Εικόνα: Ο συγγραφέας Σεμπαϊδήν Καραχότζα
ΠΟΜΑΚΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
1.
Ad akïlî dushmánina da to ye ne strah, ad budaló dósta da to ye strah.
Από έξυπνο εχθρό μη φοβάσαι, από χαζό φίλο να φοβάσαι.
Ένας έξυπνος εχθρός, πριν σου κάνει κάποιο κακό, θα υπολογίσει τις συνέπειες που θα υποστεί και πιθανόν να μην το κάνει αυτό το κακό, ενώ ο χαζός φίλος, ακριβώς εξαιτίας της χαζομάρας του, δεν θα σκεφτεί τις συνέπειες που θα υποστεί και πολύ πιο άνετα θα σου κάνει το κακό.
2.
Agîna dávom pílentse som, agîna íshtom svínentse som.
Όταν δίνω είμαι πουλάκι, όταν ζητάω είμαι γουρουνάκι.
Πολλές φορές όταν προσφέρουμε κάτι σε κάποιον είμαστε καλοί και άγιοι όταν όμως ζητήσουμε κάτι από εκείνον τότε γινόμαστε κακοί κι ανεπιθύμητοι.
3.
At patayéno kúche so úplashïy.
Από το σιωπηλό σκυλί να τρομάξεις.
Τον άνθρωπο που φωνάζει, βρίζει και απειλεί δεν πρέπει να τον φοβόμαστε γιατί τις περισσότερες φορές τέτοιου είδους άνθρωποι είναι ακίνδυνοι. Αντίθετα, τον ήρεμο και ήσυχο άνθρωπο πρέπει να τον φοβόμαστε γιατί οι φαινομενικά ήσυχοι άνθρωποι πολλές φορές είναι πολύ πιο επικίνδυνοι. «Σκυλί ου γαβγίζει δε δαγκώνει».
4.
Barzáta kúchka slâpï gi ráda.
Η βιαστική σκύλα τυφλά τα γεννάει.
Όταν βιαζόμαστε να κάνουμε κάτι συνήθως από την βιασύνη μας πετυχαίνουμε το ακριβώς αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ή εν πάση περιπτώσει δεν πετυχαίνουμε απόλυτα τον σκοπό μας. Αντίθετα, όταν δεν μας διακατέχει η βιασύνη πετυχαίνουμε πάντα τον σκοπό μας. ( «όποιος βιάζεται σκοντάφτει» ).
5.
Búgün yúra, útre kúra.
Σήμερα όλα, αύριο πέος.
Για όποιους ξοδεύουν μέσα σε μια μέρα όλα όσα έχουν χωρίς να αφήσουν τίποτα για την επόμενη.
6.
Chúzdo magáre na pot rastaváre.
Το ξένο γαϊδούρι στο δρόμο ξεφορτώνει.
Το ξένο είναι πάντα ξένο. Όσο κι αν το κρατήσεις, κάποια στιγμή θα πρέπει να το επιστρέψεις. Μόνο όταν αποκτήσεις δικό σου, θα μπορείς να το έχεις για πάντα.
7.
Dávot li ti zímïy, fíret li to bâgïy.
Όταν σου δίνουν παίρνε, όταν σε διώχνουν φεύγα.
Αυτό το λένε σε όσους αρνούνται να πάρουν κάτι που τους προσφέρουν, οτιδήποτε κι αν είναι αυτό.
8.
Dur na lôhne, góram so na gîbe.
Αν δε φυσήξει, το δέντρο δεν κουνιέται.
Για όλα υπάρχει πάντα μια αιτία. Τίποτα δε γίνεται χωρίς αφορμή.
9.
Gorána óchi, strâshyeno úshï.
Το δάσος μάτια, οι στέγες αυτιά.
Ακόμα κι όταν είσαι μόνος πρέπει να προσέχεις αυτά που λες γιατί πάντα υπάρχει ο κύνδινος να σε ακούσει κάποιος χωρίς εσύ να τον αντιληφθείς. ( «και οι τοίχοι έχουν αυτιά»).
10.
Hem mo balí, hem mo sardí.
Και με πονάει και με τσατίζει.
Όταν θέλω και δε θέλω να κάνω κάτι ή θέλω να το κάνω αλλά για κάποιο λόγο φοβάμαι.
11.
Hïtrána lisítsa za gazáne so fáta.
Η έξυπνη αλεπού από τον κώλο πιάνεται.
Όποιος παριστάνει τον πολύ έξυπνο στο τέλος την πατάει. ( «το έξυπνο πουλί από την μύτη πιάνεται»)
12.
I yus sópï na chúzda górba so ne mlógo.
Και εκατό ξυλιές σε ξένη πλάτη δεν είναι πολλές.
Ό,τι και να πάθουν οι άλλοι, εμάς δε μας φαίνεται πολύ. Μόνο όταν εμείς πάθουμε κάτι, τότε καταλαβαίνουμε πώς είναι να σε βρίσκει κάποιο κακό.
13.
Kadéna vídish káda íma i ógne.
Όπου δεις καπνό, υπάρχει και φωτιά.
Όταν υπάρχουν φήμες για κάτι, κάποια βάση θα έχουν. Παρόμοιο νόημα με την ελληνική παροιμία «Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά».
14.
Kákna pastílash, inîy she to pakrîvot.
Όπως στρώνεις, έτσι θα σε σκεπάσουν.
Όπως φέρεσαι στους άλλους έτσι θα σου φερθούν κι εκείνοι. Αν είσαι καλός μαζί τους κι εκείνοι θα σου φερθούν καλά, αν είσαι κακός μαζί τους τότε είναι επόμενο ότι κι εκείνοι θα σου φερθούν άσχημα.
15.
Kakvófna tíye yurgánon, da itám ispínïy nagîte.
Όσο είναι το πάπλωμα σου, μέχρι εκεί να απλώνεις τα πόδια σου.
Στην ζωή οι προσδοκίες του κάθε ανθρώπου πρέπει να είναι ανάλογες με τις δυνατότητες του. Σε καμιά περίπτωση ο άνθρωπος δεν πρέπει να επιδιώκει να κάνει πράγματα πέρα από τις δυνατότητες του.
16.
Mástaröt ye bul pres kóshto.
Ο μάστορας ήταν χωρίς σπίτι.
Αντίστοιχη με την ελληνική παροιμία «Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης»
17.
Míchkono si íma síchkono.
Ο μικρός έχει τα πάντα.
Συνήθως τον μικρότερο πάντα τον προσέχουν περισσότερο και φροντίζουν να μην του λείπει τίποτα.
18.
Mlógo dúmish, mlógo pláchesh.
Πολύ μιλάς, πολύ κλαις.
Πολλές φορές είναι καλύτερα να μη μιλάμε όταν δεν μας πέφτει λόγος, γιατί αυτό είναι εις βάρος μας.
19.
Mlógo znosh, mlógo she tôglish.
Πολύ μιλάς, πολύ θα υποφέρεις.
Όποιος παριστάνει τον πολύξερο πολλές φορές την πατάει και υποφέρει.
20.
Mótno vódo da ne bórkash
Θολό νερό να μην ανακατεύεις.
Μην ανακατεύεσαι σε πράγματα που δε σε αφορούν.
Στο βιβλίο περιέχονται πολλές ακόμα πομάκικες παροιμίες
Από το βιβλίο του Σεμπαϊδήν Καραχότζα
«H ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΥΚΗΣ»
Εκδοτικός Οίκος Σπανίδη
Ξάνθη 2006
www.spanidis.gr
