα παιδιά ήταν μεγάλη. Καθένας είχε πάρει ένα τυχαίο e-mail, αλλά όλοι ταιριάξανε απόλυτα μεταξύ τους. Είναι η πρώτη φορά που ήρθα στην Κρήτη. Αυτό που μου έκανε εντύπωση μεγαλύτερη είναι ότι δεν μιλάνε τα κρητικά. Μιλάνε αλλά όχι με προφορά βαριά. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι η κρητική μουσική και ο Νίκος Ξυλούρης. Θα κρατήσω τους φίλους που έκανα και τις ωραίες στιγμές που περάσαμε. Επίσης, νομίζω ότι μέσα από αυτή την εμπειρία αγάπησα παραπάνω το σχολείο και τους καθηγητές μου».


Μιλτέν Β' Λυκείου
«Για πρώτη φορά ήρθα και μου αρέσει πάρα πολύ. Η φιλοξενία είναι πάρα πολύ καλή. Δεν το περίμενα τόσο καλά να μου φερθούνε. Πήγαμε στο λιμάνι και επισκεφθήκαμε το 'Ελυρος'. Ολα μου άρεσαν, αλλά το καράβι περισσότερο. Αυτό που θα μου μείνει είναι η φιλία μου με την Ελένη και η φιλοξενία που μου πρόσφερε η οικογένειά της. Αλλαξε επίσης η ιδέα μου για το σχολείο».


Ντενίς Β' Λυκείου
«Ηταν η καλύτερη εμπειρία της ζωής μου. Δεν το περίμενα ότι θα προχωρήσει τόσο ωραία, όταν στην αρχή μας είχαν προτείνει να αλληλογραφήσουμε με τα παιδιά. Στην Κρήτη ήρθα για πρώτη φορά. Μου έκανε εντύπωση η θάλασσα, το λιμάνι, τα παιδιά, όλα!».

'Ενα μεγάλο μάθημα για τα παιδιά'
Αν για τα παιδιά από τα Πομακοχώρια πολλά πράγματα που έζησαν αποτέλεσαν πρωτόγνωρες εμπειρίες το ίδιο, ωστόσο, συνέβη και με τα παιδιά από τα Χανιά. «Τα παιδιά του Λυκείου μας γνώρισαν έναν διαφορετικό κόσμο από αυτόν που ζουν, ο οποίος είναι λιγότερο εύκολος και έχει λιγότερες παροχές», ανέφερε, μεταξύ άλλων, η καθηγήτρια του 4ου Γενικού Λυκείου, Αρτεμις Σερδάκη, η οποία μαζί με την καθηγήτρια, Δέσποινα Κατσαραγάκη, συνεργάστηκαν για να «τρέξουν» το πρόγραμμα. «Το δεύτερο στοιχείο», συνέχισε η κα Σερδάκη, «είναι ότι μπήκαν σε οικογένειες που έχουν μια συγκεκριμένη δομή και σειρά, κάτι που εμείς ίσως το αναζητούμε μερικές φορές και έχουν διαφορετική πολιτισμική ταυτότητα. Νομίζω γενικότερα ότι ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία για τα παιδιά και το σημαντικό είναι ότι το ενδιαφέρον τους θα βοηθήσει να συνεχιστεί και αυτή η επικοινωνία και στο μέλλον».
Από την πλευρά της, η κα Κατσαραγάκη τόνισε ότι τα παιδιά από κάθε περιοχή «πέρα από τη φιλία που έχει αναπτυχθεί και που νομίζω ότι είναι αληθινή, αποκομίζουν άλλα πράγματα. Προσωπικά νομίζω ότι τα δικά μας παιδιά είχαν περισσότερα να διδαχθούν με την έννοια ότι εδώ έχουμε άλλο βιωτικό επίπεδο, άλλου είδους οικογένειες, μεγαλώνουν με άλλο τρόπο, με άλλες παροχές, άλλες βλέψεις και δυνατότητες για τη ζωή τους. Γι? αυτό ήταν ένα μεγάλο δίδαγμα να δουν κάτι άλλο και να μην θεωρούν κάποια πράγματα αυτονόητα», επεσήμανε, μεταξύ άλλων, η κα Κατσαραγάκη.


Πηγή: Εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα»
Πέμπτη 14 Απριλίου 2011
http://www.haniotika-nea.gr/64902-Γέφυρες%20φιλίας%20ανάμεσα%20σε%20μαθητές%20.html