ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΓΛΑΥΚΗΣ
Νικόλαος Θ. Κόκκας
Η Γλαύκη είναι γνωστή σε πολλούς μόνο σαν ένα όμορφο Πομακοχώρι της Ξάνθης που είναι σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 540 μ. και ανήκει διοικητικά στο Δήμο Μύκης. Bρίσκεται κοντά σε στρατιωτικό φυλάκιο και έχει Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, και Τεχνικό Λύκειο. Στους περισσότερους, κατοίκους της Ξάνθης είναι άγνωστη η ύπαρξη του Βυζαντινού Φρουρίου κοντά στο χωριό καθώς και η ιστορία του βράχου Γκουλέμ Κάμεν της Γλαύκης. Θα πούμε μόνο δυο λόγια για το δεύτερο, αφού στο φρούριο θα αναφερθούμε πιο αναλυτικά αμέσως μετά.
Κοντά, λοιπόν, στη Γλαύκη υπάρχει ένας απότομος γκρεμός που οι κάτοικοι της Γλαύκης ονομάζουν Γκουλέμ Κάμεν (μεγάλος βράχος) ή Μόμτσκι Κάμεν (βράχος του κοριτσιού). Σύμφωνα με την παράδοση από αυτό το βράχο αυτοκτόνησαν κορίτσια του χωριού για να αποφύγουν τη σύλληψη από τους Τούρκους. Η συγκεκριμένη παράδοση εντάσσεται σε ένα κύκλο ανάλογων παραδόσεων που πιστεύεται ότι ανάγονται χρονολογικά στο 16ο-17ο αιώνα, περίοδο του βίαιου εξισλαμισμού των Πομάκων της οροσειράς της Ροδόπης. Αντίστοιχους βράχους με την ονομασία Μόμτσκι Κάμεν συναντάμε επίσης βορείως της Κοττάνης κοντά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και κοντά στο χωριό Ωραίο προς την Κούλα.
Ο μεγάλος πύργος (που βλέπει προς τη Γλαύκη) χρειάζεται εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης
Ακριβώς απέναντι από το βράχο Γκουλέμ Κάμεν, δυτικά της Γλαύκης, στέκεται όρθιος ένας ψηλός πύργος, ορατός από την απέναντι πλευρά του βουνού. Για να φτάσει κανείς εκεί χρειάζεται να διασχίσει τη ρεματιά της Γλαύκης, περνώντας πρώτα από τον παλιό νερόμυλο, του οποίου διασώζονται τμήματα. Μετά τα ερείπια του νερόμυλου ακολουθούμε το ανηφορικό μονοπάτι προς το Μεσεγκούνι και φτάνουμε στο φρούριο μετά από μισή περίπου ώρα περπάτημα από το μύλο.
Άλλος τρόπος για να φτάσουμε στο Βυζαντινό φρούριο είναι από τη Μύκη (ακολουθώντας ένα χωματόδρομο που οδηγεί στο Μεσεγκούνι πολύ κοντά στο κάστρο) ή από τα Μάνταινα (μετά από πεζοπορία μιας περίπου ώρας).
Το φρούριο, που οι ντόπιοι ονομάζουν "Καλέ", "Καλιόνο" ή "Καλιάτα", βρίσκεται στην κορυφή ενός οχυρού λόφου. Έχει ορθογώνια κάτοψη και περίμετρο 225 μέτρων. Δύο πύργοι, ένας τετράπλευρος και ένας κυλινδρικός, σώζονται στις δύο γωνίες του. Ο μεγαλύτερος πύργος βρίσκεται στο βόρειο μέρος και έχει ύψος περίπου 8 μέτρα. Το πλάτος του στα ανατολικά είναι 3 μ. ενώ το μήκος του έφτανε περίπου στα 4 μ. Σήμερα είναι γκρεμισμένο το δυτικό τμήμα του. Στο εσωτερικό του είναι κούφιος και έχει πλάτος 1.30 μ. Πιθανότατα ο πύργος αυτός χωρίζονταν σε ορόφους με ξύλινα επίπεδα τα οποία έχουν τώρα καταστραφεί. Από τον βόρειο πύργο είναι ορατή η τάφρος που χρησίμευε ως οχυρωματικό έργο γύρω από το φρούριο. Κεραμική υστεροβυζαντινή και μεταβυζαντινή, που βρέθηκε στο χώρο, δίνει μια πρώτη χρονολόγηση, όπως επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι. Σήμερα σε όλη την έκταση του φρουρίου διασώζονται τα ερείπια από το τείχος του φρουρίου και από οικοδομήματα στο εσωτερικό του.
Ο μικρός πύργος που βρίσκεται στο Μεσεγκούνι προς τη Μάνταινα
Η ύπαρξη του Βυζαντινού φρουρίου της Γλαύκης είναι μάρτυρας μιας πανάρχαιης ιστορίας για την ορεινή περιοχή της Ξάνθης και προφανώς αποτελεί μέρος ενός δικτύου ανάλογων καταγεγραμμένων οχυρωματικών έργων όπως το κάστρο του Ωραίου στην περιοχή Γκράντιστε, η Ακρόπολη της Ξάνθειας στην κορυφή Αυγό, το κάστρο του Αερικού, το κάστρο της Καλύβας κλπ. Είναι επίσης βέβαιο ότι το φρούριο Καλέ της Γλαύκης συνδέεται με τις διαδρομές των ορεινών μονοπατιών κατά τους αρχαίους χρόνους και πιθανόν να σχετίζεται και με τις αρχαίες μορφές τηλεπικοινωνίας μέσα από κωδικοποιημένα οπτικά σήματα, τις φρυκτωρίες.
Η επίσκεψη στο φρούριο της Γλαύκης δίνει πάμπολλα ερεθίσματα για προβληματισμούς και σκέψεις για τις κρυμμένες και αναξιοποίητες ομορφιές της χώρας μας. Όμως παράλληλα προκαλεί μεγάλη θλίψη η εγκατάλειψη ενός ακόμα τόσο σημαντικού μνημείου στο έλεος των αρχαιοκάπηλων, που έχουν ανασκάψει την ευρύτερη περιοχή του φρουρίου. Σπασμένα πιθάρια, θραύσματα αγγείων, σμιλευμένες πέτρες, ίχνη απροσδιόριστης τοιχοποιίας μαρτυρούν τις βάρβαρες επιθέσεις που έχει δεχθεί το φρούριο από ασυνείδητους κυνηγούς θησαυρών, οι οποίοι δεν μπορούν να καταλάβουν πως τα ίδια τα μνημεία αποτελούν το θησαυρό και όχι οι λίρες που ονειρεύονται.
Δυστυχώς, συστηματικές ανασκαφές και πλήρης καταγραφή του φρουρίου της Γλαύκης δεν έχει ακόμα γίνει από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Είναι σίγουρο ότι η αρχαιολογική έρευνα πολλά μπορεί να φέρει στο φως τόσο για την ιστορία του συγκεκριμένου φρουρίου όσο και για την ευρύτερη περιοχή. Δεν έχει επίσης γίνει οδοσήμανση του ορεινού μονοπατιού που οδηγεί στο Καλέ ούτε από το Δασαρχείο Ξάνθης ούτε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων ούτε από το Δήμο Μύκης. Κανένας από αυτούς τους φορείς δεν έχει ακόμα ευαισθητοποιηθεί για να αναδείξει αυτό το μοναδικό στολίδι της ορεινής Ξάνθης και να το κάνει προσιτό σε όσους θα ήθελαν να το επισκεφθούν.
