Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011

ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ ΣΤΑ ΠΟΜΑΚΟΧΩΡΙΑ

Πέτρινα γεφύρια του Νομού Ξάνθης
Νικόλαος Κόκκας


Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ.
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης

Τα περισσότερα από τα παλιά γεφύρια της Ξάνθης βρίσκονται στην ορεινή περιοχή και χρονολογούνται από το 18ο-19ο αιώνα ενώ υπάρχουν και κάποια νεώτερα. Μέχρι πρόσφατα, τα γεφύρια αυτά αποτελούσαν απαραίτητο συμπλήρωμα του οδικού δικτύου. Το σημείο όπου θα κτίζονταν ένα γεφύρι καθορίζονταν από τη διαμόρφωση της κοίτης των ποταμών, έτσι ώστε η όλη κατασκευή να θεμελιώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η θέση τους ήταν κομβική – σημείο συνάντησης κεντρικών δρόμων και μονοπατιών. Εξαιτίας της σπουδαιότητας των γεφυριών, ήταν συνηθισμένο φαινόμενο κοντά τους να κτίζονται χάνια, μύλοι, στρατιωτικά φυλάκια. Για την κατασκευή των παραδοσιακών γεφυριών εργάζονταν ειδικευμένοι μάστορες. Με βασικό δομικό υλικό την πέτρα, άρχιζαν να κτίζουν ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές προχωρώντας σιγά σιγά προς την κορυφή.

Τα παραδοσιακά γεφύρια του Ν. Ξάνθης ποικίλλουν ως προς το μέγεθος, τη μορφή τους και ως προς τον αριθμό των τόξων τους. Τα κεντρικά τόξα είναι ημικυκλικά ή οξυκόρυφα ενώ υπάρχουν και τα λεγόμενα «ανακουφιστικά τόξα» ή «παράθυρα» που αποστολή τους έχουν να μειώνουν το βάρος του γεφυριού και να διευκολύνουν τη διέλευση του νερού σε περίπτωση πλημμύρας. Το πιο ανθεκτικό τμήμα των γεφυριών είναι, βέβαια, η βάση τους. Στα σημεία έδρασης στους βράχους χρησιμοποιούνται συνήθως μεγαλύτερες πέτρες, ενώ στις μεγάλες κατασκευές σχηματίζεται ένα είδος «πρύμνης» η οποία προστατεύει το όλο οικοδόμημα από τη σφοδρότητα του νερού. Στο πάνω μέρος των γεφυριών παρατηρούμε ότι το οδόστρωμα θυμίζει τα καλντερίμια των μονοπατιών, με πλατειές επίπεδες πέτρες.

Τα περισσότερα παραδοσιακά γεφύρια του Ν.Ξάνθης βρίσκονται στον ποταμό Κόσυνθο και στον ποταμό Κομψάτο. Στο 5ο χιλιόμετρο του δρόμου Ξάνθης – Σταυρούπολης συναντάμε ένα μεγάλο σε μήκος, αλλά όχι και σε ύψος γεφύρι, από το οποίο διασώζονται δύο μεγάλες καμάρες. Ένα χιλιόμετρο πιο μετά, στον ίδιο δρόμο, βλέπουμε σε ένα παραπόταμο του Κόσυνθου ένα μικρό μονότοξο πέτρινο γεφύρι. Στο 7ο χιλιόμετρο υπάρχει μία νεώτερη μεγάλη γέφυρα, που είναι σε χρήση και στο σημερινό οδικό δίκτυο, ενώ στο 8ο χιλιόμετρο συναντάμε τα ερείπια από το μονότοξο γεφύρι που παρασύρθηκε από το νερό σε πρόσφατες πλημμύρες. Ακολουθώντας την ίδια πορεία, συναντάμε μικρά μονότοξα γεφύρια στο 8ο, 11ο, 20ο χιλιόμετρο προς τη Σταυρούπολη.

Στον ποταμό Κομψάτο, συναντάμε αρκετές γέφυρες, που εντυπωσιάζουν με την αρχιτεκτονική τους τελειότητα. Αρχίζοντας από τις Θέρμες συναντάμε σε λίγο τη μεγάλη γέφυρα της Μέδουσας και μία ακόμη συνεχίζοντας το χωματόδρομο προς Κοττάνη. Αν ακολουθήσουμε το μονοπάτι προς Κούνδουρο και Τσαλαπετεινό θα οδηγηθούμε, μετά από πεζοπορία δύο ωρών σε μία επιβλητική γέφυρα με μία κεντρική αψίδα και μικρότερα τόξα στις άκρες. Στην περιοχή Σατρών υπάρχουν τέσσερεις ακόμα γέφυρες: μία νεώτερη κατασκευή του αιώνα μας, λίγο έξω από το χωριό, μία παλιά γεφύρα μέσα στις Σάτρες, μία αρκετά ψηλή στο χωματόδρομο που οδηγεί προς τον οικισμό Ακραίος και μία μικρή στο δρόμο προς το χωριό Τέμενος. Η σημαντικότερη γέφυρα του Κομψάτου, βέβαια, είναι η βυζαντινή γέφυρα του Ίασμου στην γειτονική περιοχή του Ν. Ροδόπης, πραγματικό στολίδι για όλη τη Θράκη.

Στο Ν. Ξάνθης, υπάρχουν επίσης μικρότερα γεφύρια, συχνά μέσα σε οικισμούς, όπως εκείνα στη Σιδηρόπετρα, στο Καλότυχο, στις Θέρμες και στο Κάτω Καρυόφυτο (κτισμένο το 1813).

ΠΗΓΗ: http://www.ipet.gr/cultureportalweb/article.php?article_id=1&topic_id=13&level=2&belongs=9&area_id=43&lang=gr&hightlight=ΓΕΦΥΡΙΑ